روز گذشته طوفان شدید شن در ریگان، فهرج و شهداد باعث شد چندین خانواده در جاده های این شهرستانها گرفتار شوند و در نهایت با امداد و نجات به موقع دستگاههای ذی ربط نجات یافتند.

درحالی که در مناطق مختلف کشور شاهد بارش برف و باران هستیم، در شهرستانهای شرقی کرمان، مردم با مشکلات ناشی از طوفان شن و شنهای روان دست و پنجه نرم می کنند این درحالیست که انجام سیاستهای بیابانزایی از ضروری ترین نیازهای ساکنان این مناطق است.

به گزارش مهر، این روزها اکثر شهرهای کشور از جمله استان کرمان به جز شرق استان شاهد بارشهای متوالی است حجم بارشها در استان کرمان نیز در مقایسه با سالهای قبل رشد قابل توجهی یافته است و طبق آمار هواشناسی کرمان به میزان 30 برابر افزایش یافته است.

این در حالی است که شهرستانهای شرقی استان کرمان که در حاشیه کویر لوت قرار گرفته اند با کمترین بارشها مواجه بوده اند و طبق آمار میزان بارشها در این مناطق در کف لیست بارندگی استان طی سالهای اخیر قرار داشته است.

هر چند در این مناطق هم اندکی باران باریده است اما به صورت سنتی هم شهرستانهای شرقی کرمان جزو کم باران ترین مناطق کرمان قرار دارند اما آنچه که طی روزهای اخیر در کرمان چشمگیر بود همزمان شدن بارندگی در غرب و شمال کرمان با طوفانهای شدید شن در شرق کرمان بود و ادامه این الگو طی روز گذشته که به اوج خود نیز رسید نشان داد باید نگرانیها در خصوص بیابانزایی در این مناطق ادامه داشت و سیاستهای تثبیت شنهای روان با جدیت بیشتر در این مناطق دنبال شود.

هجوم طوفان شن به نخلستانها در ریگان

طوفان شن و خسارتهای شدید در شرق کرمان

در ریگان هر چند که از آخرین طوفانش یک هفته نیز نمی گذشت عصر دیروز یکی از شدیدترین طوفانهای شن سال جاری روی داد و بسیاری از زمینهای کشاورزی دچار شن گرفتگی شدید شد، دید افقی در شهرستان به زیر 100 متر رسید و جاده ترانزیتی ریگان - چابهار که این بندر بین المللی را به مرکز کشور متصل می کند دچار شن گرفتگی شدید شد.

شن گرفتی 30 پل در این جاده، شن گرفتگی قنوات و کانالهای کشاورزی و چاههای مزارع از دیگر خسارتهای این شهرستان در طوفان شن روز گذشته بود این درحالی است که تنها عامل جلوگیری از بیابانزایی در شرق کرمان جنگلهای انبوه کهور در حاشیه کویر است که به صورت طبیعی برای نگهبانی از کویر لوت روییده اند اما این نعمت خدادادی با مشکلاتی از جمله خشکسالی مواجه شده است.

جنگلهای کهور ضمن اینکه در حد فاصل شنهای روان و مزارع و روستاها قرار دارند در گودترین قسمت دشت لوت نیز قرار دارند به همین دلیل سطح آبهای زیر زمینی در کمترین میزان خود قرار دارد با این وجود کمبود بارندگی و کاهش سطح این آبها منابع آبی را از دسترس درختان دور کرده و در جنگ بین خشکسالی و جنگلهای کهور به نظر می رسد این جنگلهای کهور هستند که در حال شکست خوردن هستند و نتیجه آن وزش تند بادهای شدید در منطقه است که درنهایت به طوفان شدید شن تبدیل می شوند.

دیروز شهرستان فهرج در استان کرمان نیز شاهد طوفان شدید شن بود از شمال کویر به سمت مناطق جنوبی بود و نتیجه این طوفان شدید نیز خسارت به زیرساختها بود که در بخشهای عمرانی، کشاورزی و شهری روی داد.

جاده زاهدان - فهرج مسدود شد و دهها خودرو در مسیر گرفتار شدند که درنهایت به دلیل شدت طوفان در یکی از مدارس این شهرستان اسکان داده شدند.

شن گرفتگی خطوط ریلی در فهرج

آنچه که در این میان پر رنگ تر از سایر شهرستانها بود و بارها نیز مشاهده شده است شن گرفتگی شنهای روان در محدوده شهرستان فهرج است که گریبان سیستم حمل و نقل ریلی را می گیرد.

اینکه احداث ریل در این مناطق از ابتدا کارشناسی شده نبوده است و هم اکنون نیز نیاز به ایجاد عارضه های مختلف برای جلوگیری از شن گرفتگی است مبحثی جداگانه است اما آنچه که هم اکنون شاهد آن در شهرستان فهرج هستیم دردسرهای این حوادث طبیعی است که مردم با آن دست به گریبان هستند.

