ما می توانیم به گرسنگی خاتمه دهیم

زیست نیوز - شانزدهم اکتبر (بیست و چهارم مهر) به عنوان "روز جهانی غذا" نامگذاری شده و فرصتی برای تقویت همبستگی ملی و بین المللی در مسیر مبارزه با گرسنگی، سوء تغذیه و فقر محسوب می شود. با توجه به بحران های جاری کمبود آب شیرین، فرسایش خاک و روند افزایشی دما، تغذیه جمعیت در حال رشد جهان، کنترل زمین های کشاورزی و منابع آب دشوارتر شده و موارد این چنینی در کانون توجه تلاش ها برای تامین امنیت غذایی قرار گرفته اند. در ادامه این مطلب به حقایقی در زمینه غذا اشاره می کنیم.
 
1.  در این شب 219 هزار نفر بر سر میز شام حاضر خواهند بود که شب گذشته نبوده اند. این در شرایطی است که بسیاری از آنها با بشقاب هایی خالی مواجه هستند. زمانی، حصول اطمینان از تامین مواد غذایی کافی وظیفه ای ساده محسوب می شد و در کشورهای مختلف بر عهده وزارت کشاورزی بود. اما امروزه شرایط تغییر کرده و امنیت تامین مواد غذایی آینده به فعالیتی فوق العاده پیچیده مبدل شده است. در حال حاضر، این مساله به سیاست های وزارتخانه های دیگر مانند بهداشت و انرژی نیز وابسته است.
 
2. با توجه به آهنگ سریع افزایش درآمدها در اقتصادهای نوظهور، حداقل 3 میلیارد نفر در زنجیره غذایی حرکت رو به بالا داشته که محصولات گوشتی (قرمز و سفید) بیشتری مصرف می کنند. همچنین، رشد مصرف جهانی غلات در چین متمرکز شده است. هر ساله این کشور بیش از 8 میلیون نفر را به جمعیت خود می افزاید، اما عامل کلیدی تر افزایش رفاه جمعیت حدود 1.4 میلیارد نفری آن است. با افزایش درآمدها، مردم تمایل بیشتری به مصرف گوشت قرمز دارند. مصرف گوشت قرمز چین برای هر نفر همچنان نصف میزان مصرفی در آمریکا بوده و از این رو پتانسیل بسیار بالایی برای رشد تقاضا در آینده وجود دارد.
 
3. در هند حدود 190 میلیون نفر از غلات تولید شده به واسطه استفاده از پمپاژ بیش از اندازه آب های زیرزمینی تغذیه می شوند. برای چین این آمار برابر با 130 میلیون نفر است. در حال حاضر، تخلیه آبخوان ها برداشت محصول در سه تولید کننده بزرگ غلات یعنی چین، هند و آمریکا را تهدید می کند. این سه کشور در مجموع نیمی از غلات جهان را تولید می کنند. بر همین اساس، کمبود آب نه تنها این سه کشور، بلکه کل جهان را می تواند تحت تاثیر قرار دهد.
 
4. در نیجریه، 27 درصد خانواده ها روزهای بدون غذا را تجربه می کنند. این آمار برای هند برابر با 24 درصد و در پرو 14 درصد است. در حقیقت، جهان در مسیر گذار از دوران تسلط مازاد به دوران کمبود است. اما حتی هنگامی که با محدودیت های جدید در تولید آینده مواجه هستیم، جمعیت جهان هر ساله رشد 80 میلیون نفری را شاهد است.
 
5. در حال حاضر، تامین آب محدودیت اصلی در مسیر تلاش هایی است که برای تولید مواد غذایی جهان وجود دارد. طی نیمه پایانی قرن بیستم مناطق زیر آبیاری جهان از حدود 101 میلیون هکتار به حدود 283 میلیون هکتار در سال 2000 افزایش یافته است. این به معنای تقریبا سه برابر شدن زمین های زیر آبیاری طی 50 سال است.
 
