رونمایی از نخستین هواپیمای مسافربری ایرانی در مهرماه

جایگاه ایران در ساخت و تولید صنایع هوایی، طراحی و ساخت "هواپیماهای بدون سرنشین و رادار گریز"، دستیابی به فن آوری ساخت قطعات مقاوم هوایی، رونمایی از نخستین هواپیمای مسافربری ایرانی در مهرماه از جمله محورهای گفتگوی دکتر منوچهر منطقی مدیر عامل صنایع هوایی وزارت دفاع با خبرگزاری مهر بود.

به گزارش مهر، سال گذشته فرمانده معظم کل قوا همزمان با سالروز تصویب قانون تشکیل وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح  در 31 مرداد 1368 که با ادغام وزارتخانه های دفاع و سپاه همراه بود، به دلیل خودکفایی دفاعی و دستیابی به تجهیزات و فناوری‌های دفاعی و قطع هرگونه وابستگی نظامی 31 مرداد را به عنوان "روز صنعت دفاعی" نامگذاری کردند.

براین اساس ما هم به بهانه نامگذاری این روز تحت عنوان روز صنعت دفاعی کشور که یادآور سه دهه تلاش مجاهدانه و مخلصانه کارکنان متعهد و متخصص وزارت دفاع است با دکتر منوچهر منطقی مدیر عامل صنایع هوایی وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح به گفتگو نشستیم.

به عنوان نخستین سئوال، هم اکنون ایران چه جایگاهی در صنعت هوایی دنیا دارد؟

 می توان گفت صنعت هوایی در دنیا دو بخش است. یک قسمت تعمیر ونگهداری و یک قسمت هم طراحی و ساخت است. اگر بخواهیم سهم بازار را نسبت به این موضوع نگاه کنیم می بینیم که سهم بازار در هر یک از این دو حوزه یعنی 50% در تعمیر و نگهداری  و 50% در طراحی وساخت است.

اما کشور ما در بخش تعمیر ونگهداری جایگاه خیلی ویژه ای دارد. ما در بخش تعمیر ونگهداری هواپیما و بالگرد 40 سال سابقه داریم و در همان سالها از فن آوری های پیشرفته ای استفاده کرده ایم  ضمن اینکه در سالهای اخیر هم سعی کرده ایم فن آوری هایمان در این بخش را به روز رسانی کنیم. بر روی همین اصل می توان گفت هرنوع هواپیما یا بالگردی که در کشور ما باشد توان تعمیر ونگهداری آن را داریم.

با این وجود یکی از قابلیتهایی که ما اضافه کرده ایم بحث ارتقاء است. چون هواپیماها وقتی یک مدتی از عمرشان بگذرد باید عمردهی بشوند. البته عمردهی معمولا همراه با ارتقاء در برخی از بخشهای هواپیماست که در این زمینه هم ورود پیدا کرده ایم.

* در بخش تعمیر و نگهداری هواپیماهای تجاری هم وارد شده‌ایم؟

- اتفاقا در این بخش هم وضعمان خوب است بطوریکه الان هر هواپیمای پهن پیکری که در کشور باشد می توانیم تعمیر ونگهداری و "اورهال" آن را انجام دهیم.

* آیا مجوزهای بین المللی را در این زمینه اخذ کرده اید؟

- بله، در زمینه تعمیر و نگهداری هواپیماهای تجاری مجوزهای بین المللی را اخذ کرده ایم و با توجه به توانمندی هایمان بدون شک اگر روابط سیاسی مان با سایر کشورها خوب بود هم اکنون بخشی از بازارهای جهان و حتی بخشی از بازارهای منطقه را قطعا می گرفتیم.

* وضعیت ما در بخش تعمیر ونگهداری نسبت به کشورهای منطقه چگونه است؟

- درحال حاضر کشورهای منطقه در برنامه ریزی های خود به بخش تعمیر ونگهداری و "اورهال" توجه زیادی می کنند. به عنوان مثال امارات، قطر، ترکیه ، مالزی و اندونزی از جمله کشورهایی هستند که در این رابطه برنامه ریزی های وسیعی را انجام داده اند. براین اساس ما هم برنامه ریزی های گسترده ای انجام داده ایم که اگر از آنها جلوتر نباشیم معادل آنها هستیم و این مزیت خیلی بالایی است که ما داریم.

در بخش ساخت قطعات هواپیما هم ورود کرده ایم. با توجه به عدم دسترسی به سازنده اصلی شروع به ساختن قطعات هواپیما کرده ایم. برای اینکه یک قطعه هوایی ساخته شود مستلزم آن است که مراحل کیفی متعددی را بگذراند تا به سطح ایمنی وکیفیت لازم برسد که این توانمندی را داریم و خوشبختانه از مراجع ذیصلاح در کشور استانداردهای ساخت قطعات را کسب کرده ایم.

