روزی که حجاب در ادارات اجباری شد

 امام روز شانزدهم اسفندماه ۵۷ از زنان مسلمان خواست با حجاب بیرون بیایند. به گزارش خبرنگار روزنامه اطلاعات از قم، امام خمینی طی سخنانی در مدرسه فیضیه خطاب به طلاب علوم دینی گفت: «زن‌های اسلامی عروسک نیستند. زنان اسلامی باید با حجاب بیرون بیایند نه اینکه خودشان را بزک کنند.» امام افزود: «زن‌ها هنوز در ادارات با وضع پیشین کار می‌کنند، زن‌ها باید وضع خودشان را عوض کنند. البته کار در ادارات ممنوع نیست، اما باید زنان با حجاب اسلامی باشند.» امام با بیان اینکه «به من گزارش داده‌اند که در وزارتخانه‌ها زن‌های لخت هستند و این خلاف شرع است»، تاکید کرد: «زن‌ها می‌توانند در کارهای اجتماعی شرکت کنند ولی با حجاب اسلامی.»

سخنان امام در جمع طلاب فیضیه قم انعکاس گسترده‌ای در تمام محافل و مجامع یافت و خصوصاً آن قسمت که درباره حجاب اسلامی بود، مورد شرح و تفسیر فراوان قرار گرفت. بنا به نوشته روزنامه اطلاعات، در پی سخنرانی امام که گفته بود «از فردا باید بانوان با حجاب اسلامی در وزارتخانه‌ها حاضر شوند»، عده‌ای تندرو با شدت عمل از بانوان بی‌حجاب و اقلیت‌های مذهبی خواستند که از فردا حتماً با چادر حاضر شوند والا با شدت عمل مواجه می‌شوند.

در پی این شرایط آیت‌الله اشراقی، داماد امام به روزنامه اطلاعات گفت: «امیدوارم که این حرف درست نباشد که مردم بخواهند با شدت عمل نهی از منکر کنند، اما آنچه خواست امام است این است، خلاصه باید حجاب اسلامی رواج پیدا کند و مملکت، مملکت اسلامی است و ما جمهوری اسلامی را داریم پایه‌گذاری می‌کنیم. باید قوانین اسلامی مو به مو به قدر امکان اجرا بشود. البته در سطح مقداری از وزارت‌خانه‌ها، ادارات، حتی دانشگاه‌ها، مدارس، دبیرستان‌ها بایستی توجیه بشود که خانم‌ها رعایت حجاب اسلامی را بکنند و معنای حجاب اسلامی هم چادر نیست. چادر یکی از مصارفش این است که البته بهتر خانم‌ها را می‌پوشاند، اما به صورت‌های دیگر هم می‌توانند خانم‌ها همان‌قدری که مو را بپوشانند، مواضع زینت را هم بپوشانند، چون حجاب یکی از ضروریات دین اسلام است. چون به هر شکلی و به هر نحوی که مواضع زینت و مو و گردن که لباس آبرومندی بپوشند به هر شکلی که می‌خواهد باشد و لازم نیست که حتماً چادر باشد.»

آیت‌الله اشراقی افزود: «اما فکر می‌کنم مردم مسلمانی که آشنایی با احکام اسلامی دارند با اینکه همه اشتیاق کامل دارند که حجاب اسلامی باشد و آقا نظر مبارکشان این است که همه جا حجاب اسلامی رواج یابد، خانم‌ها حتی‌المقدور حجاب را رعایت کنند ولی مردم نباید هرج و مرج ایجاد کنند و نباید در نهی از منکر، منکر را با منکر دیگری دفع کرد، منکر را باید با روش مسالمت‌آمیز دفع کرد. استدعا کنند، خواهش کنند از خانم‌ها که رعایت حجاب اسلامی را بکنند، اما اگر توهینی پیش بیاید یا جسارتی بشود یا بخواهند به طورهای دیگری که خود آن کار‌ها منکر باشد از نظر اسلام محکوم است، چه بهتر که مردم حتی‌المقدور سعی کنند و کوشش کنند که رعایت موازین اسلامی را بکنند و از طرف دیگر خود خانم‌ها هم باید این حکم اسلامی را خودشان اجرا کنند.»

وی گفت: «ما باید غرب‌زدگی را کنار بگذاریم و برای زن همه‌گونه شخصیتی قائلیم و رعایت کمال احترام نسبت به خانم‌ها می‌شود و تساوی حقوق که بین زن و مرد قائل هستیم و خانم‌ها را در تمام شئون لازم‌الرعایه می‌‌بینیم و موقعیت‌هایی که اسلام نسبت به خانم‌ها داده که شاید هیچ مذهبی یا هیچ مرام دیگری این‌طوری نسبت به خانم‌ها احترام قائل نیست و در تمام شئون اجتماعی می‌توانند شرکت کنند، حتی حق رأی دادن دارند و می‌توانند فعالیت‌های اجتماعی داشته باشند. اینکه خانم‌ها حجاب اسلامی داشته باشند هیچ تزویدی برای آن‌ها نیست. این یک حکمی است که رعایتش بر عهده خود خانم‌هاست.»

واکنش‌ها درباره حجاب به دلیل همزمانی با روز جهانی زن به اجتماعات این‌ روز نیز راه یافت. به نوشته روزنامه اطلاعات، در بسیاری از مدارس دخترانه تهران تظاهراتی در جهت موافقت و مخالفت با حجاب اسلامی برگزار شد. این تظاهرات در دبیرستان‌های دخترانه مرکز و شمال و قسمتی از غرب تهران گسترده‌تر بود. پاره‌ای از شعارهای این گروه عبارت بود از «حجاب ما پاکی ماست»، «الله اکبر» و «درود بر تو خواهر مجاهد». موافقان و مخالفان حجاب برای تظاهرات در این مورد به دانشگاه تهران رفتند.

