یاد بازرگان؛ دکه به جای جعبه!

 عصر ایران؛سروش بامداد-  در نوزدهمین سالمرگ مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت انقلاب اسلامی و از رجال تاریخ معاصر در اتفاقی نادر چند نشریه مستقل یا با گرایش اصلاح طلبی هم زمان به او پرداخته، مطالب متنوعی درباره او منتشر کرده و تمام یا بخشی از روی جلد خود را به او اختصاص داده اند. به گونه ای که توجه شهروندان را بر روی دکه های مطبوعاتی جلب می کند.

این اتفاق را از آن رو نادر توصیف نمی کنیم که سابقه ندارد چند مجله تصویر یک نفر را روی جلد بیاورند که کافی است یک سریال تلویزیونی گل کند و قهرمان یا ضد قهرمان آن بر روی جلد این نشریات بنشیند و اتفاقا به کرّات هم رخ داده است اما اینجا صحبت از یک هنر پیشه یا یک خواننده و نشریات عامه پسند و غیر تفکر برانگیز نیست.

صحبت از نشریات جدی است که حوزه سیاست و اندیشه را متفاوت از نگاه رسمی می کاوند و اکنون پس از 19 سال فضای مساعد تری یافته اند. نخست به این خاطر که بازرگان هم از اعتدال و میانه روی می گفت و شعار مشهور او «سیاست گام به گام» بود و از چپ و راست طعنه شنید که اهل سازش است نه مبارزه و این اتهام به فردی بود که به رغم ناباوری به خشونت و کار مسلحانه به «چریک پیر» هم شهرت داشت و اکنون شبیه همان شعارها را از زبان حسن روحانی می شنویم.

پس از درگذشت بازرگان در 30 دی 1373 هم پاره ای از نشریات آن زمان همچون مجلات ایران فردا یا آدینه به او پرداختند اما طبعا با گذر سال ها فرو کاست. امسال اما به نظر می رسد با رواج دوباره اندیشه اعتدالی و در پی روی کار آمدن حسن روحانی یاد بازرگان پس از 19 سال تازه شده است.

ماهنامه «مهرنامه» سراغ جانشین حزبی و یار نزدیک او – ابراهیم یزدی- رفته و مفصل ترین گفت و گو با سیاستمدار 82 ساله را منتشر کرده و به اشتباهات سیاسی بازرگان هم پرداخته است.

 «نسیم بیداری» پرونده پُر و پیمانی به او اختصاص داده و از بازرگان با عنوان « معلم اصلاحات» یاد کرده است. شاید تکان دهنده ترین خاطره مربوط به نوه او- نازنین بنی اسدی- باشد که گفته است: «سال پنجم دبستان بودم. در حیاط مدرسه وقتی بچه ها پس از مرگ بر آمریکا و مرگ بر شوروی و مرگ برهای دیگر، مرگ بر بازرگان گفتند ناگهان دلم فرو ریخت و پاهایم لرزید و با کوبش نبض در شقیقه هایم سراسیمه با صدایی که به سختی از گلویم درمی آمد به همشاگردی هایم گفتم: نباید این رو بگیم... آدم خوبیه»

مجله «چشم انداز ایران» نیز که به رغم تمایل آشکار به نیروهای ملی مذهبی در شماره های اخیر از جلدهای سیاسی می پرهیخت تصویر مهندس بازرگان را با تیتری که یادآور یکی از آثار مشهور اوست آورده است:«ذره ای بی انتها»

هفته نامه «امیدجوان» نیز تصویری از ماه های آخر حیات او منتشر کرده و روایت او از تاریخ معاصر و در بازه بسیار پر فراز و نشیب و 12 ساله 1320 تا 1332 را آورده است.

«اندیشه پویا» هم با توصیف بازرگان در میانه اصلاح و انقلاب بار دیگر تصویر او را روی جلد نشانده است.

اینها همه در حالی است که صدا و سیما هیچ اشاره ای به او نمی کند و تنها در ایام دهه فجر به فرمان نخست وزیری در 15 بهمن 1357 و در نقل مناسبت ها می پردازد.

19 سال پیش و در شامگاه 30 دی 1373 و در حالی که مهم ترین خبر رادیو و تلویزیون اتفاقات مسابقه پرسپولیس و استقلال بود و در پایان بخش خبری گوینده این خبر را خواند:«مهدی بازرگان در سوییس درگذشت. او نخست وزیر دولت موقت و نماینده مردم تهران در اولین دوره مجلس شورای اسلامی و عضو شورای انقلاب بود.»

اشاره به سوییس این ذهنیت را برای بینندگان ناآشنا ایجاد می کرد که بازرگان 10 سال آخر عمر و پس از اتمام نمایندگی مجلس را در خارج از کشور گذرانده و مانند سید محمد علی جمال زاده اقامت در کنار دریاچه لمان را ترجیح داده است. حال آن که تنها در روزهای آخر به قصد معالجه رفته بود و قبل از آن که درمانی صورت پذیرد درگذشت و تمام آن 10 سال را به استثنای سفری کوتاه مدت به آلمان در ایران به سر می برده است.

هر قدر یاد بازرگان در رسانه رسمی – صدا و سیما- یا همان جعبه جادو مفقود بود و در واقع نبود - ولو  به صورت نقد یا در حد اشاره تاریخی-  رسانه های نوشتاری به او پرداخته اند. بهانه ای که به مناسبت آن می توان زوایای مختلف تاریخ معاصر را کاوید. این بار «دکه» جای آن «جعبه» را گرفته است. هر چند که مخاطبان این نشریات هم پوشانی دارند و رسانه های دیداری و شنیداری طیف بسیار گسترده تری را پوشش می دهند.