روسیه در سوریه؛ رفیق دزد و شریک قافله

در سوریه پسااسدکه همه کاسه کوزه‌ها در حال شکستن بر سر ایران است، سفارت روسیه در دمشق همچنان فعال است و هنوز هم دو پایگاه آن در طرطوس و لاذقیه دایر هستند. لاوروف هم اظهار امیدواری کرد که روسیه بتواند با پایان دوره انتقالی در اقتصاد و سرمایه‌گذاری‌ها در سوریه سهیم باشد.

صابر گُل‌عنبر تحلیلگر سیاسی در کانال تلگرامی خود در یادداشتی با عنوان "روسیه از حمایت اسد تا الشرع!" نوشت:

روسیه متحد نظام سابق سوریه بود و در دفاع از آن با مخالفان و معترضان جنگید. اکنون هم اسد را -که امروز حتی ارکان نظام سابقش هم علیه او شده‌اند- در مسکو پناه داده است!
اما در عین حال هم با بازی پیچیده‌ و ماهرانه‌ای توانسته تا اینجای کار، تا حدودی دل رهبران جدید سوریه را نیز به دست آورد!

در حالی که روسیه می‌دانست ارتش سوریه «خواسته یا ناخواسته» در حال فروپاشی است و ساعت صفر سقوط نظام اسد فرا رسیده، در روزهای آخر حیات این نظام از طریق ترکیه با مخالفان ارتباط گرفت و با خارج کردن بشار اسد از دمشق و سهیم شدن در انتقال قدرت میان دولت اسد و دولت انتقالی جدید جلوه دیگری از بازیگری پراگماتیک خود را به نمایش گذاشت.

اینها اتفاقاتی است که رخ داده و نقش روسیه در آن‌ها قابل انکار نیست. حالا این که واقعا معامله‌ای پشت پرده بوده باشد یا نه، کسی اطلاع ندارد و نمی‌توان در این باره جز حدس و گمان با قطعیت حرفی زد.

در سوریه پسااسد هم که همه کاسه کوزه‌ها در حال شکستن بر سر ایران است، سفارت روسیه در دمشق همچنان فعال است و هنوز هم دو پایگاه هوایی و دریایی آن در طرطوس و لاذقیه به شکلی دایر هستند.

حالا هم که سوریه شاهد ثباتی نسبی است، وزیر خارجه روسیه امروز سخنان قابل تاملی بیان داشت که خمیرمایه آن تلاش برای نزدیکی به رهبری جدید سوریه بود.

لاوروف تاکید کرد که ما با مقامات سوریه جدید از طریق سفارت خود در دمشق در ارتباط هستیم و ابراز امیدواری کرد که روسیه بتواند با پایان دوره انتقالی در اقتصاد و سرمایه‌گذاری‌ها در سوریه سهیم باشد.

همچنین با آب و تاب ضمن اشاره به این که احمدالشرع (جولانی) روابط سوریه و روسیه را «دیرینه» و «راهبردی» توصیف کرده است، تاکید کرد که از این رویکرد حمایت می‌کنیم.

البته الشرع قبل از سقوط دمشق در مصاحبه با سی‌ان‌ان نیز به نوعی درباره امکان برقراری روابط راهبردی میان تهران و دمشق نیز سخن گفته بود، اما به نظر می‌رسد که با وجود آرامش روزهای نخست پس از سقوط اسد، برعکس مورد روسیه مناسبات میان تهران و دمشق جدید روز به روز وارد مرحله پرتنش‌تری می‌شود.

در عین حال هم لاوروف ضمن پیامی ضمنی به کردها و علویان سوریه تاکید کرد که «اجازه نخواهیم داد» سوریه تقسیم شود و از اسرائیل هم خواست امنیت خود را به زیان دیگران تامین نکند!
در عین حال هم «نگرانی‌های ترکیه» در خصوص اوضاع امنیتی در مرزهای خود با سوریه را «مشروع» دانست و بیان داشت که «هر چند برخی عملا به فروپاشی سوریه تمایل دارند» اما نمی‌توان اجازه داد که این اتفاق بیفتد.

واقعیت این است که روایت روسیه و ایران درباره حضور خود در سوریه در عین دفاع از یک متحد مشترک اما تفاوت‌های خاصی با یکدیگر داشت و مسکو این حضور و دفاع از نظام سابق سوریه را به «امری حیثیتی» تبدیل نکرده بود و حالا هم که دنیای منافع و سیاست اقتضای دیگری دارد، با عبور آسان از بار روانی سقوط متحد سوری‌اش به دنبال پی‌ریزی دوره‌‎ای جدید از روابط با کسانی است که تا دیروز با آن‌ها می‌جنگید.

البته بعید هم نیست که این دست مواضع روسیه و مغازله با تحریرالشام و غیره با هدف جلوگیری از تحرکات احتمالی حقوقی دمشق در آینده در محافل بین‌المللی علیه روسیه به دلیل حمایت از دولت سابق سوریه باشد. اخیرا با اعلام کشف برخی گورهای دسته جمعی و مسائل زندان‌ها زمزمه‌های چنین تحرکاتی شنیده می‌شود.