روبات های پرستار در راه اند...

   عصر ایران؛ صالح سپهری فر- پیشرفت های صورت گرفته در دانش پزشکی و نیز افزایش سطح بهداشت عمومی، سبب افزایش طول عمر متوسط انسان شده است. اما در عین‌ حال میزان فرزندآوری و تعداد فرزندانی که هر خانواده در بسیاری از کشورهای توسعه یافته به دنیا می‌آورند نیز کاهش یافته است.

این روند سبب شده آهنگ رشد جمعیت پیر و بازنشسته نسبت به جمعیت جوان به شدت افزایش یابد. همین دلیل کاهش نیروی کار سبب شده بسیاری از این کشورها با کمبود نیرو برای نگهداری و مراقبت از این نسل سالمند خود رو به رو شوند.

آمارهای فعلی و نیز پیش‌بینی‌های آینده نشان می‌دهد تعداد پرستاران برای نگهداری از جمعیت سالمند در حال حاضر و نیز آینده رو به کاهش است. در چندسال اخیر برخی از کشورهای اروپایی از جمله انگلستان اقدام به وارد کردن پرستار از کشورهای دیگر کرده اند.

کشور آلمان تلاش می‌کند جمعیت سالمند خود را به بخش شرقی این کشور که از امکانات کم‌تری برخوردار است صادر کند؛ اقدامی که از سوی بسیاری از کارشناسان تقبیح شده و آن را به نوعی همانند روند صادر کردن «ضایعات» از کشورهای توسعه یافته به کشورهای فقیر تشبیه شده است.

اما در  این میان ژاپنی‌ها زودتر از بقیه به فکر راه حلی برای مراقبت از نسل سالمند خود افتاده اند. از یک سو در فرهنگ ژاپن احترام زیادی به سالمندان گذاشته می‌شود و از سویی دیگر جمعیت سالمندان این کشور با شتاب زیادی در حال افزایش است. همه این موارد سبب شده این کشور به فکر بهره‌گیری از برخی از فناوری‌های صنایع خودروسازی خود برای نگهداری از سالمندان بیفتد.

روبات ها برای نگهداری از سالمندان

شرکت‌ها و دانشگاه‌های مختلفی در جهان، پروژه هایی را به منظور طراحی و ساخت فناوری‌های جدید برای نگهداری از بیماران و سالمندان آغاز کرده اند. برای نمونه شرکت «اچ استار» (HStar) طرحی برای ساخت مجموعه ای روبات ها با  نام «رُنا» (RoNA) دارد. «رُنا» مخفف واژه «دستیار روباتیک پرستاری» (Robotic Nursing Assistant) است که البته نخستین روبات این خانواده با نام «سربُت» (Serbot) طراحی شده است. همچنین دانشگاه کارنگی ملون در ایالات متحده در حال ساخت روبات پرستاری با نام «پِرل» (Pearl) است که البته این روبات در آخرین مراحل طراحی قرار دارد و احتمالاً به زودی به بازار عرضه می‌شود.

روبات «رُنا» یک دستیار پرستاری روباتیک است که قابلیت‌های بسیار زیادی دارد و در عین حال از قابلیت جابجایی نیز برخوردار است. این روبات مجهز به دو بازی روباتیک است که می‌توانند اجسامی تا وزن چهل و پنج کیلوگرم را بردارند. روبات «پِرل» نیز از قابلیت ارتباط از راه دور نیز برخوردار است و به ‌این ‌ترتیب بیمار می‌تواند از طریق این روبات با پزشک و یا پرستار خود صحبت کند. علاوه بر این پزشک یا پرستار از طریق تبلت می‌توانند این روبات را از راه دور کنترل کنند. البته این روبات نیازی به کنترل از راه دور ندارد و می‌تواند بدون نظارت پزشک و یا پرستار کارهای معمول نگهداری و مراقبت از بیمار و همچنین بررسی وضعیت فعلی او را به انجام رساند.


دقتی بیشتر از انسان

امروز که استفاده از ابزارهای روباتیک در اتاق‌های عمل گسترش زیادی یافته است. دلیل این مسئله را باید در احتمال کمتر خطا از سوی یک دستگاه هوشمند نسبت به نیروی انسانی دانست. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که خطاهای انسانی در پزشکی هنوز هم اصلی ترین عامل مرگ‌ومیر بیماران و یا ایجاد صدمات غیرقابل جبران به آنها است. ازآنجایی‌که جراحی‌های پزشکی نیازمند تمرکز بسیار زیاد و سطح بالای هوشیاری جراحان و نیز خدمه اتاق عمل است، بهره‌گیری از روبات‌های پرستار می‌تواند جلوی برخی از اشتباهات نظیر جا گذاشتن ابزارآلات در داخل بدن فرد بیمار را بگیرد.

اما احتمالاً در آینده کاربردهای روبات ها تنها به اتاق عمل محدود نمی شود و شاید به زودی بتوانیم از این توانایی¬های روباتها در نگهداری از بیماران و نیز سالمندان نیز بهره‌مند شویم.
روبات های برای بلند کردن برخی از بیماران و نیز سالمندان قادر به حرکت نیستند و برای برخی امور از جمله نظافت باید توسط پرستار جایجا شوند. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که پرستاران با آن روبرو هستند، آسیب‌های اسکلتی عضلانی ناشی از بلند کردن بیماران است.

ازآنجا که میانگین وزن انسان‌ها در حال افزایش است و همچنین سرانه پرستاران نسبت به کل جمعیت رو به کاهش است، ادامه روند فعلی می‌تواند مشکلاتی جدی را برای سلامت پرستاران به همراه داشته باشد.

