به تماشاگران بها نمي دهيم

عصر ايران ورزشي - استاد جامعه شناسي دانشگاه گيلان، فقدان تعامل مناسب بين مديريت و تماشاگران باشگاههاي فوتبال را يكي از علل رفتارهاي نابهنجار تماشاگران ايراني قلمداد كرد.

محمد مهدي رحمتي، در گفتگو با عصر ايران ورزشي، درباره سابقه فحاشي و پرخاشگري تماشاگران فوتبال در ايران گفت: " سابقه این نوع رفتار به جام تخت جمشید در دوران قبل از انقلاب بازمی گردد. در اوایل دهه 1350، که مسابقات قهرمانی فوتبال در ایران با عنوان جام تخت جمشید آغاز شد، چنین رفتارهایی هم به گونه ای برجسته تر از قبل به چشم خورد. اما در دهه 1350، چنین رفتارهایی به شکل شدید و حاد وجود نداشت بلکه به صورت اعتراض های بسیار خفیف دیده می شد که در اکثر موارد هم متوجه داور بود. یعنی این گونه نبود که تماشاگران با هدف تغییر مربی شعارهای غیراخلاقی سر دهند. "

وي افزود: " به تدریج که جام تخت جمشید پیش می رفت، فوتبال هم در ایران رونق پیدا می کرد و علی القاعده این برخوردها نیز به لحاظ کمی افزایش می یافتند. اما به لحاظ کیفی تفاوتی در آنها ایجاد نشد. پس از انقلاب، با توجه به تحولاتی که در کشور رخ داد، فضای ورزش ایران تا حدی آرام بود ولی به تدریج یعنی از آغاز دهه 1360 چنین رفتارهایی شروع شد. حتی در سال 1363، آشوبگری تماشاگران قبل از آغاز مسابقه پرسپولیس و پاس در ورزشگاه شیرودی، منجر به تعطیلی مسابقات باشگاههای تهران شد. البته تا اواخر دهه 60، پرخاشگری و فحاشی تماشاگران فوتبال در ایران به شکل کلاسیک دنبال می شد؛ یعنی خیلی گسترده نبود و عموماً متوجه داور بازی بود. اما به تدریج ما شاهد این پدیده بودیم که اختلافات درون باشگاهها، بر روی سکوهای ورزشگاهها بازتاب می یافت. "

اين محقق جامعه شناسي فوتبال افزود: " حرکت به سوی پیشرفت و حرفه ای شدن در فوتبال ما، با غفلت از مساله فرهنگ دنبال شد و روز به روز شکاف بین تماشاگران و فوتبالیست ها افزایش یافت. باشگاههای بزرگ دنیا، وقتی می خواهند هیات مدیره و مدیر عامل خود را انتخاب کنند، طرفداران باشگاه در این امر نقش دارند. یعنی آنها نمایندگانی دارند که در انتخاب مدیران باشگاه تاثیرگذارند. نوعی تعامل مناسب و مستمر بین باشگاههای کشورهای پیشرفته باطرفداران آن باشگاهها وجود دارد. اما در ایران نگاه مدیران به تماشاگران، نگاهی صرفاً ابزاری است. یعنی تماشاگر وظیفه اش فقط این است که به ورزشگاه بیاید و تیم را تشویق کند.

 تماشاگران وقتی که با این نگاه مواجه شدند، در کنار مسائل اجتماعی و اقتصادی ای که در جامعه گریبانگیرشان بود، دچار نوعی احساس ناکامی شدند. این احساس ناکامی، وقتی که تیم نتیجه می گیرد به مراتب تشدید می شود. "

محمد مهدي رحمتي درباره دلايل تفاوت رفتار تماشاگران ايراني و اروپايي گفت: " تماشاگر اروپایی وقتی با باشگاه تعامل برقرار می کند، به شکل های گوناگون از امتیازات مادی و غیرمادی استفاده می کند. مثلاً باشگاه آرسنال تشکلی برای طرفدارانش دارد. کسانی که عضو این تشکل می شوند، از امتیازات گوناگونی استفاده می کنند. این امتیازات شامل از بلیط های ارزانتر شروع می شود تا وام مسکن.

 این حمایت باشگاه از تماشاگرانش و این نوع رابطه بین باشگاه و تماشاگران، تعهدی عمیق در تماشاگر نسبت به باشگاه ایجاد می کند. یعنی رابطه باشگاه و تماشاگر آن قدر نزدیک است که امتیازی مثل وام مسکن به تماشاگر اعطا می شود. طبیعتاً این امر منجر به پیدایش تعهد متقابل می شود.

 تماشاگر آرسنال انتظار ندارد همان ارقام بازیکنان آرسنال را دریافت کند؛ ولی همین که می بیند باشگاه آرسنال برای او به عنوان یک نیروی لجستیک احترام قائل می شود و امتیازاتی هم برای او در نظر می گیرد، در قبال باشگاه احساس مسئولیت می کند. در کشورهای پیشرفته، در بسیاری از موارد به شیوه های مستقیم یا غیرمستقیم از دیدگاه تماشاگران درنحوه مدیریت باشگاه، خرید بازیکنان و سایر مسائل مربوط به آن باشگاه استفاده می شود. اما در ایران چنین چیز در هیچ باشگاهی دیده نمی شود. "

وي افزود:" ما در ایران در زمینه تهیه شعار هم خیلی ضعیف عمل می کنیم. شعارهای تماشاگران تیم ها را معمولاً لیدرها و یا خود تماشاگران می سازند. با این وضع و حال، ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم تولیدات فرهنگی فاخری را در تماشاگران فوتبال مشاهده کنیم. مسئولان فرهنگی ما فقط در حد مناسک و آداب و شعار حرف های خوبی می زنند. در مواردی هم البته کارهایی انجام می دهند. مثلاً در مسابقات ملی، به تماشاگران پرچم یا پیراهن می دهند؛ اما این کفایت نمی کند.

تماشاگران ما وقتی که تیمشان عقب می افتد، حتی بلد نیستند چه رفتاری انجام دهند. من در یکی از بازی های پرسپولیس و استقلال، به دعوت سازمان تربیت بدنی وقت، در ورزشگاه آزادی حضور داشتم. پرسپولیس در نیمه دوم گل خورد. زننده گل هم رضا عنایتی بود. بازی 1 بر صفر به سود استقلال تمام شد و بعد از بازی هم آقای پروین گناه باخت را به گردن مهرزاد معدنچی انداخت! آنچه که موجب حیرت من شد این نکته بود که پرسپولیس بعد از دریافت گل تقریباً نیم ساعت وقت داشت که بازی را لااقل به تساوی بکشاند اما تماشاگران پرسپولیس طی آن مدت هیچ کاری نمی کردند. بعد هم که بازی تمام شد، شروع کردند به فحاشی و ناسزا گفتن. در واقع نوعی تخلیه انرژی و واکنش نسبت به ناکامی تیمشان را در پیش گرفتند. همه این ها نشانگر خلاء فعالیت فرهنگی در باشگاههای ما است. "

مشروح اين گفتگو به زودي در عصر ايران ورزشي منتشر مي شود.