فرصت و تهدید شرایط پساتحریم برای صنعت چاپ

محمودرضا برازش (مدیرکل اداره چاپ و نشر  وزارت فرهنگ و  ارشاد اسلامی) با یادآوری نام امسال که سال همدلی و همزبانی دولت و ملت است و تقارن این روزها با هفته دولت گفت: در چند ماه گذشته خبرهای خوبی در خصوص مذاکرات هسته‌ای در کشور شنیده شد که اگر به نتیجه‌ نهایی برسد تاثیرات مثبتش در تمام ارکان از جمله صنعت چاپ خودش را نشان می‌‌دهد.

او با بیان اینکه این مساله می‌تواند هم فرصت باشد هم تهدید؛ اضافه کرد: انتظار داریم بعد از نتیجه دادن مذاکرات از نظر اقتصادی درآمد کشور افزایش یابد و نقل و انتقال پول و ارز نیز تسهیل یابد. همچنین انتقال تجهیزات و کالای اولیه برای هر صنعتی از جمله صنعت چاپ راحت‌تر خواهد بود و قدرت تجهیز بیشتری در این خصوص پیدا می‌کنیم. این مساله یک فرصت است اما اگر فکر کنیم تنها از این فرصت در امر واردات استفاده کنیم تهدید به حساب می‌آید چراکه باعث تشدید وابستگی صنعت چاپ به دیگر کشورها می‌شود. باید از این فرصت برای ارتقای علمی و توسعه تجهیزات استفاده کنیم تا این صنعت و دیگر صنایعی که با آن درگیر هستند؛ به رشد مطلوبی برسند.

مدیرکل اداره چاپ و نشر  وزارت فرهنگ و  ارشاد اسلامی کمتر صنعتی را غیروابسته به صنعت چاپ دانست و عنوان کرد: تقریبا تمام صنایع بر خدماتی که پشتیبانی کننده حوزه‌های تولیدی هستند به نوعی با چاپ و بسته‌بندی درگیر خواهند بود. پس پیش‌بینی و ارتقای صنعتی و علمی در حوزه چاپ می‌تواند به رشد دیگر صنایع نیز کمک کند. به  عنوان مثال واردات کیسه‌های خالی پتروشیمی در حال حاضر از کشورهایی نظیر عربستان صورت می‌گیرد این در حالی است که ما در امر تولید پتروشیمی به خودکفایی و جایگاه خوبی رسیده‌ایم اما از نظر تولید کیسه‌های مرتبط با ‌آن همچنان نیازمند واردات هستیم.

برازش سپس  با یادآوری این نکته که در دوره های گذشته بیشتر تفکر نسبت به صنعت چاپ تنها محدود به کتاب و نشر می‌شد  ادامه داد: همانطور که اشاره شد این روزها نیاز کلهی صنایع به چاپ بیش از پیش روشن شده است پس نیازمند یک دید علمی صحیح در این‌باره هستیم. برای توسعه کشور باید توسعه صنعت چاپ را برنامه‌ریزی کنیم. یک بخش از این توسعه به دانش صنعت چاپ برمی‌گردد دانشی که باید همراه با تکنولوژی روز دنیا باشد و چنانچه نتوانیم خود را با این تحولات همراه کنیم نه تنها صنعت چاپ بلکه بسیاری دیگر از صنایع ما دچار نقص و کمبود خواهند بود. می‌توان وضعیت فعلی صنعت چاپ را در خیلی از بخش‌ها از جمله ابزارآلات نوین، کالاهای اولیه و ... ارتقا داد.

او سپس به برنامه‌های پانزدهمین جشنواره ملی صنعت چاپ اشاره کرد و گفت: در بخش جشنواره تلاش داشتیم یک ساماندهی مناسبی ترتیب بدهیم تا استان‌های درگیر جشنواره را بیشتر از سال قبل کنیم. سال گذشته 10 استان برگزاری جشنواره را بر عهده داشتند و بازه زمانی نسبتا باز بود. امسال نیز سعی شد 10 استان درگیر برگزاری جشنواره شوند و بازه زمانی از 11 شهریور تا پایان شهریور ماه است. در واقع 11 شهریور شروع جشنواره با استان‌های آذربایجان شرقی، خوزستان و همدان خواهد بود و 29 شهریور در کرمان آخرین روز جشنواره برگزار می‌شود. استان تهران نیز 24 شهریور ماه در برنامه‌ای با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مراسم پایانی را برگزار می‌کند.