6. نزدیک به یک سوم از زمین های کشاورزی جهان سریع تر از تشکیل خاک جدید در حال از دست دادن خاک سطحی خود هستند که کاهش باروری خاک را در پی دارد. تولید مواد غذایی در آینده نیز به واسطه فرسایش خاک در معرض تهدید قرار دارد. لایه نازک خاک سطحی که سطح زمین را پوشش می دهد طی دوران طولانی مدت زمین شناسی شکل گرفته و در حقیقت، تشکیل خاک جدید از نرخ فرسایش آن بیشتر بوده است. اما طی قرن گذشته شرایط تغییر کرده و فرسایش از شکل گیری خاک جدید در برخی مواقع پیشی گرفته است.
 
7. افزون بر خشک شدن چاه ها و فرسایش خاک که هر دو مورد با سرعتی بی سابقه در جریان هستند، کشاورزان در حال حاضر برای نخستین بار با پدیده تغییرات آب و هوایی که حاصل فعالیت های انسان است، مواجه شده اند. کشاورزی به شکلی که امروز وجود دارد طی 11 هزار سال گذشته توسعه یافته و با آب و هوایی با ثبات مواجه بوده است. اما امروزه شرایط آب و هوایی به طور ناگهانی تغییر کرده است. با گذشت هر سال، کشاورزی بیش از پیش از سازگاری با آب و هوا فاصله می گیرد.
 
8. در هیچ زمانی از آغاز کشاورزی تاکنون، جهان با چنین تهدید قابل پیش بینی و گسترده در زمینه تولید مواد غذایی به واسطه ذوب شدن یخچال های طبیعی کوهستانی در آسیا مواجه نبوده است. یخچال های طبیعی کوهستانی در کوه های آند، راکی، آلپ و مناطق دیگر در حال ذوب شدن هستند، اما در هیچ کجای جهان به اندازه هیمالیا و فلات تبت ذوب شدن آنها به عنوان تهدیدی برای امنیت غذایی محسوب نمی شود. این یخچال های طبیعی رودخانه های اصلی هند و چین را تغذیه می کنند. از دست دادن یخچال های طبیعی برای این دو کشور که به رودخانه هایی مانند سند، گنگ، زرد و یانگ تسه برای آبیاری زمین های کشاورزی در فصول خشک وابسته هستند به معنای کاهش برداشت محصول بوده و به طور بالقوه کمبود مواد غذایی غیر قابل کنترل را موجب خواهد شد.
 
9. پس از چندین دهه افزایش محصول نهایی، کشاورزان در کشورهای پیشرفته از نظر کشاورزی اخیرا با مساله ای برخورد کرده اند که محدودیت های فتوسنتز یکی از عوامل موثر در آن محسوب می شود. در ژاپن که دیر زمانی است در زمینه افزایش بهره وری زمین های کشاورزی پیشرو است، رشد محصول نهایی برنج که از دهه 1880 آغاز شد، در سال 1996 متوقف شد. با رسیدن به بیشینه بهره وری، کشاورزان با محدودیت فتوسنتر مواجه شده و بیش از این نمی توانند مقدار برداشت خود از زمینی مشخص را افزایش دهند. در چین میزان محصول برنج 4 درصد کمتر از ژاپن است. محصول گندم، یکی دیگر از مواد غذایی اصلی جهان، نیز با شرایطی مشابه مواجه است. محصول ذرت در آمریکا که 40 درصد از برداشت ذرت جهان را به خود اختصاص داده نیز به نقطه اوج خود رسیده است.
 
10. ما در شرایطی دشوار و خطرناک قرار داریم. امروز، جهان به شدت نیازمند رهبری در زمینه امنیت غذایی برای کمک به درک ابعاد عظیم چالشی که پیش روی ما و دامنه گسترده واکنش به آن بوده که برای آن نیازمند تجدید ساختار اقتصادی هستیم. مقیاس این بازسازی اقتصادی با فوریت انجام آن همسان است. رهبران سیاسی جهان درباره کاهش انتشار کربن به میزان 80 درصد تا سال 2050 صحبت می کنند، اما اگر قصد داریم تا در شرایط آب و هوا ثبات ایجاد کنیم باید هرچه سریع تر این کاهش صورت بگیرد. در حقیقت، ما به اختلالی ناگهانی در تامین مواد غذایی نگاه می کنیم که می تواند تنها به اندازه یک برداشت ضعیف محصول با ما فاصله داشته باشد.