اکونومیست : بیم ها و امیدهای اقتصاد ایران

بازرگانان ایرانی منتظرند تا قرار دادهای جدید تجاری با همتایان اروپایی و آمریکایی خود را پس از توافق نهایی هسته ای احتمالی بین ایران و غرب ببندند.

به گزارش عصر ایران این جمله سرآغاز گزارش جدید نشریه اکونومیست از وضعیت اقتصادی ایران است.

گزارش اکونومیست با عنوان " محو شدن امید" دید مثبتی از وضعیت اقتصادی ایران ندارد اما به هر جهت انعکاس دهنده دیدگاه این نشریه پر سابقه اقتصادی از وضعیت اقتصاد ایران است که البته ممکن است در بخش هایی با آنچه که در واقعیت جریان دارد متفاوت و یا حتی متضاد باشد، اما به جهت ارایه دیدگاه غربی ها از وضعیت اقتصاد ایران در شرایط کنونی مفید به نظر می رسد. این گزارش در پی می آید:

با جمعیتی نزدیک به 80 میلیون نفر ،کشور ایران به عنوان هجدهمین اقتصاد بزرگ جهان می تواند یک بازار جذاب باشد. حسن روحانی که از سوی جهان خارج به عنوان رییس جمهوری میانه رو شناخته می شود، از جذب سرمایه گذاری خارجی و ایجاد اشتغال سخن می گوید. با این حال امید های روحانی برای باز کردن درهای اقتصاد ایران نه فقط با مشکلاتی چون تحریم ها و دورنمای نا مشخص از احتمال یک توافق هسته ای نهایی مواجه است بلکه او همچنین با مخالفت های شدید تندروها در تهران مواجه است، تندروهایی  که بسیاری از آنها حضور شرکت های خارجی را به عنوان رقبای اقتصادی جدید در بازار ایران نگاه می کنند و از این مساله نگران هستند. زمان به هیچ وجه به نفع روحانی پیش نمی رود. اقتصاد ایران از اثرات تحریم ها، کاهش قیمت نفت و دهه ها سوء مدیریت رنج می برد؛ بیکاری جوانان در حال افزایش است و استانداردهای زندگی در حال سقوط.

تیم اقتصاددان های تکنوکرات دولت روحانی تا به حال موفق شده اند در اقتصاد در حال خونریزی ایران موفقیت هایی کسب کنند.  در 11 فوریه امسال (22 بهمن 1393)  روحانی در یک سخنرانی به مناسبت سی و ششمین سالگرد انقلاب، گفت: "اقتصاد ایران در شش ماهه منتهی به ماه سپتامبر (شهریور 93) 4 درصد رشد کرده است و از دو سال متوالی رکورد خارج شده است. روحانی از کاهش تورم از 40 درصد به 17 درصد سخن گفت.  


 فشار اقتصادی بر درآمد های دولت، روحانی را به برخورد با برخی نهادهای قدرتمند که فعالیت های اقتصادی گسترده ای دارند، وادار کرده است.  این نهاد ها  فعالیت های خود را در دوران تحریم گسترده تر کرده اند و حالا بخش اعظمی از اقتصاد ایران را از آن خود ساخته اند.  مهرداد یک ایرانی که به تازگی فروشگاه لوازم التحریر خود را بسته و به کالیفرنیا آمریکا مهاجرت کرده می گوید: "کسب در آمد برای ما غیر ممکن شده بود . وقتی برخی نهادهای پر نفوذ به راحتی  هر چه می خواهند از چین جنس وارد می کنند و مالیت پرداخت نمی کنند ، آدم هایی مثل من چطور می توانیم با آنها رقابت کنیم."   

تحریم های بانکی و انرژی آمریکا و اتحادیه اروپا همچنان اقتصاد و کسب و کار در ایران را تحت فشار قرار داده است و خوش بینی های سابق درباره تاثیرات مثبت یک معامله هسته ای و برداشته شدن یکباره تحریم ها تبخیر شده و از بین رفته است. سرمایه گذاری داخلی تقریبا متوقف گردیده است و چند بانک  دولتی اعلام کرده اند در آستانه ورشکستگی قرار دارند. تلاش برای دور زدن تحریم ها ، فساد اقتصادی در ایران را چند برابر کرده است : سازمان "شفافیت بین المللی"  - یک سازمان ضد فساد اقتصادی در برلین- رتبه فساد اقتصادی در ایران را در سال 2014 از 136 قبلی به 175 تنزل داده است.