 البته در زمینه طراحی محصولات هوایی هم کارهایی را انجام داده ایم. مثلا در طراحی و ساخت  "هواپیماهای بدون سرنشین" جایگاه خیلی خوبی را در دنیا داریم. همچنین در زمینه طراحی و ساخت هواپیماهای سبک هم در دنیا جایگاه نسبتا خوبی را داریم. ضمن اینکه در زمینه طراحی و ساخت بالگرد هم اقدامات خوبی را انجام داده ایم.

بنابراین ما در هر دو حوزه تعمیر و نگهداری و طراحی و ساخت وارد شده ایم و اقدامات قابل توجهی هم انجام داده ایم. با توجه به زیرساخت هایی که داریم اگر صنایع هوایی در کانون توجه قرار گیرد بی گمان هم در بخش تعمیر و نگهداری و هم در بخش طراحی و ساخت برترین کشور در منطقه و یکی از مدعیان جهانی در حوزة هواپیما خواهیم بود.

هم اکنون در دنیا یکی از قطب های تعمیر و نگهدای محصولات هوایی اعم از هواپیما و بالگرد هستیم و اگر بر روی طراحی و ساخت هم توجه ویژه ای صورت گیرد می توانیم به جرات بگوئیم که جزء 10 تا 15 کشور دنیا خواهیم بود.

* چرا در زمینه طراحی و ساخت بیشتر بر روی بال و بدنه پرنده ها متمرکز شده ایم؟

- اجزاء یک هواپیما شامل بال و بدنه، موتورها، سیستم اویونیک و متعلقات است. متعلقات هواپیما شامل بخش‌هایی مانند سیستم برق اضطراری و اکسیژن در هواپیما است. براین اساس می توانیم بگوئیم در زمینه طراحی وساخت بال و بدنه  قدمت و تخصص مان بیشتر است و از نظر سطح فن آوری در این زمینه جزء مجموعه های پیشرفته دنیا هستیم. ولی در سه حوزه دیگر هم وارد شده‌ایم.

* چه مدت زمان برای طراحی و ساخت بال و بدنه صرف می کنیم؟

- این موضوع بستگی به روش های مورد استفاده دارد مثلا اگر از روش های مدرن ونرم افزاری پیشرفته استفاده کنیم زمان آن زیر یک سال است اما اگر از روشهای سنتی استفاده کنیم  بین 5/1 تا 2 سال زمان لازم است.

* در زمینه طراحی و ساخت موتور چطور؟

- موتورها چند نوع هستند. موتورهای مینی جت، موتورهای توربو فن سبک و موتورهای توربوفن سنگین. در زمینه موتورهای مینی جت وارد عرصه طراحی و ساخت شده‌ایم و کل نیازهای کشور را تأمین می‌کنیم. اخیرا در زمینه طراحی و ساخت موتورهای توربوفن سبک کارهایی را انجام داده ایم. در زمینه اویونیک می توانیم یکی از قطب های دنیا باشیم چون پایه اش تقریبا الکترونیک و مخابرات و کامپیوتر است که در این زمینه بهترین فارغ التحصیلان دنیا را داریم.

بنابراین از نظر نیروی انسانی در وضعیت ممتازی قرار داریم. درخصوص متعلقات هم بعضی هایش را لازم است که وارد شویم و بعضی هایش را نه چون می توان از همه جای دنیا آن را تهیه کرد. در مجموع می توان گفت ما در طراحی وساخت 3 بخش هواپیما وارد شده ایم اما در یک بخش سابقه مان بیشتر و در بقیه بخش ها سابقه مان کمتر است.

* برای ساخت موتور در کشور چه مدت زمان نیاز داریم؟

-  طراحی و ساخت موتور هواپیما 3 تا 5 سال زمان می برد.

* در دنیا هم چنین مدتی صرف طراحی و ساخت موتور هواپیما می شود؟

- بله، چون مجموعه بسیار پیچیده ای است. البته ممکن است تنها طراحی و ساخت موتور هواپیما 2 سال زمان ببرد اما تست های متعددی باید بر روی آن انجام شود تا واجد شرایط شود و بر روی هواپیما سوار گردد.

* درخصوص طراحی و ساخت "هواپیماهای بدون سرنشین" چه اقدامات جدیدی انجام داده اید؟

- در دنیا " هواپیماهای بدون سرنشین" در بخش های نظامی و حتی بخش های تجاری کاربردهای زیادی دارد. به عنوان مثال اگر بخواهید دیده بانی کنید باید از "پهپادها" استفاده کنید لذا هم اکنون برای مقابله با آتش سوزی در جنگل از "پهپادها" استفاده می کنیم. یعنی بطور همزمان و بلادرنگ تنها تصاویر مناطق مورد نظر را می توانید از یک مرکز دیده‌بانی مشاهده کنید و قبل از اینکه یک کانون آتش سوزی گسترده شود می توانید مهارش کنید.

