آنچه بايد درباره دارو بدانيد

جام جم آنلاين: شايد باورش سخت باشد، اما چنانچه دارويي كه براي درمان بيماري شما از سوي پزشك متخصص تجويز شده است تا مدت زمان مشخص و به ميزان تعيين‌شده مصرف شود، مي‌تواند يك راه‌حل درماني موثر تلقي گردد و خارج از اين چارچوب هم مي‌تواند اثرات مخربي را بر بدنتان به جا گذارد.

با وجود آن‌كه بارها توصيه شده است كه قبل از مصرف هر دارو به نام دارو و مطالب توصيه شده روي بسته‌بندي آن و بروشور داخل جعبه توجه كنيد و پزشك يا داروساز را از موارد و بيماري‌هاي خاص خود يا مصرف داروهاي ديگر، براي جلوگيري از تداخلات دارويي و كاهش اثرات مثبت درماني آن آگاه كنيد، اما در بسياري اوقات نسبت به اين موارد بي‌توجه هستيم.

بي‌شك آگاهي از روش صحيح مصرف و نگهداري دارو و جلوگيري از مصرف خودسرانه و ناآگاهانه آن مي‌تواند باورهاي غلط مبني بر بي‌تاثيربودن برخي داروها را از بين‌ببرد.

دكتر مهنوش محمدي، داروساز و كارشناس امور دارويي سازمان غذا و داروي وزارت بهداشت افزود: دارو اگر به‌اندازه و صحيح مصرف شود، موثر خواهد بود و هرتوصيه‌اي براي زمان و نوع مصرف دارو لزوما براي ديگر داروها يكسان نيست، اما يك توصيه كلي وجود دارد ‌كه براساس آن بجز بيماران كليوي همه افراد بايد داروهايشان را با مقادير زيادي آب مصرف كنند، چراكه آب فراوان مي‌تواند به دفع ضايعات و سموم بدن كمك كند.

نگهداري دارو در يخچال ممنوع

خيلي‌ها تصور مي‌كنند كه يخچال محيط مناسبي براي نگهداري داروهاست، در حالي كه داروها را بايد در جاي خشك و خنك و دور از نور مستقيم نگهداري كرد، مگر اين‌كه روي بسته‌بندي دارو شرايط خاصي براي نگهداري آن توصيه شده باشد.

دكتر محمدي در ارتباط با شرايط نگهداري دارو مي‌گويد: قبل از مصرف هر دارويي بايد به تاريخ انقضاي دارو توجه كرد و پس از اتمام دوره انقضا نبايد آن را در كنار ديگر داروها نگه‌داشت، بخصوص در مورد قطره‌هاي چشمي پس از بازشدن، تا مدت ذكر شده روي جعبه يا بروشور قابل نگهداري است. همچنين داروهاي يخچالي در صورتي كه بيشتر از  ۲۴ ساعت خارج از يخچال مانده باشد، غيرقابل مصرف است.

فراموش‌كردن زمان مصرف دارو

بارها براي همه ما پيش آمده كه مصرف يك دز دارو بخصوص داروهاي بيماري‌هاي عفوني (آنتي‌بيوتيك) را كه بايد در زمان‌هاي مشخصي مصرف شود، فراموش مي‌كنيم. در چنين شرايطي برخي مي‌گويند كه به محض يادآوري بلافاصله دارو را مصرف كنيد، اما برخي ديگر معتقدند كه اگر زمان اندكي تا مصرف دز بعدي مانده باشد، بايد از دوبرابر‌كردن مقدار آن خودداري كرد.

دكتر محمدي در اين ارتباط مي‌گويد: زمان مصرف آنتي‌بيوتيك‌ها در اثربخشي آن بسيار موثر است، اما در ارتباط با نحوه عملكرد هنگام از ياد بردن يك دز دارو توصيه يكساني وجود ندارد و تنها پزشك متخصص مي‌تواند به بيمار بگويد كه چگونه عمل كند، چراكه در برخي موارد مصرف دو دز از دارو در فاصله زماني نزديك به هم مي‌تواند آسيب‌رسان باشد.

