استخوان‌های پوک را از ‌چه‌ کسی به ارث برده‌ایم؟

مطالعات جدید نشان می‌دهد اسکلت نسبتا سبک انسان‌های مدرن و امروزی در اواخر تاریخچه تکاملی انسان‌ها به این شکل در آمده و ممکن است ساختار اسکلتی انسان‌های امروزی نتیجه تغییر سبک زندگی انسان از زندگی عشایری به شیوه زندگی شهرنشینی باشد که در مقایسه با زندگی عشایری با تغییر و تحولات و جابه جایی کمتری برخوردار است.
 
به گزارش جام جم آنلاین محققان بر این باورند این یافته های جدید می تواند دربردارنده اطلاعات ارزشمندی برای پی بردن به علت بروز بیماری ها و اختلالات استخوانی مانند پوکی استخوان باشد که شیوع آن در دنیای امروز در مقایسه با گذشته به میزان قابل توجهی افزایش یافته است.

استخوان از محکم ترین موادی است که در طبیعت یافت می شود. اگر استخوان و فولاد را بر اساس یک مقیاس وزنی مشابه مورد مقایسه قرار دهیم به این نتیجه می رسیم استخوان در مقایسه با فولاد بسیار محکم تر است. یک ورقه فولادی در ابعاد و اندازه یک قطعه استخوان چهار تا پنج برابر وزن بیشتری دارد. این در حالی است که یک قطعه استخوان در این ابعاد و اندازه با این که وزن کمتری دارد از استحکام نسبتا بالایی برخوردار است. می توانیم این ویژگی را از دیدگاه دیگری نیز بررسی کنیم. هر 1.6 مترمکعب از استخوان می تواند باری به وزن 8620 کیلوگرم را تحمل کند. این بار معادل وزن پنج خودرو وانت استاندارد است. بر این اساس با یک محاسبه ساده می توان به این نتیجه رسید استحکام استخوان حدود چهار برابر بتون است. در انسان های امروزی در مقایسه با شامپانزه ها ـ که در مقایسه با دیگر موجودات زنده به انسان ها شباهت بیشتری دارند ـ و همچنین انسان های اولیه ای که امروزه منقرض شده اند اسکلت استخوانی نسبتا سبک تر بوده و وزن کمتری دارد.

تغییرات از چه زمانی آغاز شد؟

برایان ریچموند مسئول بخش مطالعات انسانی در موزه تاریخ طبیعی نیویورک در گفت وگو با Live Science در این باره می گوید: در این مطالعات به نتایجی دست پیدا کرده ایم که نشان می دهد تراکم مفصل های ساختار اسکلتی بدن انسان های امروزی حدود سه چهارم تا نصف تراکم مفصل های استخوانی اجداد انسان های امروزی و انسان های اولیه است.

این یافته ها موجب ایجاد سوال هایی در ذهن دانشمندان و محققان شده است و آنها در تلاش برای یافتن پاسخ این پرسش ها می خواهند به این موضوع پی ببرند که چنین تغییراتی در ساختار اسکلتی بدن انسان از چه زمانی شروع شده است. آنها هنوز درباره این که این که ویژگی منحصر به فرد در انسان های امروزی از چه زمانی شکل گرفته است مطمئن نیستند و اما و اگر های بسیار زیادی در این زمینه وجود دارد.

دانشمندان برای روشن شدن حقیقت و پی بردن به این راز، تراکم بافت اسفنجی استخوان ها را در ساختار اسکلتی انسان های امروز و شامپانزه ها مورد بررسی قرار داده اند و نتایج آن را با نتایج حاصل از بررسی و مطالعه اسکلت استخوانی در فسیل های به جامانده از انسان های اولیه مانند نئاندرتال ها که میلیون ها سال پیش منقرض شده اند، مقایسه کرده اند.

به گفته ریچموند نخستین چیزی که به ذهن دانشمندان خطور کرد این بود که استخوان های ظریف تر و سبک تر به طور کلی از ویژگی ها و مشخصه های انسان های مدرن و امروزی است. ویژگی ای که در انسان های نخستین یا اجداد ما انسان های امروزی مانند نئاندرتال ها نشانی از آن یافت نمی شود، اما محققان در مطالعات اخیر خود دریافته اند که دست و پای انسان های امروزی نه تنها در مقایسه با دیگر پستاندارانی که امروزه در این کره خاکی زندگی می کنند و انسان های نخستین که امروزه منقرض شده اند، بلکه در مقایسه با انسان های امروزی که حدود 12هزار سال پیش یعنی پیش از عصر هولوسن ـ از 11 هزار سال پیش تا امروز ـ می زیستند، بسیار سبک تر است، اما این تغییرات تدریجی نبوده است، تراکم استخوان انسان ها در طول تاریخ تکامل انسان بالا بوده است تا این که ناگهان در انسان های امروزی معاصر تراکم بافت استخوانی بدن آنها به میزان قابل توجه و چشمگیری کاهش پیدا کرده است.

سبک زندگی، منشأ همه این تغییرات

به گفته ریچموند با وجود قرن ها مطالعه و تحقیق درباره ساختار اسکلتی بدن انسان، این نخستین بار است که این مطالعات به نتایجی مبنی بر کاهش تراکم مفصل های ساختار استخوانی بدن انسان های امروزی در مقایسه با انسان های نخستین و اجداد اولیه انسان ها دست یافته است.

