آژیر آلودگی بنفش به صدا در آمد!

جام جم نوشت: قدیم در مدرسه می‌خواندیم ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری. اما این روزها از فلک که چیزی نگو. باد هم که مساوی هست با گرد و غبار. مه هم که در هاله‌ای از دود گرفتار شده، مانده بود خورشید که نور حیات‌بخش خورشید هم این روزها تبدیل به اشعه سوزانی شده است که باید از آن فرار کرد!

چندی پیش در خبرها آمده بود میزان اشعه فرابنفش UV در پایتخت براساس اندازه‌گیری‌های انجام شده از 25 خرداد وارد شرایط «خطر بسیار شدید» و از 28 خرداد به عدد 12 رسیده است. اما این اعداد چه معنایی دارد. اشعه فرابنفش انرژی الکترومغناطیسی است که طول موج کوتاه و انرژی زیادی دارد و برای چشم انسان نامرئی است و در طیف الکترومغناطیسی، بین اشعه ایکس و نور مرئی قرار دارد. وجود این اشعه در نور خورشید باعث آفتاب سوختگی پوست بدن می‌شود. اشعه ماورای بنفش نور خورشید به 3دسته UVB،UVA و UVC با طول موج‌های مختلف تقسیم‌بندی می‌شود. حدود 95 درصد اشعه ماورای بنفش خورشید که به سطح زمین می‌رسد، از نوع UVA است.

مقادیر کم‌پرتو فرابنفش برای انسان سودمند است و برای تولید ویتامین D ضروری است و در درمان بیماری‌هایی مانند نرمی استخوان، داء‌الصدف و اگزما مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما قرار گرفتن طولانی در معرض تابش فرابنفش ممکن است، اثرات حاد و مزمنی را بر سلامت پوست، چشم و سیستم ایمنی انسان داشته باشد.

شاخص جهانی پرتوهای فرابنفش خورشیدی، سطح پرتوهای فرابنفش را در سطح زمین نشان می‌دهد. مقادیر این شاخص از صفر به بالاست و مقادیر بالاتر نشان‌دهنده پتانسیل بالاتر آسیب‌رسانی به پوست و چشم انسان است و زمان کمتری برای بر جای گذاشتن آسیب لازم است.

براساس شاخصه‌های موجود، میزان اشعه فرابنفش به 5 بخش تقسیم می‌شود که یک تا 2 آن بی‌خطر، 3 تا 5 کم‌خطر، 6 تا 7 خطر زیاد، 8 تا 10 خطر بسیار زیاد و 11 به بالا خطر بسیار شدید است. مقدار این شاخص در زمان‌های مختلف روز متفاوت است.

چرا اشعه زیاد شد

اما علت این‌که میزان اشعه مضر فرابنفش در کشور افزایش یافته است چیست؟ میزان اشعه فرابنفش متاثر از میزان نور خورشید، عرض جغرافیایی، میزان ابرناکی، ارتفاع، ازن و انعکاس در سطح زمین است. افزایش گازهای گلخانه‌ای و آلودگی‌های صنعتی موجب می‌شود که میزان عبور اشعه فرابنفش از جو زمین افزایش یابد.در طول شبانه روز 2 ساعت قبل و 2 ساعت بعدازظهر در فصل تابستان میزان اشعه فرابنفش افزایش می‌یابد. با کاهش میزان ابرناکی، اشعه فرابنفش افزایش می‌یابد هرچند با وجود ابری بودن آسمان امکان بالا بودن میزان اشعه فرابنفش وجود دارد.