اين داروساز با تاكيد بر دقت والدين بر انجام روش صحيح درست‌كردن شربت آنتي‌بيوتيك براي كودكان ادامه مي‌دهد: براي اين منظور ابتدا بايد شيشه حاوي پودر دارو را خوب تكان داد و آن را با آب جوشيده سرد شده تا حدي كمتر از خط تعيين شده روي شيشه پر كرد و پس از حل شدن كامل پودر در آب، شيشه را تا ميزان روي شيشه پر كرد.

نكته مهم‌تر آن‌كه حتي اگر محتواي دارو تا پايان دوره درمان، كه بايد به طور كامل طي شود به اتمام نرسيد، بايد آن را دور انداخت، چرا كه شربت‌هايي كه با افزودن آب تهيه مي‌شود فقط تا هفت روز در دماي اتاق و دو هفته در يخچال قابل نگهداري است.

مصرف داروها؛ نه همراه با تركيبات كلسيمي

يكي از توصيه‌هاي مهم در ارتباط با نحوه مصرف دارو آن است كه دارو را نبايد همراه چاي، قهوه يا نوشابه حاوي كولا و شير مصرف كرد، زيرا باعث كاهش اثرات دارو مي‌شود حتي بايد براي از بين بردن طعم نامطبوع داروها سعي كنيد از آب خنك يا از يخ براي كودكان كه چند ثانيه‌اي روي زبان آنها گذاشته شود، استفاده كرد.

دكتر محمدي با تاكيد بر اين‌كه داروهاي جامد مانند قرص و كپسول را بايد با يك تا دو ليوان آب خورد، مي‌گويد: در غير اين صورت ممكن است دارو حين عبور از مري باعث خراشيدگي و زخم شود. همچنين بايد بعد از مصرف قرص يا كپسول به مدت نيم‌ساعت دراز كشيد. اما اين‌كه خوردن چه دارويي همراه با غذا خوب است يا به صورت ناشتا، فقط پزشك متخصص مي‌تواند نظر بدهد.

اين داروساز مي‌افزايد: اما غذاهاي كلسيمي چون لبنيات، روند جذب دارو را در سيستم گوارش مختل مي‌كند. در نتيجه بايد مصرف لبنيات را حداقل تا يك ساعت پس از مصرف دارو به تعويق انداخت. اين نكته در مورد آبميوه‌ها هم به دليل اسيدي بودنشان صدق مي‌كند البته در مورد مكمل‌هاي مفيد چون آهن، روي و كلسيم، فقط خوردن قرص آهن به صورت ناشتا توصيه مي‌شود و دو مورد ديگر را بهتر است در صورت پربودن معده مصرف كرد.

دارو را خودسرانه قطع نکنيد

پزشكان بارها تاكيد كرده‌اند كه براي مشاهده اثرات درماني دارو لازم است دوره درمان توصيه شده را حتي با وجود از بين رفتن نشانه‌هاي ظاهري بيماري كامل كرده و از قطع مصرف خودسرانه دارويي كه برايتان تجويز شده خودداري كنيد.

دكتر محمدي در اين ارتباط به نكته مهمي بخصوص در ارتباط با داروهاي اختلالات رواني اشاره كرده و مي‌گويد: بيماران مبتلا به اختلالات رواني نبايد انتظار اثربخشي دارو را پيش از گذشت دو تا سه هفته از مصرف دارو داشته باشند. به بيان ديگر اين داروها پس از گذشت حداقل سه هفته از مصرف، اثرات خود را نشان مي‌دهد. همچنين اين داروها را نبايد سرخود و يكدفعه قطع كرد، بلكه قطع آن بايد به طور تدريجي صورت بگيرد.