یکی از اصلی‌ترین کاربردهای صنعت روباتیک در بلند کردن اجسام سنگین است . این ویژگی می‌تواند در روبات‌های پرستار نیز به کار گرفته شود . برای نمونه سیستم روباتیک «رُنا» توانایی بلندکردن بیمارانی تا وزن بیشتر از 135 کیلوگرم را دارد.

به این ترتیب احتمال افتادن بیمار از دست پرستار و وارد شدن آسیب به هر دو طرف کاهش چشمگیری می‌یابد. ازآنجایی‌که پرستاران باید بسیاری از بیماران را در روز چندین مرتبه جابه‌جا کنند تا به این ترتیب جلوی ایجاد زخم بستر در  آن‌ها را بگیرند، بهره‌گیری از روبات‌های پرستار سبب کاهش چشمگیر حجم کار روزانه پرستار خواهد شد.

جنبه های اخلاقی در استفاده از روبات های پرستار

باوجود سودمندی هایی که روبات‌های پرستار می‌توانند در زمینه بلندکردن بیماران، تمیز کردن آن‌ها و نیز پایش وضعیت سلامتی آن‌ها داشته باشند، پرسش ها و ابهاماتی در زمینه بهره‌گیری از این روبات‌ها وجود دارد که هنوز پاسخ روشنی به آن‌ها داده نشده است. توانایی اتخاذ تصمیم در موقعیت‌های پیچیده را شاید بتوان یکی از مهم‌ترین این موارد دانست. ب

به عنوان مثال فرض کنید یک روبات طوری برنامه‌ریزی شده که هر روز در ساعت مشخصی به بیماران خود یادآوری می‌کند که داروی خود را مصرف کنند. همان‌طور که یک پرستار انسانی رفتار فرد بیمار در قبال این یاداوری را نیز در نظر می‌گیرد و در صورت عدم مصرف دارو توسط بیمار واکنش مناسبی ارائه می‌دهد، لازم است این توانایی به روبات‌های پرستار نیز منتقل شود. اما آنچه سبب دشواری کار می‌شود، پیچیدگی بسیار زیاد روابط انسانی است.

 مثلا اگر بیمار به دلیل موجهی مصرف دارو را رد کند، شاید روبات نتواند دلیل ارائه شده توسط بیماران درک کند. به همین دلیل شاید بتوان گفت که روبات‌های پرستار هرگز نمی‌توانند به شکل کاملاً مستقل عمل کنند و در برخی موارد همچنان نیازمند ارتباطی پرستار و یا پزشک واقعی هستند.

خطرات روبات های پرستار برای بیماران

روبات‌ها هم درست همانند همه وسایل ساخته بشر ممکن است گهگاهی دچار اشکالاتی شوند و نتوانند کارهایی که به آن‌ها سپرده شده است را به درستی به انجام رساند. تشخیص نادرست روبات پرستار از وضعیت فرد بیمار نیز ممکن است مشکلاتی جدی را برای او ایجاد کند. 

مسئله بعدی به حجم زیاد این روبات‌ها مربوط می‌شود. به صورت معمول یک روبات نمی‌تواند بیشتر از ده در صد وزن خود را بلند کند. به‌این‌ترتیب می‌توان حدس زد که روباتی با توانایی بلند کردن یک انسان معمولی برای حمام کردن و یا قرار دادن او بر روی صندلی چرخ‌دار، هم وزن یک خودرو خواهد بود. شکی نیست که عدم تعادل این روبات یک تُنی و افتادن آن بر روی بیمار فاجعه بار خواهد بود.


رابطه عاطفی با یک روبات

شاید تصور این که باید دوره سالمندی که خود را با یک موجود مکانیکی بگذرانیم بسیار آزاردهنده باشد. اما شاید این قضیه آن طورها هم که به نظر می‌رسد ناخوشایند نباشد.

موسسه فناوری جورجیا روبات ویژه ای با نام «کُدی» (Cody) را برای نظافت بیمار بر روی تخت طراحی کرده است. این روبات می تواند با یک اسفنج مرطوب بدن بیمار دراز کشیده روی تخت را تمیز کند. چین هونگ کینگ نخستین فردی بود که روبات «کُدی» روی او مورد آزمون قرار گرفت. وی در تشریح این تجربه خود می‌گوید «در ابتدای آزمایش حس چندان خوبی نسبت به روبات نداشتم، اما پس از گذشت چند دقیقه ، اعتماد من به روبات بیشتر شد و حس منفی من تا حد زیادی از بین رفت. به همین دلیل بود که در طی آزمایش احساس ناراحتی چندانی نمی‌کردم».

بسیاری از افراد از جمله بیماران قطع نخاع، سالمندان و یا کسانی که به علت مشکلات دیگر قادر به جابجایی نیستند و باید بر روی تخت قرار گیرند نیازمند نظافت هستند. تمیز کردن فرد بیمار در این وضعیت یکی از کارهایی است که شاید اطرافیان بیمار هم تمایل چندانی به انجام آن نداشته باشند و حتی فرد بیمار از انجامش توسط دیگران خوشنود نباشد.

حتی شاید مشاهده حس ناخوشایندی که در چهره پرستار در حین انجام این کار دیده می شود، برای بیمار هم آزار دهنده باشد. به همین دلیل این روبات ها می توانند در آینده بسیار کارامد و ارزشمند باشند و ضمن کاهش حجم تکالیف روزمره پرستاران، سبب راحتی هر چه بیشتر افراد بیمار یا سالمند و یا حتی افزایش سطح بهداشت در آنها شود.

خلاصه اینکه شاید رابطه انسان با روبات آنگونه که به نظر می رسد پرتنش و آزاردهنده نباشد و روبات ها بتوانند سبب افزایش کیفیت زندگی در بیماران شوند.
                                                                                           منبع: تارنمای MSN