مخاطرات پول مجازی

این روزها پول مجازی یا بیت کوین یکی از راه های کسب درآمد برای برخی از کاربران اینترنتی محسوب می شود اما این امر با مخاطراتی همراه است که به دلیل اهمیت آن وزارت امور اقتصادی و دارایی درگزارشی تحلیلی این موضع را مورد بررسی قرار داده است.

به گزارش ایرنا، ایده اولیه پول مجازی یا بیت کوین که یک واحد پول رمز عددی منحصر به فرد و مبتنی بر یک سیستم پرداخت متن باز (Open Source) است، نخستین بار در سال 2009 توسط یک هکر ژاپنی با نام مستعار ساتوشی ناکاماتو مطرح شد.

پیدایش این واحد پولی نشانه ظهور شکل جدیدی از مبادلات پولی غیرمتمرکز است. بیت کوین پول رایج در شبکه است و کسانی که از بیت کوین استفاده می کنند، دارای یک کیف پول دیجیتال هستند که می تواند روی کامپیوتر شخصی آنها قرار گیرد.

بیت کوین برخلاف سایر وجوه رایج توسط یک نهاد مشخص ایجاد و نظارت نمی شود به عبارت دیگر؛ بدون وجود بانک مرکزی عمل می کند و بسط آن توسط الگوریتم های هوشمندانه کنترل می شود.

عدم وجود نظارت و کنترل روی آن سبب شده تا بیت کوین به عنوان یک شیوه پرداخت عمدتا به منظور تبادلات غیرقانونی و فرار از پرداخت مالیات و پولشویی مورد استفاده قرار گیرد.

بیت کوین تنها پول مجازی موجود نیست و پول های مشابه دیگری نظیر Litecoin،Ripple ،Igold،Linden dollars و اخیرا هم Facebook Credits که کاربران فیس بوک از آن برای خریدن کالا و خدمات در محیط فیس بوک استفاده می کنند، وجود دارند ولی اعتبار و گستردگی آنها به میزان بیت کوین نیست.

با وجود آنکه مدت زمان بسیار کمی از تاریخ ایجاد بیت کوین می گذرد اما ارزش دلاری آن با شیب بسیار تندی افزایش یافته است به گونه ای که از حدود 15 دلار در اوایل سال 2013 به حدود 620 دلار رسیده و در بالاترین ارزش خود در دسامبر سال 2013 رقم 1240 دلار را نیز تجربه کرده است.

شیوه انتشار پول مجازی

بیت کوین به جای اینکه در انتشار خود مانند دیگر پول های دنیا وابسته به اعتبار بانک مرکزی یک کشور باشد، به الگوریتم های رمزنگاری رایانه ای وابسته است و به هیچ نهاد متمرکزی وابسته نیست.

هر بیت کوین در واقع جوابی برای حل یک مساله پیچیده ریاضی است که تعداد زیادی کامپیوتر با هم برای پیدا کردن جواب آن رقابت می کنند. اولین کسی که بتواند جواب مساله را پیدا کند، صاحب آن بیت کوین خواهد بود.

نکته جالب در مورد انتشار بیت کوین آن است که با افزایش تعداد کامپیوترهایی که به حل مسائل می پردازند حجم بیت کوین های منتشر شده و به عبارت دیگر پایه پولی بیت کوین به شکل فزاینده افزایش نمی یابد.

شبکه بیت کوین به گونه ای طراحی شده که اگر تعداد کامپیوترهایی که برای حل این مسائل استفاده می شوند افزایش یابد، مساله با استفاده از فرمول های ریاضی کمی پیچیده تر می شود و پیچیدگی مسائل به صورتی تغییر می کند که میزان بیت کوین ها به طور مستمر طوری کاهش یابد که هر چهار سال یک بار میزان بیت کوین های جدید نصف شود.

