خوب و بد طرح هدفمندی

عصرایران - یک سال از اجرای طرح هدفمندی یارانه ها گذشت و اینک زمان مناسبی هست تا مروری اجمالی بر این طرح داشته باشیم.

واقعیت این است که اصل اجرای طرحی برای حذف یارانه ها از سال ها پیش مطرح بوده است و مشخصاً از زمان دولت هاشمی رفسنجانی به یکی از دغدغه های مهم اقتصاددانان و دلسوزان کشور تبدیل شده بود ولی به هر دلیلی از جمله عدم جسارت یا فقدان زیر ساخت های لازم این مساله به محاق رفته بود و یارانه های غیرهدفمند اقتصاد نحیف و رنجور ایران را بسیار می آزرد.

در سیستم قبلی یارانه ها نه بر مبنای "شهروند ایران"‌ بودن که بر اساس میزان مصرف توزیع می شد و بدین سان هر آن که پر مصرف تر بود یارانه بیشتری می گرفت و کم مصرف ها ،‌ به جای تشویق و حمایت ، از یارانه کمتری بهره مند می شدند.
اما در یک سال گذشته این معادله ناعادلانه به عدالت نزدیک تر شد و شهروندی ملاک برخورداری از ثروت مشترک ملی شد نه میزان مصرف و ای بسا اسراف.

به علاوه در یک سال اخیر ، دهک های فقیر جامعه معادل 60 درصد از درآمد سالانه خود را یارانه نقدی گرفته اند ولی دهک های برخوردار به طور متوسط تنها 5 درصد از درآمدشان را یارانه های نقدی تشکیل داده است که این خود به معنای حمایت نظام اقتصادی جامعه از طبقات کم درآمدتر و محروم جامعه است و البته باز به عدالت نزدیک تر.

حذف یارانه ها البته اقدام مناسبی بوده است اما توزیع نقدی یارانه ها ، هرگز در دراز مدت به نفع کشور نخواهد بود زیرا این ساده ترین کار ممکن است که نفت کشور را بفروشند و پولش را بین مردم توزیع کنند.
به نظر می رسد نظام توزیع یارانه نقدی باید اندک اندک به سمت سرمایه گذاری در مناطق محروم سوق یابد و به جای آن که به مردم فقیر فلان بخش محروم ماه به ماه پول بدهند ، در آن منطقه طرح های تولیدی ، صنعتی ، تجاری ،‌توریستی ٰ‌کشاورزی و ... اجرا کنند. به قول آن ضرب المثل چینی اگر کسی را دوست داری ، به جای آن که به او ماهی بدهی ، تور ماهیگیری بده و ماهی گرفتن را بیاموزش.

البته طرح هدفمندی یارانه ها باعث افزایش قیمت ها شد و این موضوع مردم را بسیار آزرد. هر چند دهک های کم برخوردار به دلیل آن که عمدتاً پرجمعیت و در عین حال کم مصرف هستند روی هم رفته در معادله قیمت ها و یارانه ای نقدی از اوضاع مناسبی برخوردار شدند ولی قشر متوسط جامعه در طول یک سال گذشته ، آسیب های زیادی از این بابت متحمل شد و در مسابقه قیمت ها ، جا ماند و آسیب دید.

ناگفته نماند که همه گرانی های یک سال گذشته مربوط به طرح هدفمندی نبوده است و سیاست های نادرست اقتصادی ، بی ثباتی قیمت ارز و سیر صعودی آن و محدودیت های تجارت بین المللی برای ایران مزید بر علت شده اند تا قیمت ها همچنان بالا برود و فشار بر مردم افزایش یابد.

به هر حال آنچه در یک سال گذشته در حذف و هدفمندی یارانه ها انجام شده ، با تمام مشکلاتی که در عمل به بار آورده (مانند عدم تخصیص یارانه مناسب به بخش صنعت و افزایش قیمت ها) یک کار زیربنایی برای اقتصاد کشور بوده است و جا دارد بر سبیل انصاف و در عین نقادی های بی تعارف به طرح ، یک خسته نباشید کلی به مسوولان اجرای طرح و یک خسته نباشید ویژه برای همه مردمی که بار اصلی این طرح را بر دوش کشیدند بگوییم.