خانه‌ای قدیمی در کوچه‌ای تنگ و تاریک واقع در یکی از خیابان‌های فرعی میدان راه‌آهن تهران است. آجرهای مشبک خانه، رنگ به رو ندارند و قرمزی‌شان رو به زردی رفته است. شاید همین کهنگی‌اش باعث شده تا به عنوان مکانی برای محملی غیرقانونی تبدیل شود.

روزنامه نوآوران در ادامه می‌نویسد: خانه‌ای دو طبقه که طبقه پایین آن برای امور پزشکی است و طبقه بالای آن بدون استفاده خاک می‌خورد. طبقه پایین دو اتاق دارد. اتاق کوچک‌تر یا اتاق انتظار، برای همراه مریض در نظر گرفته شده است و اتاق بزرگ‌تر که مرکزیت این مطب غیرقانونی را تشکیل می‌دهد، همانند یک اتاق عمل طراحی شده است؛ اتاقی که در آن مادر بودن معنای خود را از دست می‌دهد.

یک تخت با لوازم جراحی در گوشه سمت راست اتاق روبروی پنجره قرار دارد. تخت آهنی با ملافه‌های سبزرنگ مرتب و منظم انتظار تن بیماری را می‌کشد که می‌خواهد هرچه زودتر از شر کودک درون شکمش خلاص شود. هرچند در چینش اتاق جراحی سعی شده که همانند اتاق‌های عمل جراحی درون بیمارستان‌ها عمل شود اما در این اتاق نه خبری از دستگاه شوک هست و نه خبری از یک تیم جراحی برای کم کردن ریسک تیغ جراحی. در اینجا یک پزشک همه‌کاره است و بیماری که اجبار کشته شدن فرزندش را دارد.

هرچند بالای تخت لامپ بزرگ متحرکی قرار دارد که قرار است تاریکی و نموری این اتاق را با گرمی خود از بین ببرد اما خون‌مرده‌های باقی مانده بر در دیوار سردی سنگینی را بر جان مراجعه‌کنندگانش می‌تند. روی میز کوچک مستطیل شکل کنار تخت دستگاهی خاکستری رنگ قرار دارد. نوک تیز این دستگاه نشان‌دهنده آن است که عمل دفع کودک از طریق این دستگاه انجام می‌شود. کنار دستگاه لوزام جراحی قرار داده شده است. پنبه، پنس و گیره جراحی و ... .

سطل زباله‌ مشکی رنگی که کمی پایین‌تر از تخت جراحی قرار دارد، با لکه‌های قرمز رنگ خون همانند کفشدوزکی در گوشه‌ای جا خوش کرده است. ملافه‌های استفاده‌ شده‌ نیز در گوشه دیگری در هم مچاله شده اند. قرمزی خون خشک شده بر سطح ملافه‌ها ترکیب رنگ جدیدی را ایجاد کرده است. همه چیز برای عمل سقط جنین یک نوازد آماده و مهیا است. محیطی که در آن نیازی به مجوز و اثبات اینکه حق چنین کاری وجود دارد یا نه، مهم نیست. اینجا کافی است فقط پول عمل را داشته باشی.

مسئول اینجا خانم پزشک عمومی 27 ساله‌ای است که در حال اتمام دوره تخصص خود در زمینه زنان و زایمان است. هر چند برای اتمام مراحل تحصیلش در زمینه تخصص باید دو سال دیگر درس بخواند اما او بدون آنکه تخصص خود در زمینه زنان و زایمان را به اتمام برسد به جراحی و سقط جنین می‌پردازد. کار سقط جنین را به صورت تجربی از یک خانم ماما یاد گرفته است و با مرور به این کار علاقه‌مند شد و البته درآمد این کار را نیز خوب می‌داند. اما بیشتر از آنکه به درآمد اهمیت دهد، اینکه می‌تواند مشکل مردم را حل کند او را خوشحال می‌کند.

ن.س هر چند حالا در حال گرفتن مدرک دکتری تخصصی خود در زمینه زنان است اما چهار سالی می‌شود که این کار را به صورت مستقل و در مطب خود انجام می‌دهد. مطبی در جنوب شهر تهران و در خانه‌ای قدیمی که کمتر ذهن کسی را درگیر اتفاقات درون خانه کند. او علاقه‌ای به صحبت در این باره ندارد اما به دلیل قضاوت‌هایی که درباره کار او صورت می‌گیرد حاضر به صحبت می‌شود و می‌گوید: من این کار را برای کمک به آدم‌هایی که مشکل دارند، انجام می‌دهم. دختران جوان بسیاری به من برای سقط جنین مراجعه می‌کنند. دخترانی که به دلیل نداشتن آگاهی وارد روابطی می‌شوند و در صورتی که خانواده آنها مطلع شوند، ممکن است زندگی‌شان را از دست دهند. بنابراین این کار هر چند غیرقانونی است اما منجر به نجات جان آدم‌هایی می‌شود که با مشکلات بسیاری در زندگی دست و پنجه نرم می‌کنند.