در صورتیکه اگر چنین چیزی نباشد بعد از اینکه همه جا آتش گرفت متوجه می شوید که آتش سوزی اتفاق افتاده است. حتی برای ماهیگیریها نیز می توان از "پهپادها" استفاده کرد چون می توان تجمع ماهی ها را نشان دهد.

* از نظر نظامی چطور؟

- وقتی که شما در یک جا عملیات نظامی داشته باشید، باید ببینید مشخصات و ویژگیهای آن منطقه و اطلاعات آن را داشته باشید که اینجا "پهپادهای" شناسایی مطرح می شود که بردهای مختلفی دارد. این بردها بستگی به نوع شناسایی دارد ولی بیشترین برد مورد استفاده 200 تا 500 کیلومتر است. ضمن اینکه از پیشرفته ترین سیستم شناسایی استفاده می کنیم که تمامی نیازهایمان را پاسخگوست. 

* آیا می توانیم برد این پرنده های بدون سرنشین را افزایش دهیم؟

- بله می توان این کار را انجام داد. اما برای اینکه شما برد را افزایش دهید مستلزم آن است که یکسری از امکانات را در اختیار داشته باشید. مثلا باید ماهواره هایی را در اختیار داشته باشید یا برخی سیستم های زمینی  مانند رادارها و یا ایستگاه های رادیویی که با ارسال سیگنالهای مختلف موجب تصحیح مسیر این "پهپادها" می شود. بنابراین دسترسی به بردهای بالاتر مستلزم داشتن یکسری زیرساختها است که ما باید اول آنها را ایجاد کنیم.

اخیرا هم نقش هواپیماهایی را که مهمات جابجا می کرده اند را به "پهپادها" داده اند و حمل مهمات مختلف متناسب با طراحی های این پرنده های بدون سرنشین است که با توجه به تسلط ما بر روی این موضوع می توانم بگویم که هر نوع طراحی را در این زمینه می توانیم انجام دهیم.

* در خصوص طراحی وساخت "پرنده های رادارگریز" چه اقداماتی انجام داده اید؟

- ببینید اصولا رادار گریز یک چیز عجیب غریبی نیست پس می توان پرنده هایی ساخت که رادار گریز باشند. معمولا برای طراحی و ساخت پرنده های رادارگریز 2 کار را باید انجام داد. یکی اینکه در طراحی این پرنده ها نباید از زوایای تند استفاده کرد چون انعکاس راداری زیادی دارند و مطلب دیگر این است که از یکسری پوشش های جاذب امواج رادار به عنوان پوشش پرنده استفاده کرد که ما این کار را انجام داده ایم.

اصلا می توان یک مسابقه دانشجویی برگزار کرد که دانشجویان یک پرنده رادار گریز را طراحی کنند. بنابراین موضوع زیاد پیچیده ای نیست و خیلی از این مسائل در دنیا حل شده است و به تبع در کشور ما هم این مسائل حل شده است.

* پس می خواهید یک مسابقه دانشجویی در این زمینه برگزار کنید؟
 
- بله شاید در آینده ای نزدیک مسابقه طراحی پرنده های رادار گریز را در دانشگاه های کشور برگزار کردیم و وقتی این طراحی را دانشجویان ما انجام دادند می بینید که همان طراحی است که در دنیا برای ساخت پرنده های رادارگریز انجام می دهند.

* درباره طراحی و ساخت رادارهایی با تکنولوژی کشف و رهگیری پرنده های رادارگریز چه اقداماتی انجام داده ایم؟

- با توجه به اینکه برای طراحی وساخت پرنده های رادارگریز از مواد جاذبی که دارای ترکیب کربنی است استفاده می شود.
-  وقتیکه این هواپیماها با سرعت در آسمان حرکت می کنند حرارتی را ایجاد می کنند و براین اساس هر مجموعه رادار گریز می تواند یک کانون حرارتی باشد که هر وقت بتوانیم این کانون حرارتی را کشف کرد می توان گفت که موفق به کشف پرنده های رادارگریز شده ایم. معمولاً یک آرایه از سنسورهای مادون قرمز تشکیل یک رادار کشف پرنده‌های رادارگریز را می دهد.

* رنگ سیاه پرنده‌های رادارگریز هم به علت داشتن ترکیبات کربنی است؟

ـ بله همینطور است.
 
