دستگاه دزیمتری پرتوهای رادیو اکتیو که به منظور اندازه گیری دز پرتوهای رادیواکتیو ساخته شده است، در لیست اقلام تحریمی قرار داشته و در اختیار کشور نبوده و در صورتی که به ایران وارد شود خدمات پس از فروش ندارد.

پژوهشگران کشور دستگاهی را برای اندازه‌گیری میزان پرتوهای رادیواکتیو عرضه کردند که علاوه بر کاربردهای آزمایشگاهی در مراکز تحقیقاتی برای اندازه‌گیری میزان پرتو رسیده به بیماران مبتلا به سرطان کاربرد دارد.

دستگاه اندازه‌گیری پرتوهای رادیواکتیو در کشور ساخته شد

میثم دیوسالار از محققان طرح در گفت‌وگو با ایسنا با بیان این که این دستگاه با عنوان دستگاه قرائت‌گر TLD عرضه شده است، گفت: دستگاه دزیمتری پرتوهای رادیو اکتیو که به منظور اندازه گیری دز پرتوهای رادیواکتیو ساخته شده است، در لیست اقلام تحریمی قرار داشته و در اختیار کشور نبوده و در صورتی که به ایران وارد شود خدمات پس از فروش ندارد.

وی با بیان اینکه از 10 سال قبل مطالعات در این زمینه را آغاز کرده‌ایم، اظهار داشت: در این مطالعات موفق به ساخت این دستگاه شدیم که به گفته محققان این حوزه نسبت به نمونه‌های آمریکایی موجود دارای عملکرد بهتری است.

دیوسالار، قرائت کارت‌های TLD را از ماموریت‌های این دستگاه نام برد و یادآور شد: برخی از مواد نیمه هادی یا عایق در صورتی که ابتدا پرتودهی و سپس گرمادهی شوند نور مرئی منتشر می‌کنند که از این خاصیت برای طراحی این دستگاه استفاده شده است.

این محقق در این باره توضیح داد: هنگامی که این مواد پرتودهی می‌شوند انرژی پرتو در اثر فرآیندهای فیزیکی در ماده جذب و باعث برانگیختگی الکترون‌ها می‌شوند. الکترون‌های برانگیخته شده به ترازهای انرژی بالاتر منتقل می‌شوند و به دلیل ناپایداری، در زمان کوتاهی به حالت قبل بر می‌گردند.

دیوسالار ادامه داد: از آنجایی که الکترون‌ها تمایل دارند به جای خود بازگردند، با استفاده از مواد TLD دام‌هایی ساخته می‌شوند. این دام‌ها باعث می‌شوند که الکترون‌ها در تله‌ها گیر کنند و به محل اصلی خودباز نگردند؛ به این ترتیب پرتو برخوردی به ماده، در آن ذخیره شده و در صورتی که به وسیله گرما دوباره به ماده، انرژی داده شود، الکترون‌ها آزاد شده و انرژی اضافی خود را با انتشار فوتون ترمولومینسانس انتشار می‌دهند.

این محقق، اضافه کرد: این فوتون‌ها با استفاذده از المان‌های خاص و مدارات الکترونیکی اندازه گیری می‌شوند و از این طریق می‌توان تخمین زد که چه میزان پرتو به ماده رسیده است.

دیوسالار، خاطرنشان کرد: دستگاه قرائت‌گر TLD‌ با گرم کردن قرص‌های TLD با پروفایل‌های حرارتی مشخص، باعث تصاعد امواج مرئی از سطح این مواد شده و با اندازه گیری آن مقدار پرتو جذب شده را نمایش می‌دهد.

وی به مزایای این دستگاه اشاره کرد و گفت: این دستگاه برای خواندن حدود 150 کارت در هر بارگذاری و ذخیره اطلاعات و یا چاپ از طریق کامپیوتر داخل دستگاه طراحی و ساخته شده است.

وی، صرفه اقتصادی بالای این دستگاه را از دیگر مزایای آن نام برد و اظهار داشت: قرص‌های TLD مورد استفاده در این دستگاه قابلیت استفاده مجدد دارد و از این رو کاربردی کردن این دستگاه در مراکز تحقیقاتی و درمانی صرفه اقتصادی دارد.

دیوسالار مراکز تحقیقاتی،‌ مراکز پرتو درمانی و دانشگاه‌های پرشکی هسته‌ای و فیزیک را از جمله مراکزی دانست که از این محصول استفاده می‌کنند و خاطرنشان کرد: مراکز تحقیقاتی مواد غذایی به منظور پرتودهی مواد غذایی برای افزایش ماندگاری آنها از این دستگاه استفاده می‌کنند ضمن آنکه برای اندازه گیری میزان آلودگی مواد غذایی به رادیواکتیو این دستگاه کاربرد خواهد داشت.

وی مراکز درمانی را از دیگر مراکزی ذکر کرد که نیاز به این دستگاه دارند و افزود: در گذشته پرتو رادیو اکتیو به بیماران مبتلا به سرطان داده می‌شد و با انجام محاسباتی به صورت تخمینی برآورد می‌کردند که چه میزان رادیو اکتیو داده شده به بیمار رسیده است ولی با مواد TLD و دستکاه قرائت گر آن به طور دقیق میزان پرتوهای رسیده به بیمار تعیین می‌شود.

به گفته وی بررسی دز پرتودهی بر سطح پوست، مطالعه مواد رادیواکتیو، اندازه گیری دز محیطی در رادیو اکتیو و اکتشاف مواد رادیو اکتیو از زمین را از دیگر کاربردهای این دستگاه عنوان کرد.

این محقق از کاربردی شدن این دستگاه در مرکز پرتو درمانی شهید رمضانی یزد خبر داد و یادآور شد: این دستگاه در مراکز پرتو درمانی برای تشخیص میزان دز رادیواکتیو به بیمار کاربرد دارد.