محافظی که سوراخ شد

در ارتفاع 10 تا 16 کیلومتری از سطح زمین، لایه ازن مانند یک صافی، پرتوهای فرابنفش خطرناک ارسالی از خورشید را می‌گیرد و مانع از رسیدن آن به زمین می‌شود. دانشمندان بر این باورند که لایه ازن در حدود 400 میلیون سال پیش شکل گرفته و تا سال‌های نزدیک به دوران اخیر تقریبا آسیب‌ندیده است.وقتی نور خورشید از جو زمین می‌گذرد تمام پرتوهای فرابنفش نوعC و تقریبا 90 درصد پرتوهای فرابنفش نوع B توسط لایه ازن، بخار آب، اکسیژن و دی‌اکسید کربن جذب می‌شوند وUVA کمتر توسط جو زمین تاثیر می‌پذیرد. بنابراین پرتو‌های فرابنفشی که به زمین می‌رسد از پرتوهای فرابنفش نوع A و کمی از پرتوهای نوع B است.

افزایش سرطان پوست

آفتاب سوختگی و اشعه ماورای بنفش بسادگی می‌تواند به پوست صدمه بزند و این صدمه می‌تواند موجب سرطان پوست شود. میزان کل تشعشع خورشید طی سال‌ها و در معرض خورشید قرار گرفتن به میزان زیاد که موجب آفتاب سوختگی می‌شود، می‌تواند باعث سرطان شود. با افزایش قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش میزان سرطان پوست افزایش می‌یابد. کشور ما در سال 1440 بیش از 60 مورد سرطان پوست اضافی در هر میلیون نفر را تجربه خواهد کرد.

چشم‌ها در امان نیست

سوختگی قرنیه چشم یکی از آثار زیان‌آور اشعه فرابنفش است. این مساله در افرادی که ورزش اسکی انجام می‌دهند، بیشتر دیده می‌شود ضمن این‌که این خطر، افرادی که به دریا می‌روند را نیز تهدید می‌کند. احساس وجود جسم خارجی در چشم، سوزش، خارش، درد شدید و قرمزی از علائم سوختگی قرنیه چشم بر اثر تابش شدید اشعه فرابنفش خورشید به شمار می‌رود.

البته مشکل پرتو فرابنفش تنها این نیست. مواجهه با پرتو فرابنفش به طور مزمن موجب فرسایش لایه‌هاى بیرونى چشم و بروز آب مروارید مى‌شود. درواقع یکی از فاکتورهای مهمی که در ایجاد بیماری‌های چشمی نظیر (دژنراسیون ماکولا، ناخنک و آب‌ مروارید) نقش دارد، پرتو فرابنفش است. داده‌ها نشان می‌دهند که تابش آفتاب مستقیما با ریسک بیماری ناخنک (رشد بیش از حد لایه خارجی مخاط، پشت قرنیه) ارتباط دارد. تیرگی بخش جلویی عدسی چشم نیز با تابش حاد پرتوهای فرابنفش ایجاد می‌شود.

آب مروارید یکی از عوامل کوری در جهان است و 2 درصد آب مروارید با تابش بیش از حد پرتوهای فرابنفش ایجاد می‌شود. در این بیماری پروتئین‌های عدسی چشم از هم باز و درهم پیچیده شده و باعث تجمع رنگدانه‌ها و تاری عدسی می‌شود که در نهایت منجر به کوری می‌شوند.

بد نیست بدانید شواهد نشان می‌دهد‌ شکل‌های مختلف سرطان چشم بستگی به مدت زمان در معرض نور خورشید بودن افراد است. یکی از سرطان‌های بدخیم چشم ملانوما بوده که در اثر پرتوهای فرابنفش تشکیل می‌شود. مکان معمول این سرطان در پلک چشم است.

در نظر داشته باشید عوارض پرتوهای فرابنفش خورشید برای چشم کودکان 10 برابر چشم افراد بزرگسال است که همین امر ضرورت استفاده از عینک آفتابی را برای کودکان بیشتر می‌کند.

