اگر علایم هشدار غیرطبیعی و تكرارشونده در فرد دیده شود، حتما باید اقدام‌های تشخیصی انجام بگیرد. اولین و ساده‌ترین كار هم انجام تست حافظه به وسیله مشاور و روان‌شناس است.

آلزایمر نوعی بیماری مربوط به مغز است كه ماهیت آسیب شناختی آن در سال ۱۹۰۶ به‌وسیله یك پزشك آلمانی به نام «آلویس آلزایمر» توصیف شد.

آمارهای سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد جهان در سال‌های آینده با جمعیت عظیمی از سالمندان روبرو خواهد بود و اگر آمادگی لازم در این زمینه ایجاد نشده باشد، مشكلات و عوارض شایع دوران سالمندی، معضلات بسیار و هزینه‌های سنگینی را برای خانواده‌ها و جامعه به بار خواهند ‌آورد...

یكی از این عوارض شایع، «بیماری آلزایمر» است كه متاسفانه مردم اطلاعات كامل و دقیقی از نوع، علایم و سرانجام آن ندارند. اعظم میرحاج، مسوول مركز آموزش انجمن آلزایمر ایران گفت‌وگو كرده‌ایم.

آیا تمام سالمندان به آلزایمر مبتلا خواهند شد؟

واقعیت این است كه با افزایش سن، مقداری از توانایی‌های ذهنی و جسمی افراد كاهش می‌یابد زیرا مغز هم مثل سایر قسمت‌های بدن دچار تغییر، تحلیل و فرسودگی می‌شود و اگر برای حفظ و مراقبت از آن كاری نكرده باشیم، ممكن است رو به زوال و نابودی برود. آلزایمر شایع‌ترین نوع «زوال عقل» است. این بیماری یكی از مشكلات شایع دوران سالمندی است و احتمال ابتلا از سن ۶۵-۶۰ سال به بعد بیشتر می‌شود، اما الزاما هر فرد مسنی به آلزایمر دچار نخواهد شد.

آیا آلزایمر، بیماری قرن حاضر است یا در گذشته هم وجود داشته؟

این بیماری تا قبل از اینكه علم پزشكی آن را كاملا مشخص و تشریح كند هم وجود داشته ولی تشخیص داده نمی‌شده یا آن را بیماری یا مشكل دیگری می‌دانسته‌اند. البته امروزه شیوع آن از گذشته بیشتر شده است. متاسفانه به دلیل افزایش عوامل خطرساز در زندگی امروزی، درصد شیوع و بروز برخی بیماری‌ها مثل سكته، دیابت و نیز آلزایمر در جامعه بالا رفته است.

چرا اسم این بیماری را آلزایمر گذاشته‌اند و تعریف کامل آن چیست؟

آلزایمر نوعی بیماری مربوط به مغز است كه ماهیت آسیب شناختی آن در سال ۱۹۰۶ به‌وسیله یك پزشك آلمانی به نام «آلویس آلزایمر» توصیف شد. در این بیماری رسوب غیرعادی برخی پروتئین‌ها در مغز، كاهش نقل و انتقال‌های عصبی و در نهایت تحلیل رفتن و كوچك شدن مغز اتفاق می‌افتد. آلزایمر در بخشی از قسمت گیجگاهی مغز كه مسوول نگهداری اطلاعات، حافظه و یادگیری است، شروع می‌شود و با توجه به روند پیشرونده بیماری به‌تدریج سایر بخش‌های مغز را هم درگیر می‌كند. «فراموشی» شایع‌ترین علامتی است كه در مراحل اولیه بیماری به صورت اختلال در حافظه كوتاه‌مدت، خود را نشان می‌دهد و سپس حافظه بلندمدت را هم درگیر می‌كند. آلزایمر با «فراموشی» آغاز می‌شود اما به مرور زمان و با پیشرفت بیماری، كاركردهای مغزی هم یكی پس از دیگری مختل می‌شوند یا از بین می‌روند. به همین دلیل مشكلات ذهنی و جسمی فراوانی در فرد به وجود می‌آید، اما متاسفانه بیشتر مردم آن را فقط بیماری حافظه و فراموشی می‌دانند.

علایم و نشانه‌های اختصاصی این بیماری چه هستند؟

این بیماری در نخستین مراحلش معمولا ۱۰ علامت هشدار دارد: اختلال حافظه، اختلال در انجام وظایف روزمره، گم کردن زمان و مكان، اختلال در گفتار، اختلال در قضاوت، اختلال در تفكر، تغییر در خلق و خو، جابه‌جا گذاشتن وسایل، از دست دادن یا كاهش انگیزه زندگی و تغییرات شخصیتی.