در اختیار داشتن فناوری های جدید در زمینه تصویربرداری و امکان تصویربرداری با وضوح بالاتر این امکان را فراهم کرده است که دانشمندان بتوانند با استفاده از این فناوری و توان محاسباتی بالای این سیستم ها تصاویر بهتری تهیه کرده و بر این اساس به یافته های جدیدی دست پیدا کنند.

این کشف بزرگ یعنی کاهش وزن ساختار اسکلتی بدن انسان های امروزی در اواخر تاریخ تکامل انسان ها به این معنی است که این تغییرات می تواند با کاهش فعالیت های جسمانی و تحرک انسان ها به دلیل تغییر سبک زندگی آنها از یک سبک زندگی فعال و جستجوگر به زندگی کم تحرک تر ارتباط مستقیم داشته باشد. با در نظر گرفتن این حقیقت که کاهش تراکم استخوان در انسان های امروزی در مفاصل ران، زانو و مچ پا در مقایسه با مفاصل فوقانی بدن از شانه تا آرنج و دست ها آشکارتر است بیش از پیش می توان ارتباط بین کاهش فعالیت و تحرک انسان های امروزی و کاهش تراکم استخوان ها را مورد تائید قرار داد.

آنچه موجب شگفتی دانشمندان و محققان شده این است که در گذشته های دور اجداد و خویشاوندان انسان های امروزی که ساکن مناطق بکر و طبیعی بودند استخوان هایی داشتند که در مقایسه با بشر امروز از تراکم بیشتری برخوردار بود. حتی در اعضای اولیه انسان های امروزی که حدود 20 هزار سال پیش در این کره خاکی زندگی می کردند نیز تراکم بافت استخوانی بسیار بیشتر از بشر امروز بوده است، اما جالب تر این که تراکم استخوانی بدن انسان ها در دوره های اخیر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. این تغییرات همزمان با دوره ای است که ما انسان ها در حوزه کشاورزی از ابزارهای جدید برای کشت محصولات کشاورزی استفاده کرده ایم و به جای سبک زندگی عشایری یا کوچ نشینی در مناطق ثابتی ساکن شده ایم.

در تحقیقات مشابهی که توسط دو گروه از باستان شناسان دانشگاه پنسیلوانیا و دانشگاه کمبریج انجام شده مفصل استخوان ران در چهار گروه مختلف شامل دو گروه از کشاورزان و دو گروه از شکارچی ها که در ایلی نویز امروزی ساکن بودند، مورد بررسی قرار گرفته است.

آنها دریافته اند که شکارچی ها که در جستجوی غذا از منطقه ای به منطقه دیگر کوچ می کردند در مقایسه با گروهی از کشاورزان که در منطقه ثابتی سکونت داشتند استخوان هایشان ضخیم تر و از استحکام بیشتری برخوردار بوده است. این یافته ها وجود ارتباط بین تراکم استخوان و میزان فعالیت و تحرک انسان ها را مورد تائید قرار می دهد. به این ترتیب می توان گفت تغییر سبک زندگی و کاهش میزان تحرک انسان ها در کاهش وزن اسکلت استخوانی در انسان های مدرن و امروزی نقش بسیار مهمی داشته است.

پوکی استخوان، پیامد زندگی مدرن و امروزی

علاوه بر این، یافته های دیگری نیز وجود دارد که می تواند تفاوت انسان های امروزی با آن دسته از افرادی که در گذشته کشاورزی می کردند ، توجیه کند. بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد وجود دانه های گیاهی مانند ذرت در برنامه غذایی روزانه افراد و به عبارتی کمبود کلسیم در رژیم غذایی مبتنی بر محصولات کشاورزی گیاهی در برنامه غذایی روزانه می تواند از عوامل اصلی کاهش توده استخوانی در بدن افراد باشد. محققان بر این باورند فعالیت بدنی و تحرک بیشتر از سنین جوانی از عوامل اصلی و کلیدی است که به افزایش استحکام و تراکم بافت استخوانی در انسان های نخستین منجر شده است.

این پژوهش می تواند دربردارنده یافته های مهمی باشد که بسیاری از بیماری ها و اختلالات شایع در دنیای مدرن و امروزی مانند پوکی استخوان را توجیه می کند. پوکی استخوان از اختلالات استخوانی ناشی از ضعیف شدن استخوان هاست که در جوامع امروزی به علت کاهش میزان تحرک و فعالیت های جسمانی مانند پیاده روی، شیوع آن افزایش یافته است.

این یافته ها برای پی بردن به عوامل موثر در بروز اختلالات استخوانی و همچنین بهبود وضع سلامت استخوان ها بسیار مهم است. بدیهی است اسکلت استخوانی بدن ما انسان ها در شرایطی شکل گرفته است که اجداد ما انسان ها یعنی انسان های نخستین در منطقه ثابتی سکونت نداشتند و همواره از منطقه ای به منطقه دیگر نقل مکان می کردند و به همین دلیل فعالیت بدنی و تحرک بیشتری داشتند.

آنچه در زندگی امروز، بشر با آن دست و پنجه نرم می کند از پیامدهای کاهش نسبی تحرک در زندگی انسان های امروزی است. این یافته ها اهمیت انجام ورزش و فعالیت های بدنی در دوره رشد را مورد تاکید قرار می دهد.