فیلم گزارش را اینجا ببینید
عصر ایران ــ هشتاد سال از آزادی اردوگاهی میگذرد که شاهد یکی از بزرگترین جنایتهای تاریخ بشری در قرن بیستم بود. جنایتی که اثرات آن هنوز در ذهن و قلب بازماندگان باقیست و نسلهای جدید نمیتوانند عمق رنج و مصیبتهای آن دوران را درک کنند.
اردوگاه آشوویتس، که به نماد ظلم و وحشیگری رژیم نازی تبدیل شده است، میزبان هزاران انسان بیگناه بود که بسیاری از آنها هیچگاه از آنجا زنده بیرون نیامدند. بازماندگان این فاجعه که حالا خود نیز سالها از آن دوران گذشتهاند، همچنان خاطرات تلخ و نابودکننده آن روزهای سیاه را به دوش میکشند. آنها روزهای کودکی و نوجوانیشان را در میان دیوارهای وحشتناک این اردوگاه گذراندند، جایی که گازهای کشنده و مرگبار در اتاقهای شکنجه، جان بسیاری از عزیزان و دوستانشان را گرفت.
امروز، آشوویتس تبدیل به موزهای بزرگ شده که بخشی از تاریخ را به نسلهای جدید منتقل میکند. در این موزه، بیش از دو تن مو و انبوهی از کفشها و چمدانها قرار دارند که متعلق به کسانی هستند که امید داشتند با ورود به این اردوگاه، به جایی امنتر و به اصطلاح "زندگی جدیدی" شروع کنند. اما به جای آن، آنها با مرگ مواجه شدند.
این موزه، که هر ساله در مناسبتهای مختلف میزبان تورهای گردشگری است، امسال تصمیم گرفته تا در سالگرد آزادی این اردوگاه، هیچ سیاستمداری سخنرانی نکند. در عوض، تنها بازماندگان این فاجعه که در مراحل پایانی زندگیشان هستند، اجازه دارند تا سخن بگویند و یاد و خاطره قربانیان را زنده نگه دارند.
در شرایط کنونی، تحت تاثیر جنگهای جهانی مختلف، از جمله جنگ غزه و جنگ میان روسیه و اوکراین، تصمیم گرفته شده که هیچ هیئت روسی به این مراسم دعوت نشود. به علاوه، به گفته معاون وزیر امور خارجه لهستان، بر اساس حکم دادگاه کیفری بینالمللی که خواهان دستگیری بنیامین نتانیاهو است، در صورت حضور او در این مراسم، مقامات لهستان موظف به دستگیری او خواهند بود. اما نخستوزیر لهستان اعلام کرده که هیچ مانعی برای حضور سیاستمداران اسرائیلی، حتی نتانیاهو، در این مراسم وجود ندارد.
این اختلافات سیاسی به اعتراضاتی از سوی گروههایی منجر شده است که علیه حضور احتمالی نتانیاهو در مراسم اعتراض کردهاند. از سوی دیگر، موزه آشوویتس، که هدف اصلی آن پاسداشت یاد قربانیان جنایات تاریخی است، به شدت تمایل دارد تا مراسم را بدون دخالتهای سیاسی برگزار کند.
با این حال، برگزارکنندگان این مراسم نمیتوانند جنایات فاشیسم و نظامهای دیکتاتوری را که هنوز در گوشه و کنار جهان ادامه دارند نادیده بگیرند. در واقع، برگزاری چنین مراسمی بدون توجه به وضعیت قربانیان فاشیسم در دنیای معاصر، بیمعنی خواهد بود. به عبارت دیگر، یادآوری جنایات گذشته باید با آگاهی از جنایات فعلی همراه باشد تا نسلها به درستی درک کنند که هنوز هم مبارزه علیه ظلم و فساد ادامه دارد.
این تصمیمات و رویکردها نشاندهنده چالشهای پیچیدهای هستند که در مقابله با تاریخ و حافظه جمعی به وجود میآیند. در نهایت، مهمترین مسأله این است که این یادبودها نباید فقط به گذشته محدود شوند؛ بلکه باید در راستای ساخت دنیای بهتر و عاری از خشونت و ظلم پیش بروند.