او که در یک درمانگاه و بیمارستان دولتی پزشک عمومی است، علت انتخاب جنوب شهر تهران و خانه‌ای قدیمی برای این کار را کم کردن دردسرهای این کار عنوان می کند و می‌گوید: این کار مشکلات بسیاری با خود به دنبال دارد. من تنها زمانی به این محل می‌آیم که مریض داشته باشم. مریض باید برگه سونوگرافی خود را همراه داشته باشد تا بعد از تشخیص بر اساس مدت زمانی که از بارداری او گذشته است یک روش را انتخاب کنم. بنابراین همه شرایط باید با احتیاط دنبال شود تا کمترین مشکلی ایجاد شود.

رایج‌ترین روش‌های سقط جنین

این خانم دکتر هرچند پزشک عمومی است اما درباره کار خود اطلاعات بسیاری دارد و با اطمینان درباره کارش صحبت می‌کند. او مطمئن‌ترین و رایج‌ترین روش را کورتاژ می‌داند و معتقد است که در سقط جنین استفاده از کورتاژ به معنای درمان قطعی است. انتخاب نوع روش برای سقط جنین بستگی به سن جنین و تشکیل استخوان‌بندی دارد. اگر سن جنین بالا باشد نمی‌توان با روش‌های معمولی جنین را از رحم خارج کرد زیرا ممکن است، باعث پارگی رحم و عفونت شود عمل‌های کورتاژ در جنوب تهران از طریق بی حسی موضعی صورت می‌گیرد که مدت زمان عمل نیز بین نیم تا یک ساعت است. اما در شمال تهران وضعیت این گونه نیست. زیرا فرد بی‌هوش می‌شود تا بعد از عمل درد کمتری داشته باشد. درست است این روش بسیار خوب است اما در مطب‌های شمال تهران امکانات بیشتری وجود دارد و به جای کورتاژ از دستگاه ساکشن استفاده می‌کنند. بیشتر ماماها یا متخصصان زنان ترجیح می‌دهند ازسقط ساکشنی استفاده کنند چون کمی سریعتر و امن‌تر از روش سنتی است، اگرچه برخی ترکیبی از هر دو روش را استفاده می‌کنند.

مریض کم‌خطرتر، بهتر

در قانون مدنی درباره سقط غیرقانونی اشاره‌های بسیاری شده است؛ از جمله اینکه طبق ماده 623 این قانون، هرکس به واسطه دادن ادویه با وسایل دیگر موجب سقط جنین زن شود، به شش ماه تا یکسال حبس محکوم می شود و اگر عالما و عامدا زن حامله‌ای را دلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگر کند که جنین او سقط شود به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد؛ مگر این که ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر بوده که در هر صورت مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد. براساس ماده 624 نیز هرگاه طبیب یا ماما یا داروفروش یا اشخاصی که به این عناوین اقدام می‌کنند، گرچه از نظر قانونی مجاز به مداخله در این حرفه‌ها نباشند، مباشرت به اسقاط جنین کنند یا وسایل سقط جنین را فراهم سازند مجازات آنها حبس از دو تا پنج سال و پرداخت دیه است.

س. ن می‌داند که کار غیرقانونی‌اش مجازات سنگینی دارد، اما معتقد است که باید به گونه‌ای نیاز مردم برطرف شود و درست است که سقط جنین یک کار غیرقانونی است اما با در نظر گرفتن برخی ضوابط می‌توان تا حدودی براساس قوانین کشور پیش رفت. او معتقد است که وقتی فردی که مراجعه می‌کند، ازدواج کرده باشد موقعیت را برای پزشک بغرنج‌تر می‌کند. اما در صورتی که مریض همراه با دوست‌پسر باشد، مشکلی کمتری برای پزشک به دنبال دارد. مریضی که شوهر دارد با مریضی که شوهر ندارد وضعیت متفاوت‌تری دارد زیرا ممکن است همسر خانمی که برای سقط آمده کمی بعد پشیمان شود و از من شکایت کند. اما مریضی که به دلیل رابطه دوستی باردار شده است و خانواده‌اش در این باره اطلاعی ندارند، خطری برای پزشک محسوب نمی‌شوند. اتفاقا وقتی شوهر نداشته باشد دست پزشک بازتر است زیرا دوست‌پسر نمی‌تواند شاکی شود چون خودش هم یک بخش ماجراست.

او با بیان اینکه مطب‌های غیرقانونی سقط جنین در همه‌جای شهر وجود دارد، می‌گوید: علت شکل‌گیری مراکز غیرقانونی سقط جنین و در کل هر نوع فعالیت غیرقانونی دیگر در زمینه پزشکی شرایط بد اقتصادی و حقوق کم پزشکان و پرستاران است. از زمانی که طرح ممنوعیت عمل وازکتومی اعلام شد باعث شد که متقاضیان این عمل نیز برای انجام امور خود به ما مراجعه کنند و از سوی دیگر آمار سقط جنین افزایش بیشتری نسبت به گذشته پیدا کند.