برای پیشگیری

استفاده از پوشش مناسب، عینک‌های آفتابی و ضدآفتاب‌ها در فصل گرما ضروری است. بسیاری از مردم کرم‌های ضدآفتاب را جزو مواد آرایشی و زینتی محسوب می‌کنند و آن را در زمره اقلامی چون پن‌کک و... قرار می‌دهند، در حالی که چنین نیست و در بسیاری از کشورهای پیشرفته این فرآورده‌ها به عنوان دارو در نظر گرفته می‌شوند. مردم این کشورها به دلیل استفاده بسیار زیاد از این کرم‌ها اطلاعات بالایی در مورد انواع گوناگون این کرم‌ها و ضرورت استفاده از آن را دارند.در ایران طی چند سال اخیر تولید و فروش کرم‌های ضد‌آفتاب افزایش بسیاری داشته و مردم کم وبیش ضرورت استفاده از ضدآفتاب را درک کرده‌اند، اما شاید بسیاری از آنها هنوز اهمیت استفاده از آن را ندانند.

پرتوهای ماوراءبنفش خورشید برای کودکان ضرر بیشتری دارند. پس علاوه بر پوشش مناسب، استفاده از کلاه و ضدآفتاب را برای کودکتان در نظر بگیرید. متخصصان پوست استفاده از ضدآفتاب را از 6 ماهگی توصیه می‌کنند. معمولا برای نوزادان از ضد آفتاب‌های فیزیکال که دارای فیلترهای فیزیکی هستند استفاده می‌شود. این ضد آفتاب حاوی زینک اکساید و تیتانیوم اکساید بوده و نور آفتاب را منعکس می‌کنند. برای بزرگسالان نیز ضد آفتاب‌های شیمیایی تجویز می‌شود که همین ضد آفتاب‌های موجود در بازار هستند. این ضد آفتاب‌ها جاذب اشعه‌اند. البته داشتن پوشش مناسب و کلاه لبه‌دار در این ایام لازم است. علاوه بر این سعی کنید تا جایی که امکان دارد بین ساعت 11 تا 4بعدازظهر در معرض نور آفتاب نباشید، چراکه شدت تابش در این ساعات از روز بیشتر است.

10 نکته درخصوص پرتو فرابنفش

آسیب‌پذیری انسان از پرتو فرابنفش تحت تاثیر عوامل محیطی کاهش یا افزایش می‌یابد. پس برای حفظ سلامت خود نکات زیر را بخوانید و به خاطر داشته باشید:

1 ـ بیش از 90 درصد پرتو فرابنفش می‌تواند از ابرهای سبک عبور کند.

2 ـ 60 درصد پرتو فرابنفش بین ساعت 10 صبح و 2بعدازظهر دریافت می‌شود.

3 ـ برف تا حدود 80 درصد پرتو فرابنفش را بازتاب می‌دهد.

4 ـ بازای هر 300 متر افزایش ارتفاع از سطح زمین میزان پرتو فرابنفش 4 درصد افزایش می‌یابد.

5 ـ سایبان می‌تواند بیش از 50 درصد پرتو فرابنفش را کاهش دهد.

6 ـ ماسه تا 25 درصد پرتوفرابنفش را بازتاب می‌دهد. پس با توجه به این که شن و ماسه سفید نور خورشید را منعکس می‌کند از حضور در سواحل جدا خودداری کنید.

7 ـ در عمق نیم‌متری آب هنوز 40 درصد پرتو فرابنفش وجود دارد.

8 ـ برای بخش‌های بدون پوشش پوست خود از کرم‌های ضد آفتاب با SPF بالای 30 استفاده کنید.

9 ـ از عینک‌های آفتابی با قدرت حذف پرتوفرابنفش استفاده کنید.

10 ـ لباس‌ها و کلاه‌های به رنگ تیره بهتر می‌توانند از ورود اشعه ماوراء بنفش به بدنتان جلوگیری کنند و در ضمن اگر لباستان خشک باشد اثر خورشید بر بدنتان بسیار کمتر می‌شود پس به خاطر گرمای شدید لباستان را با آب خیس نکنید تا خنک شوید.