مبتلايان به تالاسمي بخوانند

جام جم آنلاين: در تالاسمي، هموگلوبين ساختار طبيعي ندارد و نمي‌تواند اكسيژن را به‌طور مطلوب حمل كند. هموگلوبين در افراد بالغ دو زنجيره آلفا و بتا دارد.

در سلول‌هاي قرمز خون نوعي مولكول به نام هموگلوبين وجود دارد كه وظيفه مهم حمل گازها بويژه اكسيژن را به عهده دارد.

اين مولكول ممكن است به طرق مختلف دچار مشكل شده و منجر به بيماري‌هاي خوني شود. يكي از بيماري‌هاي خوني مرتبط با اختلالات هموگلوبين، تالاسمي است.

اهميت تالاسمي به اين دليل است كه مي‌توان با شناسايي اين مشكل در زوج‌‌هايي كه تصميم به بچه‌دار شدن دارند، از تولد بيماران بيشتر پيشگيري كرد.

در تالاسمي، هموگلوبين ساختار طبيعي ندارد و نمي‌تواند اكسيژن را به‌طور مطلوب حمل كند. هموگلوبين در افراد بالغ دو زنجيره آلفا و بتا دارد.

در صورتي كه هر كدام از اين زنجيره‌ها دچار كمبود شود يا اصلا در بدن ساخته نشود، بيماري تالاسمي ايجاد مي‌شود.

اين بيماري به صورت ژنتيك منتقل شده و به سه نوع مينور، متوسط و ماژور تقسيم مي‌شود. تالاسمي مينور شيوع زيادي دارد و ممكن است كاملا بي‌علامت باشد.

از آنجا كه شيوع تالاسمي مينور بسيار زياد است و با عوارض كمي همراه است، به آن بيشتر واژه صفت اطلاق مي‌شود تا بيماري. اين بيماران معمولا فقط كم خوني خفيفي دارند كه برخلاف كم‌خوني ناشي از فقر آهن به هيچ عنوان نبايد آهن مصرف كنند.

تالاسمي ماژور به مراتب مشكلات بيشتري ايجاد مي‌كند و طول عمر افراد مبتلا به تالاسمي ماژور كم است. خوشبختانه با اقدامات انجام شده در جهت غربالگري افراد مبتلا به نوع مينور و عدم ازدواج آنها با فرد مبتلاي ديگر احتمال تولد نوزاد مبتلا به تالاسمي ماژور بشدت كاهش يافته است.

جنين‌هاي مبتلا به تالاسمي ماژور، شانس كمي براي زنده بودن دارند و معمولا در دوران جنيني دچار عوارض كشنده مي‌شوند.

درصد كمي از اين افراد كه زنده مي‌مانند تا آخر عمر نيازمند تزريق خون هستند. براي اين‌كه تزريق خون مكرر باعث تجمع آهن در بدن مي‌شود بايد توجه داشت حتما داروهاي مناسب براي دفع آهن اضافه به اين بيماران داده شود چون در بدن يك راه طبيعي جهت حذف آهن مازاد وجود ندارد.

اين آهن اضافي براي بافت‌هاي بدن بويژه قلب و كبد بسيار سمي ‌است و باعث نارسايي ارگان‌ها و مرگ زودرس بيماران مي‌شود. افزايش بار آهن در بدن بويژه در قلب، مهم‌ترين علت مرگ بيماران مبتلا به تالاسمي ماژور است.

در بدن يك سري مراكز خون سازي وجود دارند كه در دوره‌هاي مختلف زندگي از جنيني تا تولد و كمي بعد از آن با هم فرق مي‌كنند.

يعني بتدريج اين مراكز خون‌سازي محدودتر مي‌شوند. وقتي بدن در يك استرس كم خوني يا كمبود اكسيژن قرار مي‌گيرد، اين مراكز فعال باقي مي‌مانند يا فعال مي‌شوند.

در تالاسمي ماژور نيز بدن با كمبود اكسيژن روبه‌روست، بنابراين استخوان‌هاي صورت نيز فعال شده و بر اثر فعاليت بيش از حد براي توليد سلول‌هاي خوني، تغيير شكل مي‌دهند.

