سوریه و "وجدان معذب" آمریکایی

عصر ایران - امیرحسین تیموری*

1) روز 4 جولای بود که برای جشن و آتش بازی سالگرد استقلال آمریکا به نقطه ای روستایی و زیبا در شرق تگزاس رفته بودیم. شب هنگام آمریکایی جوانی که کاشف به عمل آمد چند سالی در عراق جنگیده است به جمع ما پیوست. در هر چند کلامش چند بار از ما که فهمیده بود رگ و ریشه خاورمیانه ای داریم عذرخواهی می کرد. به قول یکی از دوستان همراه، ظاهرا این سرباز نگونبخت در ذهن و ضمیر معذب خودش گناهان بزرگی را در عراق مرتکب شده بود که اینگونه ناخواسته از ما عذرخواهی می کرد. آشفته و پریشان حال بود و از اینکه در 40 سالگی هنوز خانواده تشکیل نداده است به شدت افسرده می نمود. می گویند آمار خودکشی در نزد سربازان بازگشته از عراق حتی از جنگجویان جنگ ویتنام نیز بیشتر است.  

2) "به ما چه ربطی دارد در یک جنگ داخلی مداخله کنیم"، "مردم ناراحت و عصبانی هستند و می گویند از کجا معلوم مثل ماجرای حمله به عراق این بار هم به ما دروغ نگویند"، "عمده مردم با حمله به سوریه مخالفند"، "بسیاری از سیاستمداران در واشنگتن حتی جمهوریخواهان، مخالف افراطیون در سوریه هستند و اسد را سدی در مقابل اسلامگرایان افراطی می دانند"، "بسیار ناراحتم و برای صلح دعا می کنم" ،"هدف ایران است، سوریه بهانه است"، "بازهم برای نفت و پول و شرکت های تسلیحاتی می خواهیم جنگ راه بیاندازیم" و....  این جملات شاه بیت سخنان برخی از آمریکایی هاست که از دور نزدیک و پس از ماجرای انفجار شیمیایی 21 آگوست و درحالی که بسیاری آماده موشک پراکنی به خاک سوریه هستند، براساس مشاهدات میدانی و البته محدودم شنیدم و می شنوم.

کلاه گشادی که از پس ماجرای عراق بر سر آمریکایی ها رفت و شعبده بازی نومحافظه کاران در شورای امنیت برای لشکر کشی به عراق "وجدان معذب" آمریکایی ها را دچار نوعی خودآگاهی کرده است. اگرچه در مطالعات مرتبط با افکار عمومی، افکار عمومی و تحولات آن به "ملوان مست"(Drunken Sailor)  شبیه شده است که با وزش بادها و نیز تغییرات موسمی به راحتی به این سو و آن سو می غلطد و قایق و کشتی را نیز با خود، این بار و تا این لحظه افکار عمومی آمریکایی ها به شدت مخالف هرگونه اقدام نظامی یک جانبه هستند.

براساس برخی از نظرسنجی ها تا 75 درصد مردم آمریکا مخالف حمله موشکی هستند. همین مخالفت ها در کنار تغییر آرایش نیروهای سیاسی در داخل و خارج آمریکا باراک اوباما را مجبور کرد تا توپ را به زمین کنگره جمهوری خواه بیندازد. دیروز در جلسه مجلس سنا با وزرای دفاع و خارجه و نیز رئیس ستاد مشترک ارتش آمریکا، جان کری بسیار تلاش کرد که افکار عمومی را برای حمله تحریک و مجاب کند. گفت در طول تاریخ فقط سه نفر از سلاح شیمیایی استفاده کرده اند: "هیتلر، صدام و اسد." حال باید دید طی روزهای آتی این 75 درصد مخالف چگونه تغییر مسیر خواهند داد.

آشفتگی ساختاری، نارضایتی عمومی

در داخل ساختار سیاسی آمریکا نیز تشتتی بی نظیر حکفرما شده است و جمهوری خواهان و دموکرات ها سعی می کنند از برگ سوریه در مناسبات و جنگ قدرت داخلی بهره برداری کنند. "جنگ داخلی" در میان جمهوری خواهان تشدید شده است. برخی از سرشناس ترین جمهوری خواهان مخالف مداخله و دربهترین حالت خواستار ارجاع موضوع به کنگره بودند.
براساس برخی گزارش ها از میان نئوکان ها جان بولتون و دونالد رامسفلد مخالف حمله و پال برمر، فواد عجمی، ویلیام کریستول و چندی دیگر موافق حمله اند. همچنین جان مک کین از نسل قدیم و در اقلیت جمهوریخوهان، به شدت حامی حمله است ولی حمله هدفمند و با برنامه بعدی، ولی از سوی دیگر سارا پیلن، از نمادهای افراطی گارد جدید محافظه کاران آمریکایی به شدت مخالف موشک پراکنی است.

در میان دموکرات ها هم همین تشتت حاکم است. از سوی دیگر و تا چند روز پیش و به گزارش سایت معتبر Politico  سکوتی کم سابقه بر لابی اسرائیل سایه افکنده بود. اما در روزهای اخیر اخباری مبنی بر فعال شدن این لابی منتشر شده است. ایده این لابی برای زدن سوریه، مهار هرچه بیشتر ایران گزارش شده است. در شرایطی که این لابی به تعبیر استفن والت و جان میرشایمر خالقان اثر گرانسنگ "لابی اسرائیل و سیاست خارجی آمریکا" نقشی بی بدیل در راه انداختن بساط جنگ علیه صدام داشتند، این بار این لابی از ترس واکنش افکار عمومی به ویژه پس از سرافکندگی ناشی از بحران عراق، درباره سوریه دست به عصا راه می رود. البته همچون ایده نوسان افکار عمومی ممکن است طی روزهای آتی این شکاف ها در بین سیاستمداران واشنگتن نیز نوساناتی داشته باشد.

در عرصه بین الملل عجیب ترین حادثه مخالفت پارلمان بریتانیا بود که براساس برخی اقوال در دو قرن اخیر از حیث ارجاع موضوعی درباره جنگ از سوی نخست وزیر به پارلمان و مخالفت پارلمان با آن بی نظیر بود. در واقع دروغ بزرگ وجود سلاح کشتار جمعی در عراق، آثار مهیب اقتصادی جنگ های عراق و افغانستان بر آمریکا، وعده های اوباما از ابتدای روی کار آمدن درخصوص پایان دادن به "دیپلماسی گاوچرانی" و یکجانبه بوش و نومحافظه کاران، افکار عمومی جریحه دارشده و نیز وجدان معذب آمریکایی را نسبت به مداخله در سوریه حساس کرده است. باتمام این واقعیات باید نشست و دید درصورت حتی موافقت مشروط کنگره با حمله موشکی، مخالفت افکار عمومی آیا دیگر می تواند موضوعیتی داشته باشد؟   


*دانشجوی دکترای جامعه شناسی در تگزاس