همزمان به نوشته روزنامه کیهان، گروهی از زنان که پس از راهپیمایی به مناسبت روز جهانی زن به دانشگاه تهران رسیده بودند گفتند در خیابان‌ها برخی مردان به ما می‌گویند: «یا روسری یا توسری»، این توهین بزرگی است به نیمی از اجتماع که در انقلاب اخیر در کنار مردان شرکت داشتند و شهید دادند.

کیهان همچنین از حمله مردان نا‌شناس به برخی از زنان تظاهرکننده در جریان راهپیمایی روز جهانی زن در تهران خبر داد. این روزنامه نوشت: «همزمان با حمله گروهی از مردان در میدان ولیعهد به چند زن بی‌حجاب و پرتاب سنگ به طرف آن‌ها که منجر به مجروح شدن چند نفر از آن‌ها شد، راهپیمایی از این میدان توسط زنانی که مورد اهانت قرار گرفته بودند و زنان دیگری که به آن‌ها پیوسته بودند، به طرف دانشگاه تهران آغاز شد.»

روز جمعه نیز زنان برای اعلام نظر خود در مورد مساله حجاب در دانشگاه گرد آمدند ولی عده‌ای علیرغم تاکید کمیته امام مبنی بر «عدم ایجاد مزاحمت برای بانوان» درصدد پراکنده نمودن تظاهر‌کنندگان برآمدند. زنان که در دانشکده فنی جمع شده بودند ساعت ۳ بعدازظهر دست به راهپیمایی در محوطه دانشگاه زدند.

چند روز پس از راهپیمایی‌هایی که له یا علیه حجاب در تهران برگزار شد، آیت‌الله طالقانی در یک گفت‌وگوی رادیو تلویزیونی این مطلب را که حجاب بهانه‌ای است تا زنان را از ادارات برانند، مردود اعلام کرد و گفت: «حجاب اسلامی حجاب شخصیت و وقار است و هیچ اجباری هم در مورد آن در کار نخواهد بود.»

آیت‌الله طالقانی در این مصاحبه گفت: «مسلماً نظر امام هم به مصلحت زنان ما و خواهران و دختران ماست و هم مطابق با موازین و اصول دین مبین اسلام است. هم ایشان و هم ما در این حرکت انقلابی همیشه نسبت به این سهم بزرگی که زنان ما در جریان انقلاب داشته‌اند، قدردانی کرده‌ایم و واقعاً هم سهم بزرگی دارند و در این حرکت تاریخی مثل اوایل مشروطیت در تاریخ ما ضبط و ثبت باید بشود.»

وی خطاب به برخی بانوان معترض به حجاب گفت: «اشتباه می‌کنند خانم‌های ما که اگر یک روسری روی سرشان بگذارند، این‌ها از حیثیت آن‌ها کم خواهد شد و از شخصیتشان کاسته خواهد شد، نه، بلکه از این جهت که قطع نظر از مسلمان بودن حافظ سنت شرقی هستند و این سنت شرقی، اصالت است. اگر یک کشوری بخواهد مستقل باشد، معنایش این نیست که فقط دروازه‌هایش را محدود کند بر روی دنیا، این است که سنتش را حفظ کند، معارف را حفظ کند، شخصیت‌ها را حفظ کند.»

آیت‌الله طالقانی این شایعه را که اجباری شدن حجاب ترفندی برای جلوگیری از حضور زنان در ادارات است، گفت: «این است معنای استقلال واقعی، متاسفانه این نحوه بی‌حجابی که در این سالیان که از زمان رضاشاه تا به‌حال پیش آمده بر اکثر زن‌های مسلمان ما تحمیل شده است، این را باید بدانند ما نمی‌خواهیم بگوئیم که زنان به ادارات نروند و هیچ‌کس هم نمی‌گوید. زنان یک عضو فعال جامعه هستند، به‌خصوص زن‌های ما در چنین مرحله‌ای از انقلاب.»

طالقانی افزود: «این روح انقلابی در بین زن‌های ما باید حفظ بشود و باید این‌ها همیشه این روح انقلابی را داشته باشند و این منوط به این هست که زن‌های ما به آن تجمل‌پرستی‌ها و به آن ابتذال‌هایی که کشانده شده بودند برنگردند، اصل مطلب این است، نباید هم برگردند. اگر این انقلاب باید ادامه پیدا کند، وقتی که ما این اصل را درنظر بگیریم می‌دانیم خطری که خانم‌ها حس می‌کنند، خیال می‌کنند که گفته امام خمینی یا علمای دین این است که این‌ها توی خانه‌هایشان بروند و توسری‌خور باشند و مهجور بمانند، ولی خطری که ما حس می‌کنیم این است که آن‌ها را دوباره به ابتذال بکشانند.»

آیت‌الله طالقانی گفت: «حجاب اسلامی یعنی حجاب وقار، حجاب شخصیت، ساخته من و فقیه و این‌ها هم نیست، نص صریح قرآن است. آیه حجاب برای شخصیت دادن به زنان است، شخصیت انسانی و ملی‌اش در کشور ما، اگر ما می‌خواهیم سر تا پا مقلد باشیم... ما، اسلام، قرآن و مراجع دینی می‌خواهند زنان ما شخصیتشان حفظ بشود. اصل مساله این است که هیچ اجباری هم در کار نیست و مساله چادر هم نیست.»