چگونه می‌توان مطمئن شد به این بیماری مبتلا هستیم یا نه؟

اگر علایم هشدار غیرطبیعی و تكرارشونده در فرد دیده شود، حتما باید اقدام‌های تشخیصی انجام بگیرد. اولین و ساده‌ترین كار هم انجام تست حافظه به وسیله مشاور و روان‌شناس است. در صورت تشخیص احتمالی، بیمار برای بررسی‌های بیشتر به پزشك متخصص ارجاع داده می‌شود و اقدام‌های تشخیصی مانند سی‌تی‌اسكن، ام‌آر‌آی، نوار مغزی، آزمایش مایع نخاع و... برای فرد مشکوک به ابتلا انجام می‌گیرد.

دوره این بیماری چقدر است؟

روند پیشرفت بیماری در افراد مختلف با توجه به شرایط و پیشینه زندگی، زمان تشخیص، نوع اقدام‌های مراقبتی و درمانی متفاوت است و گاهی به ۱۰ سال هم می‌رسد. به طور كلی این بیماری ۳ مرحله دارد؛ در مرحله اول یا خفیف، علایم به‌تدریج ظاهر می‌شوند و مشكلاتی را برای فرد به وجود می‌آورند. در مرحله میانی، تمام علایم بروز می‌کنند و بیمار قادر نیست تنها زندگی كند و حتما به همراهی نیاز دارد. در مرحله نهایی هم به دلیل درگیر شدن بخش‌های زیادی از مغز، علاوه بر مشكلات ذهنی، مشكلات جسمی متعددی نیز در فرد به وجود می‌آید و بیمار برای زندگی، كاملا به دیگران وابسته می‌شود.

آیا راهی برای درمان آلزایمر وجود دارد؟

هنوز درمان قطعی برای این بیماری پیدا نشده، اما پیشرفت‌های زیادی برای كنترل آن دیده می‌شود. درحال حاضر درمان‌های دارویی و اقدام‌های مراقبتی و توانبخشی از قبیل تمرین‌های بدنی، موسیقی، ماساژ، هنر، عطر و كاردرمانی برای كنترل روند پیشرفت بیماری، حفظ توانمندی‌های جسمی و ذهنی موجود، افزایش توانایی‌های شناختی و مهارت‌های حركتی در حد امكان، بهبود مشكلات رفتاری و در نهایت ارتقای كیفیت زندگی بیمار انجام می‌شود.

چه عاملی در بروز این بیماری بیشتر موثر است؟

بیماری آلزایمر هم مثل خیلی از بیماری‌ها یك عامل دقیق و مشخص ندارد و عوامل متعددی از جمله وراثت، پیری، تغذیه ناسالم، كمبود فعالیت‌های ذهنی، انزوا و نداشتن فعالیت‌های اجتماعی، استرس‌ها و فشارهای روحی - روانی، صدمه‌ به سر، آلاینده‌ها، شیوه زندگی ناسالم، چاقی و كم‌تحركی، بالابودن مزمن و مداوم قند، چربی و فشارخون در بروز آن موثر شناخته شده‌اند.

یعنی اگر پدر یا مادری به آلزایمر مبتلا باشند، حتما فرزندان آنها هم دچار این بیماری خواهند شد؟

نه! درست است كه ارث در بروز این بیماری موثر شناخته شده اما با توجه به بقیه عوامل خطرساز می‌توانیم برای سلامت جسمی و ذهنی خود قدم برداریم و برای پیشگیری از آلزایمر كاری بكنیم.

راهی برای پیشگیری هست؟

راه پیشگیری قطعی از آلزایمر وجود ندارد اما هر كاری كه برای از بین بردن یا كاهش عوامل خطرساز انجام دهیم، نه فقط در جلوگیری از آلزایمر بلكه در پیشگیری از خیلی بیماری‌ها موثر است. طبق پژوهش‌‌های انجام شده، راهكارهای ساده و مفیدی وجود دارد كه ضمن حفظ سلامت عمومی به «سلامت مغز» نیز کمک می‌کنند؛

راهکارهایی مانند تغذیه سالم، فعالیت ذهنی و جسمی و اجتماعی، آرامش روانی، محافظت سر از هرگونه ضربه یا صدمه، جلوگیری و درمان به‌موقع عوارض بالا بودن قند و چربی و فشارخون، كنترل آلاینده‌ها، داشتن شیوه زندگی سالم و معاینه‌های دوره‌ای. با توجه به عوامل خطرساز یادشده، هیچ‌كس نمی‌تواند ادعا كند كه در برابر این بیماری كاملا مصون است. به هر حال برای داشتن زندگی بهتر باید بخواهیم و بدانیم تا بتوانیم سالم بمانیم.

حرف آخر؟

مركز آموزش انجمن آلزایمر ایران با توجه به لزوم ارتقای آگاهی عمومی و همچنین برای رفاه حال هموطنان عزیز، علاوه بر برنامه‌های داخل مركز آمادگی دارد در فرهنگسراها، سراهای محله، خانه‌های سلامت، خانه‌های فرهنگ، مدارس، مساجد، اداره‌ها، مراكز یا مكان پیشنهادی علاقه‌مندان، برنامه‌های آموزشی و انجام تست برگزار و نشریه‌ها و بروشورهای مربوطه را توزیع كند.

منبع: سلامت نیوز