بومی سازی مدل تامین مالی خرد در مناطق محروم توسط بنیاد برکت

معاون سرمایه گذاری و اقتصادی بنیاد برکت اعلام کرد: این بنیاد برای تحقق ماموریت راهبردی خود در مناطق محروم کشور، مدل تامین مالی خرد از طریق سرمایه گذاری ریسک پذیر را بومی سازی کرده است.

به گزارش روابط عمومی بنیاد برکت، حسین شیرزاد در این خصوص گفت: بی تردید تامین مالی خرد از طریق سرمایه گذاری ریسک پذیر يكي از مباحث عمده‌ در مباحث  نوین علم اقتصاد است كه پس از تغييرات نظري در تئوري هاي اقتصادي و ديدگاه هاي توسعه به عنوان يك محرك اقتصادي و موتور پیش برنده براي كشورهاي درحال توسعه ای كه با مشكل رکود تورمی و بيكاري فزاينده روبه‌رو هستند، به عنوان یک راه حل در نظر گرفته شده است. 

وی افزود: بنیاد برکت نیز با درک فرایند درونی این نوع خاص از سرمایه‌گذاری برای ماموریت راهبردی حضور در مناطق محروم و کمتر توسعه یافته کشور، با درک ریسک‌های جغرافیایی ناشی از سرمایه‌گذاری در این مناطق، به بومی سازی این مدل‌ها دست زده است.

معاون بنیاد برکت ادامه داد: در واقع در جهان غرب سرمایه گذاری پرمخاطره با ریسک های فناوری روبروست اما در مدل بنیاد برکت منشاء ریسک، "جغرافیای محرومیت و توسعه نیافتگی" در مناطق روستایی کشور است. سرمايه‌گذاري ريسك‌پذير به عنوان يك پديده اقتصادي در جوامع صنعتي البته سابقه بسيار طولاني دارد. شايد بتوان ادعا نمود كه كليه فعاليت هاي اقتصادي جوامع قبل از صنعتي شدن، در قالب تحرك‌هاي كارآفريني افراد خصوصي و يا خانوادگي شكل مي‌گرفته و توسعه مي‌يافته است.

شیرزاد گفت: اين پديده در دوران بعد از جنگ جهاني دوم مفهوم و كاربرد عملي‌تری به خود گرفته است، به طوري كه هم اكنون از آن به عنوان يك صنعت بسيار مهم و اثرگذار بر توسعه و رشد اقتصادي كشورها ياد مي‌شود. در میان انواع گوناگون تامین مالی خرد، تاکنون فقط اعطای تسهیلات خرد از طریق وام دهی از رواج بیشتری برخوردار بوده است. رهيافت های عمده مطرح شده در این رابطه رهيافت خوداتکایی مالي، رهيافت کنترل و كاهش فقر و رهيافت جنسیتی و توانمندسازي(افراد و جامعه بومی) و رهیافت های مشارکتی است. 

وی با اشاره به اینکه رهیافت اخیر متداول ترین رویکرد به مسئله تامین مالی خرد است، افزود: تجارب شش سال فعالیت  بنیاد برکت حکایت از این واقعیت دارد که نهادهاي مالي خرد، الزاما سازمان هاي خيريه و غیر انتفاعی نيستند. بنابراین، لازم است براي افراد بسيار فقير و مناطق بسیار محروم برنامه‌هاي خاصی بصورت مجزا با هدف توسعه زیربناها بطور منفک طراحي شود.

معاون سرمایه گذاری و اقتصادی بنیاد برکت ادامه داد: از سویی همه  فعالین اقتصادی کم درآمد روستایی را نمی توان در زمره کارآفرینان قرار داد و به آنان منابع سرمایه ای یا غیر سرمایه‌ای اشتغال زا داد.  منابع سرمایه ای، هنگامي كه در اختيار کارفرمایان روستایی فرصت‌جو(کارآفرینان درجستجوی فرصتهای جدید اقتصادی) قرار مي‌گيرد، آنان را به لحاظ اقتصادي فعال کرده، و توانايي استفاده از منابع را تشدید می کند .

