پیرمرد بیچاره یا فیلسوف صاحب نظریه؟

عصر ایران - در مصاحبه چند روز پیش (چهارشنبه، 7 آبان) سایت عصر ایران با احمد بخشایش اردستانی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس شورای اسلامی، نکاتی از سوی نامبرده درباره جواد طباطبایی، فیلسوف و نظریه پرداز مشهور، مطرح شد که جای نقد و بررسی بسیار داشت. در پاسخ به سخنان این نماینده محترم مجلس شورای اسلامی، یادداشتی به قلم یکی از روزنامه‌نگاران و شاگردان نزدیک دکتر جواد طباطبایی، برای عصر ایران ارسال شد. خواندن این یادداشت می‌تواند تکمله‌ای بر آن مصاحبه باشد. توضیح این که نوشتار حاضر، نفیاً یا ایجاباً ارتباطی با اندیشه های جواد طباطبایی ندارد ضمن آن که فرصت پاسخ احتمالی را نیز حق احمد بخشایش اردستانی می دانیم و برای انتشار آن آمادگی داریم.

گفتگوی همکار و دوست خوبم هومان دوراندیش با آقای احمد بخشایش عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس را خواندم و از اظهارات ایشان درباره سید جواد طباطبایی استاد برجسته اندیشه سیاسی و فیلسوف سیاسی معاصر متعجب شدم. متاسفم که یک نماینده مجلس کشورم علیرغم ادعایی که می کند، در بی خبری از تحولات یکی از مهمترین دانش های علوم انسانی در مهمترین دانشگاه کشور به سر می برد. امیدوارم بقیه نظرات ایشان در دیگر حوزه ها همانند چیزی که در این گفتگو بیان کرده اند، مبتنی بر اطلاعات غلط و یکسره اشتباه نباشد.

آیا اخراج اساتید واقعیت ندارد؟

ایشان در فرازی از این گفتگوی که مربوط به توقیف روزنامه بهار است، در برابر جمله معترضه مصاحبه کننده که از اخراج استادان سکولار از دانشگاه سخن به میان می آورد قاطعانه می گویند: «شما اگر یک فرد را نشان دهید که به واسطه سکولار بودن از دانشگاه اخراج شده باشد، من حاضرم نمایندگی‌ام در مجلس شورای اسلامی را به شما واگذار کنم» علیرغم ردیه ای که می توان بر همین اظهار نظر قاطعانه ایشان آورد(اخراج مرتضی مردیها از دانشگاه علامه طباطبایی) و با گذر از این محاجه، وقتی مصاحبه کننده نام سید جواد طباطبایی را به عنوان یکی از اساتید اخراجی مثال می زند با این اظهار نظر سخت بی بنیاد نماینده مجلس شورای اسلامی مواجه می شویم که می فرمایند:«سید جواد طباطبایی پیرمرد است! بیچاره بازنشسته شده! شما می‌خواهید یکی بعد از 40 سال هنوز در دانشگاه تهران درس بدهد. بابا قانون را رعایت کنید! قانون می‌گوید استاد بعد از 20 تا 25 سال بازنشسته می‌شود. استاد دانشگاه هم مثل بقیه کارمندان آرام‌آرام دچار خستگی فکری می‌شود.»


پیرمرد بیچاره یا فیلسوف صاحب نظریه؟

در وهله نخست به استحضار آقای بخشایش می رسانم که دکتر طباطبایی دوازده سال کوچک تر از دکتر کریم مجتهدی هستند که اکنون در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی تدریس می کنند. باید این پرسش را مطرح کرد که این چگونه لحنی است که ما با ذخائر فکری و فرهنگی کشور داریم؟ آیا اگر در دوره فارابی می زیستیم نیز، او را پیرمرد بیچاره می نامیدیم؟ چگونه می توان طباطبایی را که بیشترین چاره ها را برای امکان های تحقیق در تاریخ اندیشه ایران فراهم ساخته است، به بیچارگی متهم کنیم؟ آیا فیلسوفان و محققان برجسته اروپایی تا سن خاصی در کرسی های خود تدریس و تحقیق می کنند؟ آیا این درست است که یکی از مهمترین متفکران معاصر در حوزه اندیشه سیاسی را که صاحب نظریه (زوال اندیشه؛ انحطاط تاریخی) است با عناوینی نظیر «پیرمرد» و «بیچاره» به خطابه بگیریم؟ آیا این لحن سخن گفتن با فیلسوفی است که در بدو ورود به حوزه علوم سیاسی باید تکلیف خود را با نظریه او روشن ساخت است؟ آیا آقای بخشایش خبر از فراگیری نقدها و نظریه هایی که موافق و منتقد سید جواد طباطبایی هستند،‌ ندارند؟

 اتفاقا باید به استحضار ایشان رسانید که طباطبایی در دو دهه اخیر و پس از اخراج از دانشگاه همواره در کانون تحولات اندیشه سیاسی قرار داشته است و مکان بحث در مورد تاریخ ایران را از خارج از ایران (با دیدگاه شرق شناسی) به داخل کشور (با دیدگاهی معطوف به تاریخ مفاهیم) منتقل ساخته است. به همین دلایل و قرائن باید گفت که «خستگی فکری» برای دانشمندی که همزمان درگیر دو پروژه اساسی در مورد تاریخ اندیشه سیاسی غرب و همچنین تاریخ اندیشه ایران است، هیچ معنایی ندارد.