به عنوان مثال در سال 2013 هر 10 دقیقه 25 مساله جدید در شبکه مطرح می شود که حل هر یک معادل یک بیت کوین است. در شبکه بیت کوین بدون دخالت هیچ نهاد متمرکزی، تعداد این مسائل به صورت خودکار در سال 2017 به 5/12 مساله در هر 10 دقیقه کاهش می یابد.

بدین معنا که اگر امسال هر 10 دقیقه 25 بیت کوین جدید و در چهار سال آینده در هر 10 دقیقه 5/12 بیت کوین ایجاد می شود. بدین صورت تعداد بیت کوین ها تا سال 2033 در مرز 21 میلیون ثابت خواهد شد.

نظرات صاحب نظران اقتصادی پیرامون پول مجازی

پل کروگمن اقتصاددان برجسته نوکینزی و برنده جایزه نوبل اقتصاد، در اظهار نظری درباره بیت کوین در سال 2011 می گوید: هر چند بیت کوین نوسانات شدیدی را پشت سر گذاشته اما به طور کلی به شدت افزایش ارزش داشته است. پس خرید آن حداقل تاکنون سرمایه گذاری خوبی به حساب می آید. اما آیا این موضوع حاکی از موفقیت آزمایش این طرح است؟ البته چیزی که ما از یک سیستم پولی می خواهیم این نیست که افرادی که آن را ذخیره می کنند ثروتمند سازد. ما از سیستم پولی انتظار داریم که مبادلات را سهولت بخشیده و کل اقتصاد را ثروتمند کند و این به هیچ وجه چیزی نیست که در بیت کوین در حال اتفاق است.

به سادگی می توان به این موضوع پی برد که این قابلیت بیت کوین که مالکیت پول را پنهان نگاه می دارد، می تواند به شدت روال دریافت مالیات و تامین مالی دولت ها را دچار مشکل ساخته و برای تامین منافع عده ای سرمایه دار که تمایلی به پرداخت مالیات ندارند، ارکان ثبات، امنیت و پیشرفت را با چالش مواجه سازد.

از طرف دیگر برخلاف ادعایی که زیاد روی آن تبلیغ می شود، بیت کوین نمی تواند مشکل ایجاد نقدینگی بدون پشتوانه را حل کند. بسیاری از کسانی که آشنایی بیشتری با اقتصاد دارند می دانند که خلق اعتبار ی که به واسطه وام های بانک ها در جامعه ایجاد می شود، قدرتی چندین برابر پایه پولی اولیه ایجاد شده توسط دولت دارد و دولت ها می توانند با کنترل سیستم های بانکی به وسیله اهرم های خاصی که در اختیار دارند، میزان افزایش یا کاهش نقدینگی اقتصاد را بدون هیچ تغییری در پایه پولی اعمال کنند.

به زبان ساده 21 میلیون بیت کوین نهایی در حال گردش به هیچ وجه به معنای ثبات حجم پول نیست و کنترل دولت ها بر بانک ها میزان پول در جامعه را مشخص می کند. چه این پول بیت کوین باشد، چه دلار و یا چه میزان آن ثابت باشد، چه متغیر.

اقتصاددانان در مورد بقا و دوام بیت کوین چندان خوشبین نیستند و رشد سریع اخیر اتفاق افتاده را نیز به حساب هیجان غیرعقلایی کاربران جدیدی گذاشته اند که به سراغ بیت کوین آمده اند.

بری آیچنگرین اقتصاددان در دانشگاه کالیفرنیا-برکلی، در مقاله اش در واشنگتن پست می نویسد: ˈوقتی بتوانیم یک واحد پولی الکترونیک خصوصی داشته باشیم، معنی آن این است که می توانیم واحدهای پولی متعددی از این نوع را داشته باشیم و به این ترتیب هیچ تضمینی وجود ندارد که دیگران همان واحد پولی را که شما استفاده می کنید، بپذیرند.