* آیا طبق قولی که دادید، همچنان باید هرسال منتظر یک پدیده جدید در عرصه صنایع هوایی کشورباشیم؟

- بله، انشاء الله در نیمة دوم سال 1390 اخبار خوبی را خواهید شنید.
 
*مثلا چه اخباری؟!
 
- انشاء الله مهرماه سال جاری در خصوص ساخت هواپیماهای پهن پیکر مسافربری یکصد نفره در داخل کشور خبرهای خوبی را خواهید شنید.

در حقیقت چشم اندازی است که صنایع هوایی بر روی آن حرکت می کند و انشاء الله با کمک بخش ‌های حمایتی دولتی و خصوصی فکر می کنم که ما بتوانیم طی حداکثر 10 سال آینده به این هدف دست پیدا کنیم.

براین اساس می توان طبق یک برنامه ریزی جامع طی زمان مشخص این کار را انجام داد. ضمن اینکه ما که تازه وارد صنعت هوایی نشده ایم بلکه از 10 سال قبل از انقلاب وارد این عرصه شده ایم بنابراین ما هم اکنون یک عقبه 40 ساله در همة حوزه‌ها داریم که البته در این عقبه 40 ساله بصورت بهینه کار نکرده ایم.

با این وجود اگر بخواهیم بدبینانه به صنایع هواپیمایی نگاه کنیم، می توانیم بگوئیم یک عقبه حداقل 20 ساله داریم و اگر خوب کار کنیم و خوب هم از ما پشتیبانی شود طی همین 10 سال آینده که گفتم می توانیم به یکی از قدرتهای هوایی دنیا تبدیل شویم.

* فکر می کنید جایگاه ما در داشتن رادارها با  موجهای فرکانسی مختلف در دنیا کجاست؟

- ببینید کشور از دهه 1360 وارد طراحی وساخت رادارها شد بطوریکه هم اکنون در بخش خصوصی مجموعه ای را داریم که انواع و اقسام رادارها را که مورد نیاز نیروها است را طراحی و تولید می کنند. در زمینه رادار اگر نگویم که وضعمان عالی هست وضعمان خیلی خوب است.

* یعنی قابل رقابت با کدام کشورها هستیم؟

- کشورهای زیادی نیستند که در این زمینه کار می کنند. ضمن اینکه رادارها هم کلاس های مختلف دارند.

* در زمینه رادارهای کلاس "پسیو" .

- کشف هواپیماهای رادارگریز توسط رادار پسیو انجام می شود پس وقتی ما این نوع رادار را طراحی و ساخته ایم می توان گفت که بطور نسبی وضعمان در این زمینه خوب است.

* آیا کشورهای منطقه دارای چنین تکنولوژی هستند؟

- خیر، آنها به این سمت نرفتند چون می توانند براحتی رادارها را از هر جای دنیا تهیه کنند. اما چون ما در برخی زمینه ها تحریم هستیم روی این بخش سرمایه گذاری، برنامه ریزی و کار کرده ایم بطوریکه همانطور که گفتم بخش خصوصی ما هم اکنون می تواند پیچیده ترین سیستم های راداری را طراحی و تولید نماید.

* یک موضوعی مطرح بود مبنی بر ساخت تولید قطعات مقاوم، فکر می کنید درحال حاضربه دانش خاصی برای ساخت و تولید قطعات مقاوم در صنایع هوایی دست پیدا کرده ایم؟

- ساخت قطعات مقاوم دارای ترکیب از آلیاژهایی خاص، فرآیند ساخت دقیق ، فرآیند کنترل کیفی دقیق و نهایتا انجام یکسری تست های دقیق در شرایط مختلف حرارتی را دارد. چون سیستمی که در خارج از جو قرار می گیرد تحت تاثیر تغییر دمای شدید قرار می گیرد.

براین اساس ما یکسری دانش هایی در این زمینه بصورت پراکنده داشتیم و اخیرا با توجه به بحث فضایی این ها را با هم تلفیق کرده ایم بطوریکه چه در ساخت مواد پیشرفته و چه در مراحل مختلف فرآیند طراحی وساخت این قطعات به دانش های خیلی خوبی دست یافته ایم.
 
* مصداقی به یکی از این دانش ها اشاره کنید.

- مثلا اگر به ساختارهمین ماهواره "رصد" که اخیرا به فضا پرتاب شد  دقت کنید می بینید همه آنچه که گفتم در آن وجود دارد بنابراین بهترین نمونه در این زمینه می تواند ماهواره "رصد" باشد. علاوه بر ماهواره رصد ماهواره های دیگری هم توسط دانشگاههای کشور طراحی و ساخته شده است که بزودی به فضا پرتاب می شود.