شیرزاد خاطر نشان ساخت: از سوی دیگر این کارآفرینان همواره تمايل دارند كه منابع دریافتی را بازپرداخت یا میزان بیشتری از سهام یا سهم الشرکه را به خود اختصاص دهند، که این خود ابزار قدرتمند و فعالی برای تولید بهینه، پایدار و ایجاد اشتغال بشمار می آید و تنها این گروه از روستاییان، توانايي استفاده از تسهیلات و منابع مشارکتی را دارند. بنابراین به جاي تمركز بر فقيرترين فقرا در روستاهای کشور لازم است بر گروه هایی از روستاییان تمركز كرد كه به لحاظ اقتصادي فعال هستند و فعاليت هاي درآمد‌زا در سطح خانوار يا كسب و كارهاي خرد را اداره مي‌كنند.

وی گفت: تزریق منابع سرمایه ای خرد براي اين گروه منجر به اشتغال نيمه‌وقت و تمام‌وقت و در نتيجه افزايش درآمد مي‌شود. در این رابطه نباید از نظر دور داشت که در مباحث مرتبط با كارآفريني و توسعه و تكامل شركت هاي خانوادگی، رابطه مهمي بين درجه ريسك فعاليت ها (به تبع آن روش هاي جذب سرمايه) با مراحل تكاملي مختلف یک بنگاه اقتصادی خانوادگی که همواره درگیر "مناسبات احساسی- عاطفی نهاد خانواده و منطق تصمیم گیری عقلایی یک بنگاه اقتصادی" است، وجود دارد. 

به گفته وی از نگاه بنیاد برکت، محرومیت فقط به معناي فقر اقتصادي نيست بلكه مجموعه‌اي از عوامل اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و حتی روانشناختی تحت تاثیر فضا،  فقر را ايجاد مي‌كنند. به همين دليل براي كاهش محرومیت لازم است مجموعه‌اي از خدمات مالی، غيرمالي ،اعتباری،نقدی بلاعوض و حتی در برخی مواردغیر نقدی(جنسی) ارائه شود.

معاون سرمایه گذاری و اقتصادی بنیاد برکت افزود: بسياري از کارآفرینان روستایی فاقد اعتماد به نفس فنی و مالی كافي و در زمینه امور شرکتداری غیر حرفه ای هستند و به همين دليل تمايلي براي استفاده از خدمات مالي ندارند، لازم است آموزش‌هايي براي ارتقاي حس اعتماد به نفس و توانمند‌سازي این گروه در برنامه گنجانده شود. این گروه از کارآفرینان بر اساس نیاز به حفظ ساختار معیشت خانوار دست به عمل اقتصادی می زنند. آموزش‌هايي براي توسعه مهارت های شرکتداری و سطح دانش فنی اعضا برای این گروه ضروري است.

به گفته دکتر شیرزاد، با افزايش توانايي ها آسيب‌پذيري افراد و خانوارها نسبت به نوسانات اقتصادي، اجتماعي و فيزيكي كاهش مي‌يابد. از طرفی به دلیل وفور ریسک در مناطق محروم، سرمایه گذاران حرفه ای نیز تمایلی برای سرمایه گذاری وحضور در این نواحی از خود نشان نمی دهند. بنابراین لازم است تا با مداخله ای موثر به کنترل ریسک و کاهش آن در مناطق محروم همت گماشت و سرمایه گذاران حرفه ای را با مزیت های مطلق و نسبی کسب و کار در این مناطق آشنا کرد.

 وی خاطرنشان ساخت عمده مدل هایی که تحت عنوان تامین مالی خرد در دنیا مطرح اند، در زمینه اعطای اعتبارات در قالب وام عمل کرده و کمتر مدل های شراکت مدار مبتنی بر عقود مشارکتی در مناسبات آن اعمال می‌شود، حتی مدل هایی که تاکنون توسط نهادهای بانکی و موسسات مالی و اعتباری در ایران آزمون و بکار گرفته شده نیز بر پایه نظام وام دهی با نرخ های بهره متفاوت بوده اند. بنابراین می توان اینگونه نتیجه گیری کرد که تاکنون "پارادایم مبتنی بر عقود مشارکتی" در قوالب متنوع خویش در مدل های ایرانی تامین مالی خرد آزمون نشده و نیاز به یک الگوی بومی مشارکتی در زمینه تامین مالی خرد احساس می شود.