بيماران مبتلا به تالاسمي با مشكلات زيادي روبه‌رو هستند و افرادي كه به اين بيماري مبتلا هستند، بايد بسيار به حفظ سلامت ديگر قسمت‌هاي بدن خود اهميت بدهند و يكي از مهم‌ترين شيوه‌ها در اين جهت، رعايت رژيم غذايي مناسب است.

تغذيه درماني در تالاسمي

تالاسمي مينور نوعي بيماري ژنتيك است كه مي‌تواند مشكلات طولاني مدتي براي بيمار مبتلا ايجاد كند. يك بيمار تالاسمي بايد رژيم غذايي خاصي داشته باشد و اطلاعات تغذيه‌اي خود را بالا ببرد زيرا برخي از مواد غذايي كه براي افراد معمولي مفيد هستند، ممكن است عوارض خطرناكي براي يك بيمار مبتلا به تالاسمي به وجود آورد.

بعلاوه تالاسمي نوعي بيماري ژنتيك است كه از ابتدا تا انتهاي عمر با فرد است و تغذيه، اثر بسياري بر اين بيماري دارد.

اين بيماران برخلاف تصور عموم نه تنها دچار كمبود آهن نيستند، بلكه مستعد ابتلا به مسموميت با آهن نيز هستند. از اين رو به اين بيماران توصيه مي‌شود از غذاهايي كه حاوي آهن زيادي هستند، پرهيز كنند.

از جمله گوشت يا جگر حيوانات بخصوص گاو و گوسفند و فرآورده‌هاي آنها نظير همبرگر، سوسيس و كالباس. لوبيا، حبوبات، سويا، كره و خود بادام‌زميني، گندم، كلم بروكلي و ديگر سبزيجات برگ سبز، هندوانه، كشمش، نخودفرنگي، آب آلو، آلو، خرما، انگور، باقلا، غلات غني شده با آهن و نخود، آهن زيادي دارند و بهتر است اين بيماران در حد اعتدال از آنها استفاده كنند.

البته بايد توجه داشت مصرف روزانه ميوه و سبزيجات به ميزان كافي در تمام افراد بخصوص بيماران مبتلا به تالاسمي توصيه مي‌شود زيرا اين مواد، خطر بروز گرفتگي عروق را در بيماران تالاسمي كاهش مي‌دهد.

اين بيماران بايد به مصرف مواد معدني ديگر توجه خاصي داشته باشند و تا جايي كه مي‌توانند بدن خود را سالم نگه دارند. يكي از اين مواد مغذي، كلسيم است.

كلسيم به تقويت و حفظ سلامت استخوان‌ها كمك شاياني مي‌كند. بعلاوه بيماران مبتلا به تالاسمي استخوان‌هاي سستي داشته و در معرض مشكلات استخواني بسياري قرار دارند بنابراين كلسيم بايد به مقدار كافي و بيشتر از يك فرد معمولي در رژيم غذايي اين افراد وجود داشته باشد. كلسيم در اين بيماران يك فايده ديگر نيز دارد و آن كاهش جذب آهن است.

مواد غذايي غني از ويتامين D نيز به اين گروه از افراد توصيه مي‌شود. حضور ويتامين D براي جذب كلسيم در بدن ضروري است. بنابراين افراد مبتلا به تالاسمي بايد مواد سرشار از ويتامين D را فراموش نكنند. زرده تخم‌مرغ، لبنيات و ماهي از اين گروه هستند.
 تالاسمي نوعي بيماري ژنتيك است كه از ابتدا تا انتهاي عمر با فرد است و تغذيه اثر بسياري بر اين بيماري دارد. برخي از مواد غذايي ممكن است عوارض خطرناكي براي بيمار مبتلا به تالاسمي به‌وجود آورد

در افراد مبتلا به تالاسمي كمبود اسيدفوليك به طور شايع ديده مي‌شود، از اين رو به همه افراد مبتلا مصرف مواد سرشار از اسيد فوليك و مكمل اسيدفوليك توصيه مي‌شود.