چهل سال یا  کمتر از چهار سال؟

در وهله دوم باید بر واقعیت روشن اخراج سید جواد طباطبایی از دانشگاه تهران تاکید نهاد. آقای بخشایش با استناد به کدام نامه، بخشنامه، خبر و یا اطلاعاتی گفته اند که طباطبایی از دانشگاه تهران بازنشسته شده اند؟ متاسفانه باید بگویم این مسئله کذب محض است. دکتر طباطبایی از اواخر سال 1369 تا اوایل سال 1373 در دانشکده حقوق و علوم سیاسی حضور داشته اند و بعد از آن تاریخ به بهانه ای که هنوز بر هیچکس روشن نیست، از دانشکده اخراج شده اند.
 آقای بخشایش به عنوان نماینده مجلس باید با دقت در مورد مسائلی اظهار نظر کنند. ایشان با لحنی پرسش گونه در مورد دکتر طباطبایی گفته اند: «شما می‌خواهید یکی بعد از 40 سال هنوز در دانشگاه تهران درس بدهد» ظاهرا فرق چهار سال و چهل سال یک صفر ناقابل است که به چشم آقای نماینده نیامده است!

بازنشستگی یا اخراج؟

واقعیت این است که دکتر طباطبایی در سال 73 از دانشکده حقوق و علوم سیاسی اخراج شده است و چون درآمدی در ایران نداشته است، به فرانسه رفته و تحقیقات خود را آنجا پیگیری کرده است. متاسفانه این گفته آقای بخشایش که «جواد طباطبایی 35 سال استاد بوده، رفته خارج و حکم بازنشستگی‌اش را صادر کرده‌اند. بعد از 35 سال نمی‌خواهید بازنشسته شود؟» یکسره بی اساس است.

طباطبایی زمانی که در سال 1373 ایران را ترک کرد، 48 ساله بود و طبق گفته آقای بخشایش باید از 13 سالگی در دانشکده حقوق و علوم سیاسی استخدام شده باشد! متاسفم که بگویم به هیچ عنوان نه تنها حکم بازنشستگی برای سیدجواد طباطبایی صادر نشده است، بلکه  - چنان که شنیده شده - پرونده و پیشینه او نیز در  بایگانی دانشکاه تهران مفقود شده است تا توان پیگیری حقوقی برای طباطبایی باقی نماند.

اما مصاحبه کننده که همانند من و صدها دانشجوی دیگر علوم سیاسی و هزاران تن از خوانندگان و پیگیران آثار طباطبایی تعجب زده است، خطاب به آقای بخشایش می گوید: «فکر می‌کنم شما جواد طباطبایی را با کس دیگری اشتباه گرفته‌اید! جواد طباطبایی در دهه 70 در اوج پختگی و چالاکی فکری، از دانشگاه تهران اخراج شد.» متاسفانه اصرار آقای بخشایش بر اظهارات نادرست شان ادامه می یابد و در برابر نکته صحیحی که مصاحبه کننده وارد می آورد، موضعی عجیب و مغایر با حقایق می گیرند و می گویند: «نخیر! جواد طباطبایی اخراج نشد و بازنشسته شد. او الان هم از دانشگاه تهران حقوق می‌گیرد.»

 این در حالی است که نه تنها طباطبایی اخراج شده و بازنشسته نشده است، بلکه با او تسویه حساب نیز صورت نگرفته است و از زمانی که اخراج شده است تا به امروز نه تنها حتی یک ریال به عنوان حقوق از دانشگاه تهران دریافت نکرده بلکه آنچه به عنوان کسورات در صندوق دانشگاه داشته به نفع دانشگاه ضبط شده است. حتی حق راهنمایی رساله ای را که حدود پنج سال به اصرار دانشجویی پذیرفته بود پرداخت نکردند. هیچ وقت هم از او خواسته نشده است که تقاضای بازنشستگی کند و این اطلاعاتی که عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس داده است، نه در مورد سید جواد طباطبایی فیلسوف، بلکه انگار در مورد شخصیتی خیالی است که اکنون 85 سال سن دارد و در یکی از روستاهای دورافتاده زندگی می کند!

اخراج به دلیل پرسش از سنت

آقای بخشایش در پاسخ به این پرسش که آیا دگراندیش مسلمان در عرصه عمومی حق بیان عقایدش را دارد؟ می گویند: «بله، چرا ندارد؟ بسیاری از اساتید دانشگاه‌های ما، روشنفکرانی هستند که سنت‌ها را مورد سوال و نقد قرار می‌دهند.» به استحضار ایشان باید رساند که سید جواد طباطبایی درست به همین دلیل که سنت را مورد پرسش قرار داد، توسط سیاست بازان از دانشگاه اخراج شد.

«بابا قانون را رعایت کنید!»

علیرغم ادعای نادرست و اطلاعات غلط آقای بخشایش در مورد سرنوشت سید جواد طباطبایی باید خرسند بود که ایشان عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس است و توان پیگیری اینگونه ضایعات را دارد. محض اطلاع ایشان باید عرض کرد که طباطبایی علاوه بر اخراج از دانشکده حقوق و علوم سیاسی، از انجمن حکمت و فلسفه، دانشکده الهیات و پژوهشگاه نیز اخراج شده است و امروز بدون یک ریال مقرری ماهانه، تنها با حق التالیف کتاب هایش روزگار می گذراند. امیدواریم نهیب ایشان ناظر بر این نکته که «بابا قانون را رعایت کنید!» جنبه عملی پیدا کند و پرونده اخراج سید جواد طباطبایی توسط ایشان پیگیری گردد.


شایان ذکر است نامه رئیس وقت دانشگاه تهران و نامه وزارت علوم مبنی بر اخراج سید جواد طباطبایی را در اختیار داریم. اگر آقای نماینده مجلس در قول مبنی بر واگذاری کرسی مجلس به خبرنگار مصاحبه کننده جدی باشد تصویر آن ها را منتشر خواهیم کرد.