از 700 هزار تا 2 میلیون تومان هزینه سقط جنین

هزینه‌های سقط جنین بسته به اینکه در کجای شهر باشد، متفاوت است. قیمت‌های این خانم پزشک که در جنوب تهران کار می‌کند، از 400 هزار تا یک میلیون تومان است که علت تغییر این قیمت بسته به مدت زمان باردرای است. از آنجایی که عمده سقط جنین‌ها در توسط کورتاژ صورت می‌گیرد. براساس آن قمیت‌ها را بررسی می‌کنم. هزینه کورتاژ در مطبی در شمال غرب تهران از 700 هزار تومان تا یک میلیون و نیم تومان است. این هزینه بستگی به سن جنین به صورت غیرقانونی دارد. همین هزینه در شمال تهران برابر بین یک میلیون تا 2 میلیون و 500 هزار تومان تومان متغییر است. کمترین میزان هزینه مربوط به قرص و آمپول است اما ریسک بالایی دارد زیرا ممکن است بقایای جنین باقی بماند اما عوارض کمتری برای فرد ایجاد می‌کند که قیمت قرص‌ها در اکثر موارد بین 350 هزار تومان تا 700 یا 800 هزار تومان است.

دسته اول یا به عبارت دیگر بیشترین افراد مراجعه کننده به مطب جوانانی در حدود سنین بین 18 تا 25 سال هستند که معمولا رابطه دور از اطلاع خانواده دارند. که همین موضوع یکی از دلایل اصلی افزایش آمار سقط جنین در جامعه است، اینکه فرهنگسازی درباره نوع روابط انجام نشده است و درباره استفاده از لوزام بهداشتی جلوگیری کننده آموزشی ارائه داده نشده است.

گروه دوم مراجعه‌کنندگان، خانم‌های متاهل بین 29 تا 35 سال است که دارای یک یا دو فرزند هستند و به دلیل داشتن شرایط بد اقتصادی توانایی نگهداری از کودک جدید را ندارند بنابراین از روی اجبار مادر به بدن خود ضرر وارد می کند و فرزند خود را از بین می‌برند.

وقتی نفرت برجسته می‌شود

صدای نفس نفس زدنش در اتاق می‌پیچد. یک، دو، سه نفس عمیق می‌کشد. هر چند بدنش بی‌حس است، اما حرکت دستگاه در بدنش که به صورت دورانی می‌چرخد را احساس می کند. عرق از پیشانی‌اش جاری شده است. نگاهش به سقف سفید رنگ مطب است. دستگاه می‌چرخد و اشک از چشمانش جاری می‌شود. یک و سال و نیم از زندگی‌اش گذشته است و حالا برای او و همسرش احساس خوشبختی نمی‌کنند، تصمیم دارند، جدا شوند. اول باید کودک درون شکمش را از بین ببرد تا بتواند از این زندگی رها شود. زندگی که با عشق آغاز نشد و با نفرت در حال اتمام است.

نسرین دومین باری است که عمل کورتاژ را انجام می دهد. اولین بار در سن 25 سالگی این کار را کرده است. از پسری که دوستش داشت، باردار شد اما به دلیل مخالفت خانواده‌ها نتوانستند ازدواج کنند. حالا سه سالی از آن روز می‌گذرد و دومین باری است که در حال کشتن فرزندش است. هر چند بچه دوست دارد اما تحمل زندگی زیر یک سقف با همسرش برای او سخت است. او درباره عمل کورتاژ خود می‌گوید: تفکر عمومی درباره مطب‌های غیرقانونی سقط جنین مکان‌هایی است که در زیرزمین یا جاهای دورافتاده است. این در حالی است که امروز در همه جای شهر مطب‌هایی هستند که چنین کاری را انجام می‌دهند. من هر دو باری که برای سقط جنین اقدام کردم به یک مطب رفتم.

نسرین برای سقط فرزند خود به مطبی در پونک و خیابان سردار جنگل مراجعه کرد. این مطب که بسیار مجهز است به یک مرکز سونوگرافی که دو کوچه با آن فاصله دارد، قرارداد دارد. نسرین 4 ماهه باردار بود که از طریق کورتاژ کودک خود را از بین برد و می‌گوید: در مدت زمان 45 دقیقه سقط انجام شد و مبلغ 1 میلیون و 200 هزار تومان پرداخت کردم.

او علت این که چرا به صورت قانونی این موضوع را پیگیری نکردند را موانع قانونی بسیار زیاد این کار عنوان می‌کند و اینکه قانون چنین کاری را جرم می‌داند و می‌گوید در به دنیا آمدن کودکی که در جمع خانواده نیست، بیشتر جرم و گناه است. وقتی زن و شوهری قصد دارند طلاق بگیرند، برای چه باید بچه داشته باشند. من و همسرم با هم مشکلات بسیاری داشتیم. به پیشنهاد خانواده‌هایمان حاضر شدیم بچه‌دار شویم تا شاید وضعیت بهتر شود اما در میانه راه دیدیم چنین چیزی صورت نگرفت. به همین دلیل بچه را سقط کردیم تا آینده تیره‌ای را برای او رقم نزنیم.