بدن اين بيماران به علت جذب آهن بالا، با مخاطرات ناشي از اكسيده شدن (بيماري‌هاي قلبي و سرطان) مواجه است؛ بنابراين بايد مصرف آنتي‌اكسيدان‌هاي مهم از جمله ويتامين E، كاروتنوئيدها و فلاووئيدها در اين افراد مورد تاكيد قرار گيرد.

هر چند مصرف مواد حاوي ويتامين C در اين بيماران باعث افزايش جذب آهن مي‌شود ولي براي دفع آهن توسط دسفرامين، برخي مصرف اندك ويتامين C را همراه با اين دارو توصيه مي‌كنند.

بعلاوه ويتامين C نوعي آنتي‌اكسيدان نيز است كه به اين بيماران كمك زيادي مي‌كند. ميوه و سبزيجات سرشار از ويتامين C مي‌توانند از رسوب آهن در خون و گرفتگي عروق بيماران تالاسمي پيشگيري كنند.

بيماران تالاسمي مراقب باشند

بيماران مبتلا به تالاسمي ماژور به علت دريافت خون‌هاي مكرر در معرض مسموميت با آهن هستند. هرچند بيماران مبتلا به تالاسمي مينور بندرت نيازمند تزريق خون مي‌شوند، ولي اين گروه نيز به دلايل زيادي در معرض مسموميت با آهن قرار دارند. يكي از اين دلايل، كم‌خوني آنهاست.

بدن اين افراد به علت كمبود هموگلوبين، با درجاتي از هيپوكسي (كمبود اكسيژن) روبه‌روست و براي توليد سلول‌هاي خوني بيشتر آهن بيشتري از مواد غذايي جذب مي‌كند بنابراين بيماران تالاسمي بايد دريافت آهن خود را كاهش دهند.

براي مثال از ظروف آهني جهت پختن غذا استفاده نكنند، چرا كه در حين طبخ و حرارت ديدن مقداري از آهن اين ظروف مي‌تواند وارد غذا شود. بعلاوه نبايد مواد غذايي را مستقيما در ظروف آهني نگهداري كنند.

بهتر است از موادي كه جذب آهن را افزايش مي‌دهد، كمتر استفاده شود. مصرف چاي و قهوه، البته در حد تعادل در اين گروه مي‌تواند جذب آهن را كاهش دهد. اصولا روي برچسب مواد غذايي كه خريداري مي‌كنيد، مقدار مواد مغذي آن نوشته شده است.

همواره بايد به اين برچسب‌ها توجه داشت و ميزان آهن و ديگر مواد مغذي داخل آن را مد نظر قرار داد. مصرف برخي مواد از جمله غلات، لبنيات، چاي و قهوه همراه با وعده‌هاي غذايي به منظور تنظيم آهن خون به بيماران مبتلا به تالاسمي توصيه مي‌شود.

اين گروه نبايد از مواد غذايي غني شده با آهن مثل بعضي بيسكويت ها، ماكاروني‌ها و حتي برخي شكلات‌ها استفاده كنند.

بيماران تالاسمي مثل افراد معمولي بايد از مصرف تمام مواد مضر كه روي بدن اثر سوء دارند، اجتناب كنند. از آنجا كه برخي از مواد غذايي حاوي چربي زيادي هستند، همواره به بيماران تالاسمي توصيه مي‌شود تا جايي كه امكان دارد از اين مواد استفاده نكنند يا به مقدار بسيار كم آنها را مصرف كنند. افزايش چربي خون در اين بيماران، بيش از پيش استعداد ابتلا به بيماري‌هاي قلبي و عروقي را افزايش مي‌دهد.

بعلاوه اين افراد بايد از مصرف نمك زياد اجتناب كنند تا دچار افزايش فشارخون و بيماري‌هاي كليوي متعاقب آن نشوند.

بايد توجه داشت بدون در نظر گرفتن افراد مبتلا به بيماري‌هاي خاص، شيوع كمبود آهن در جامعه ما بسيار زياد است و توصيه‌هاي غذايي گفته شده فقط براي افراد مبتلا به بيماري تالاسمي است و افراد ديگر بايد سعي كنند همچنان مواد غذايي غني از آهن مصرف كنند و جذب آهن را نيز در بدن خود افزايش دهند تا با عوارض كمبود آهن مواجه نشوند.