روستاها خط مقدم مبارزه با بیابان

ادامه این روند موجب شن گرفتگی بیشتر مزارع و در نهایت مهاجرت روزافزون مردم از روستاها به شهرهای بزرگتر است یعنی خط مقدم جلوگیری از شن گرفتگی هر روز نیروهای خود را بیش از گذشته از دست می دهد و درنهایت شنهای روان هر روز گستره بیشتری را از آن خود می کنند.

روز گذشته شهداد نیز شاهد بروز طوفان بود بطوریکه جاده شهداد - نهبندان که از اصلی ترین راههای شرق کشور محسوب می شود و از قلب کویر لوت می گذرد شاهد طوفان شدید شن در محدوده استان کرمان و استان خراسان جنوبی بود بطوریکه دهها مسافر در این جاده نیز گرفتار طوفان شدید شن شدند.

لزوم حفاظت از جنگلهای طبیعی و توسعه تاغ زارها

محمد سلاجقه، محقق عرصه های طبیعی کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: بخش قابل توجهی از شرق استان کرمان در محدوده کویر لوت قرار گرفته است که مجموعه شهرستانهای بم، نرماشیر، فهرج و ریگان و بخش شهداد را تشکیل می دهد.

وی افزود: از دیر باز یکی از مشکلات مردم این منطقه توسعه شنهای روان به سمت محلهای زندگی مردم بوده است بطوریکه هم اکنون نیز می توان باقیمانده دهها روستا را دید که زیر شنهای روان فرو رفته اند.

سلاجقه ادامه داد: در گذشته راه مبارزه با بیابانزایی را مالچ پاشی می دانستند و هر سال نیز بودجه هنگفتی برای مالچ پاشی اختصاص می یافت اما به دلیل گران شدن مالچ و مشکلاتی در خصوص تهیه این ماده و در کنار آن ملاحظات زیست محیطی از اجرای عملیات مالچ پاشی جلوگیری شد.

خطر نابودی در انتظار جنگلها کهور

وی افزود: کاشت تاغزارها و حمایت از جنگلهای کهور در شرق کرمان از راهکارهای جدید است که در حال حاضر اجرا می شود اما به دلیل کمبود اعتبار، خشکسالی، چرای بی وریه، و عوامل انسانی این جنگلها در معرض خطر قرار دارند.

سلاجقه گفت: کشت این تاغزارها و حمایت از جنگلها سیاست بسیار موفقی است که باید ادامه یابد به عنوان مثال شهر کرمان نیز طی سالهای دور شاهد بروز چنین مسائلی بود که پس از تاغ کاری در حاشیه شهر کرمان در یک کمربند سبز قرار گرفته و این شهر سالهاست دیگر طوفان شن به خود ندیده است.

وی افزود: هر بار که طوفان شن در فهرج و ریگان روی می دهد بخش جدیدی از مزارع و باغها و تاسیساتی که محدوده قرمز محسوب می شوند به زیر شن می روند.

وی با تاکید بر لزوم حمایت از روستانشینان در این مناطق گفت: در صورتیکه این روستاها تخلیه شوند عملا راه برای توسعه بیابان باز می شود و روستاهای بیشتری در معرض خطر قرار می گیرند.

سلاجقه گفت: هر ساله خسارات زیادی به دلیل شنهای روان به استان کرمان وارد می رود که باید با برنامه ریزی و توسعه جنگل کاریهای مصنوعی و همچنین آموزش بومیهای منطقه از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد.

دغدغه روستائیان

این در حالی است که دغدغه روستائیان و کشاورزان فرجهی و ریگانی نیز در کنار خشکسالی هجوم شنهای روان است.

گزارشهای محلی خبرنگار مهر از شرق کرمان حاکی از آن است که هجوم شنهای روان به مزارع به خصوص نخلستانهای این مناطق خسارتهای هنگفتی به کشاورزان وارد کرده اند بطوریکه در برخی نخلستانها سالانه باید دهها کامیون شن را از نخلستانها خارج کرد و این کار باید به صورت مداوم انجام شود در غیر این صورت نخلستانها در شن فرو می روند.

شن گرفتگی معابر روستایی و جاده ها و به خصوص راههای روستایی نیز مشکلات متعددی برای مردم ایجاد کرده است.

شن گرفتگی کانالهای کشاورزی و قنوات و جوبهای سنتی آبیاری نیز از دیگر مشکلات مردم است و رفع این مشکلات و هزینه هایی که صرف آنها می شود به کار روزمره مردم تبدیل شده است.