تایلور کوئنن از دانشگاه جورج میسون نیز رشد سریع بیت کوین را به عنوان نشانه ای از وابستگی بیت کوین به انتظارات و به این ترتیب نشانه ای از طبیعت حبابی آن می داند.

چالش ها، تهدیدات و فرصت های پول مجازی

چالش های فنی: مشکلات فنی زیادی سر راه بیت کوین قرار دارد که با گسترش کاربران و افزایش اطلاعات در گردش گسترده تر می شود. یکی از مشکلات بیت کوین، پیچیدگی های فنی این پروژه است که راه را برای وقوع بحران های غیر قابل پیش بینی باز می کند.

تاریخچه بیت کوین نشان می دهد که این پروژه دو بار در اوت 2010 و مارس2013 دچار مشکل فنی و باعث کاهش فوری و شدید ارزش بیت کوین شد.

چالش های قانونی: دو سناتور آمریکایی، چارلز شومر و جو مانچین، طی یک نامه به وزارت دادگستری در ژوئن سال 2013 تعطیلی سایت منتشر کننده مقاله و انجام تحقیقات رسمی در مورد بیت کوین را خواستار شده بودند. شومر در این میان موضع روشنی را اتخاذ کرده بود. طبق گفته های وی به خبرنگاران، این یک ابزار آنلاین پولشویی است که هم منبع پول و هم هویت خریدار و فروشنده را پنهان می کند.

اگر استفاده از بیت کوین رواج پیدا کند، کشف جرائمی مثل دزدی هویت، بسیار مشکل تر خواهد شد، چون تراکنش ها توسط سرور منتشر کننده قابل ردیابی نیستند، اما در عین حال جرائم دیگر مثل فرار از مقررات حاکم بر جریان بین المللی سرمایه ساده تر خواهد بود.

کمیته امنیت و امور حاکمیتی سنای امریکا در مطالعه ای به بررسی وضعیت معاملات بیت کوین و قوانین مربوط به آن در بیش از 40 کشور پرداخته است. از بین کشورهای مورد بررسی، تنها چند کشور از جمله چین و برزیل مقررات مشخصی در مورد استفاده از بیت کوین دارند و سایر کشورها یا معاملات بیت کوین را غیرقانونی اعلام و یا مسکوت گذاشته اند.

چالش های امنیتی: همانگونه که ذکر شد پول های مجازی ماهیت فیزیکی نداشته و روی کامپیوتر شخصی ذخیره می شوند؛ لذا این امکان وجود دارد که با دزدیده شدن کامپیوتر یا هارد دیسک، بیت کوین ها از دست برود و یا توسط هکرها دزدیده شود و از این جهت امنیت پایینی دارد.

تهدیدات اقتصادی: بیت کوین برخلاف سایر وجوه رایج توسط یک نهاد مشخص ایجاد و نظارت نمی شود به عبارت دیگر؛ بدون وجود مقام پولی عمل می کند و بسط آن توسط الگوریتم های هوشمندانه کنترل می شود.

عدم تمرکز بیت کوین و وابستگی آن به شبکه غیرمتمرکز امکان نظارت و کنترل روی آنرا بسیار دشوار می کند و قابلیت اطمینان این پول را برای کسانی که می خواهند از آن استفاده کنند به شدت بالا می برد و از این نظر بیت کوین و سایر پول های مجازی به عنوان یک شیوه پرداخت عمدتا به منظور تبادلات مالی و معاملات غیرقانونی و مجرمانه نظیر مواد مخدر و قاچاق و فرار از پرداخت مالیات و پولشویی مورد استفاده قرار می گیرد.

از سوی دیگر؛ ویژگی های فوق الذکر پول مجازی و به خصوص قابلیت عدم امکان نظارت، کنترل و رهگیری از یک جنبه دیگر می تواند تسلط کشورهای حاکم بر نظام های پرداخت بین المللی را که بعضا سوء استفاده از قدرت مسلط را به دنبال دارد، تضعیف نماید.