بر اساس اعلام یک ایرلاین اروپایی که در تهران دفتر دارد آمار سفر سرمایه گذاران و تجار خارجی به تهران - برای صرف چای و ارزیابی موقعیت سرمایه گذاری -   در سه ماهه گذشته کاهش محسوس داشته است.  شاخص های دیگر نیز نشان می دهد که امید ها در حال محو شدن است: با توجه به آخرین آمارهای دولت ایران، بورس اوراق بهادار تهران در سال گذشته پس از افزایش 131 درصدی در سال 2013، در سال 2014 شاهد کاهش 21 درصدی شاخص ها بود و تنها در بخش توریسم در سال 2014 آمار بازدیدکنندگان شاهد رشد 35 درصدی بوده است.

دولت روحانی انرژی زیادی روی موفقیت مذاکرات هسته ای قرار داده است، اما مقامات دولت یازدهم به نظر می رسد در این باره تردید هایی دارند. تا همین اواخر بسیاری از مقامات دولت جدید ایران از کاهش تجارت با چین در شرایط نابرابر فعلی (یعنی فروش نفت در برابر وارد کردن جنس های بنجل چینی ) و از اینکه چینی ها  فاقد تکنولوژی غربی هستند، سخن می گفتند، اما چند وقتی است که چنین انتقادهایی از ادامه مراوده اقتصادی با چین کمتر شنیده می شود.
 
مقامات آمریکایی همچنان با پشتکار فراوان نگران محکم نگه داشتن پیچ های تحریم ایران هستند. هنگامی که در سال گذشته یک هیات بزرگ از بازرگانان فرانسوی از سفر به تهران بازگشتند، از سفارت آمریکا در پاریس هشداری دریافت شد مبنی بر اینکه اگر بازرگانان فرانسوی بخواهند با وجود تحریم ها با ایران وارد معامله و داد وستد شوند، از دسترسی به بازار مالی آمریکا محروم خواهند شد. هشداری مشابه چند ماه بعد به گروهی از تجار و بازرگانان آلمانی داده شد. بسیاری از شرکت های غربی با تصور اینکه دلارهای آنها بلوکه شود یا درهای بازار سرمایه آمریکا به رویشان بسته شود،  نسبت به راه‌اندازی فعالیت اقتصادی در ایران سرد شدند.

با این حال برخی از بازرگانان خارجی می گویند بسیاری از شرکت‌های آمریکایی مشغول کار با افراد محلی هستند. این شرکت ها جدیدا به جای ورود مستقیم به بازار ایران از طریق شرکت ها و تجار و بازرگانان سوم وارد عمل می شوند. 

یکی از این بازرگانان میانجی که در حوزه  نفت و بانکی کار می کند و اخیرا  در سفر به ایران از وزارت نفت این کشور بازدید کرده است، می گوید مقدمات قرارداد اولیه نهایی شده است . او می گوید: "در صورتی که توافق نهایی هسته ای انجام شود،  شرکت های آمریکایی یک شبه قراردادهایی یکساله برای بهترین پروژه‌ها امضا می‌کنند."  او می گوید. "اروپایی ها پس از توافق نهایی با ایران برای عقد قرار داد به صف خواهند شد، اما ایرانی ها همان طور که در مورد لیبی نیز شاهد بودیم احتمالا ترجیح خواهند داد تنها با شرکت هایی چون "شورون " یا " اکسون موبیل" قرار داد ببندند."

این صحبت ها موجب آزار شرکت هایی می شود که از سوی غربی ها مجبور به اعمال تحریم ها شدند. یک تاجر اروپایی در این باره می گوید:"  کاری نمی توانیم بکنیم اما فکر می کنیم از سوی آمریکایی ها به بازی گرفته شده ایم."