وی با اشاره به اینکه تامین مالی خرد از راه سرمايه‌گذاري ريسك‌پذير، امروزه به صورت هاي مختلف، از مشاركت در سرمايه‌گذاري مستقيم تا خريد سهام ديگران ايفاي نقش مي‌کند، گفت:  بنیاد برکت در خلاء وجود چنین الگویی و بر پایه تجارب ملی ناکارآمد مدل های قرض دهی در مناطق کمتر توسعه یافته در کنکاش های ابتدایی شکل گیری خویش به این مسئله توجه داشته است و سعی کرده تمامی فعالیت های تامین مالی خرد را معطوف مدل های جدید شراکت مدار مبتنی بر عقود مشارکتی کند.

معاون سرمایه گذاری و اقتصادی بنیاد برکت ادامه داد : بنابر این کلیه فعالیت های خدماتی یا حمایتی که به لحاظ مالی سود آور، به لحاظ اقتصادی بادوام و در جهت کمک به توسعه مناطق کمتر توسعه یافته کشور، اشتغال، کارآفرینی و فقر زدایی باشد، واجد شرایط شراکت با بنیاد برکت تا زمانی هستند که اکثریت سهام در دست بخش خصوصی یا حداقل 51%  باشد.

به گفته دکتر شیرزاد، خط مشی بنیاد برکت برای توسعه بخش خصوصی در صورت تمایل سرمایه گذار بخش خصوصی به حضور در مناطق کمتر توسعه یافته کشور این است که پس از پایان پروژه و آغاز بهره برداری، ظرف مدت 3 تا 5 سال اقدام به فروش تدریجی سهام خود به سهامداران شریک بر اساس توافق حاصله بصورت نقدی یا اقساطی می کند. در صورت امتناع شرکای احتمالی از خرید سهام متعلق به بنیاد برکت، این بنیاد حق دارد بر اساس ضوابط راهبردی خویش، سهام متعلق به خود را به افراد بومی و محلی شاغل در طرح واگذار کند.

وی خاطرنشان ساخت: در طرح‌های اقتصادی پس از بررسی طرح های ارایه شده توسط کارآفرینان و اطمینان از پوشش مقبول شاخص های اشتغال زایی و محرومیت زدایی بنیاد برکت، کارآفرین یا شریک از نظر صلاحیت های حرفه‌ای مورد ارزیابی قرار می گیرد. در مرحله بعدی باید اطمینان حاصل شود که شریک توانایی انجام تعهدات خود در تامین منابع مالی طرح (اعم از منابع سرمایه ای و منابع غیر سرمایه ای) را داشته و پس از اطمینان از این مسئله، تفاهم نامه مشارکت منعقد می‌شود.

وی افزود: در مورد اطمینان از تامین منابع غیر سرمایه ای طرح نیز باید روشن شود که اخذ تسهیلات از بانک برای طرح مورد بررسی امکان پذیر باشد. این بررسی با اخذ مستندات لازمه در خصوص پذیرفته شدن طرح در برنامه  آمایش استان، در کارگروه اشتغال یا نامه بانک عامل مبنی بر اعلام آمادگی برای ارایه وام مورد تائید قرار می‌گیرد.  با توجه به شرایط حاکم بر اخذ تسهیلات از نظام بانکی در کشور، ریسک های مربوط به اخذ تسهیلات از بانک ها از طریق کنترل های تنگاتنگ با شریک مدیریت می‌ شود.

معاون سرمایه گذاری و اقتصادی بنیاد برکت گفت : شركاء سرمايه‌گذاري كه قاعدتاً همان كارآفرين يا كارآفرينان متقاضي مشاركت هستند، بايد افرادي واجد شرايط، نوآور، شجاع، مصمم و علاقمند و پيگير اجراي ايده‌هاي نوآورانه خود باشند. افرادي متعهد باشند كه قدرت ريسك‌پذيري آنها بالا باشد، در عين حال به گونه‌‌اي مبارزه طلب و خلاق باشند كه بتوانند مصرانه ايده‌ خود را به محصولی قابل فروش به بازار، با سودآوري بالا تبديل کنند. نهايت اينكه شركاء بايد قادر باشند بخشي از منابع سرمايه‌اي طرح را خود تأمين کنند.

شیرزاد ابراز امیدواری کرد، با توسعه این مدل از مشارکت اقتصادی و کارآفرینی، شاهد بهبود شاخص‌های رشد اقتصادی- اجتماعی مناطق محروم و کمتر توسعه یافته کشور در آینده ای نه چندان دور باشیم.