مدیرکل اداره چاپ و نشر  وزارت فرهنگ و  ارشاد اسلامی با اعلام اینکه برنامه‌های جشنواره به چند بخش تقسیم می‌شود؛ تصریح کرد: تجلیل و تقدیر از بزرگان و پیشکسوتان صنعت چاپ یکی از بخش‌های این جشنواره خواهد بود. در یکی از برنامه‌هایی که برای این بخش در نظر گرفته شده به کمک دوستان فیلمبردار و عکاس تلاش کردیم تا فیلم‌های مستند کوتاهی از دست‌اندرکاران حوزه چاپ آماده شود. آقای متین‌رضا (پیشکسوت صحافی) یکی از این افراد بود که قرار بود فیلمی از او تهیه شود اما متاسفانه فوت کردند و بخش‌هایی از مراسم خاکسپاری او در فیلم گنجانده شده علاوه بر این یک مراسم بزرگداشت ویژه برای متین رضا در نظر گرفته شده است.

برازش ادامه داد: تجلیل از زحمات 32 ساله طارمی (مدیرکل شرکت افست) که سه دهه مدیریت بزرگترین چاپچخانه‌های کشور را برعهده داشته و نقش پررنگی در تامین کتابهای آموزشی ایفا کرده یکی دیگر از بخش‌های تقدیر از بزرگان چاپ است. همچنین از صادرکننده‌های نمونه افرادی که بیشترین سرمایه‌گذاری و کارآفرینی در این حوزه را داشتند نیز تجلیل به عمل می‌آید.

او درباره آماری از کاندیداهای استان‌ها برای تجلیل ارسال کردند نیز گفت: تاکنون از 32 استان کشور 29 استان کاندیداهای مورد نظر خود را معرفی کردند و این نشان‌دهنده فعالیت و پویایی صنعت چاپ در استان‌هاست. به امید خدا در هفته آینده در جلسه‌ای این اسامی مورد داوری نهایی قرار خواهند گرفت و افراد برگزیده مشخص می‌شوند.

ابن مدیر ارشاد سپس به بخش مسابقات آثار چاپی پانزدهمین جشنواره‌ی صنعت چاپ گریزی زد و اظهار داشت: سال گذشته با مکانیزه شدن سیستم دریافت آثار به دلیل جدید بودن این روش این بخش با تاخیری حدودا شش ماهه برگزار شد. اما امسال در همین ایام جشنواره امکان  بررسی معرفی آثار برگزیده وجود دارد. البته چون یک بازه‌ی شش ماهه از دوره‌ی قبل فاصله گرفته‌ایم طبیعی است که تعداد آثار ارسالی کمتر از سال گذشته باشد.

وی اضافه کرد: یکی از مسائلی که در این بخش مد نظر داریم معرفی و شناساندن آثار برتر به تمامی صنایع درگیر حوزه‌ی چاپ است. سال گذشته به عنوان آزمایش آثار برگزیده را در نمایشگاهی در شاختمان وزارت ارشاد به نمایش گذاشتیم. امسال در نظر دارین با همکاری ادارات کل استان‌ها در 10 استان مکان‌های مناسبی به عنوان ویترین نمایش آثار برتر مهیا شود. اولین نمایشگاه دائمی این محصولات هم مهرماه در استان یزد افتتاح می‌شود.

مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه فضای ارتباطی کشور ما با کشورهای همسایه وضعیت مناسب‌تری نسبت به گذشته پیدا کرده است؛ گفت: در نظر داریم توانمندی چاپ کشورمان را به کشورهای همسایه نیز انتقال دهیم و امیدواریم مهر ماه اولین نمایشگاه چاپ ایران در کشورهای همسایه برگزار شود.

او درباره بسترهای آموزشی که باید برای صنعت چاپ فراهم شود نیز متذکر شد: براساس تفاهم‌نامه‌ای که با دانشگاه‌ها منعقد شده چنانچه کسانی از صنف چاپ بخواهند در همین حوزه تحصیلات آکادمیک داشته باشند تا سقف 50 درصد از تخفیف برخوردار می‌شوند علاوه بر اینها طرح‌های پژوهشی حوزه چاپ و نشر هم بیشتر از قبل مورد حمایت قرار خواهد گرفت. یک خبر مهم هم اینکه با رایزنی‌هایی که داشتیم سعی داریم دوره عالی کسب و کار چاپ و نشر را نیز به صورت آکادمیک راه‌اندازی کنیم در حال حاضر مشغول رایزنی با چند دانشگاه  معتبر  کشور در این مورد هستیم و ان‌شاءالله تا پایان سال نهایتا دو دوره از این برنامه‌ راه‌اندازی شود.

برازش همچنین با اعلام خبر اینکه در این دوره از جشنواره صنعت چاپ قرار است از خبرنگاران برتر حوزه چاپ و نشر نیز تقدیر به عمل بیاید؛ درباره اختلافات موجود میان صنف‌های وابسته به چاپ (چاپخانه‌داران، لیتوگرافان و صحافان) گفت: مساله تفکیک اتحادیه‌های درگیر چاپ به خصوص در استان تهران خوشبختانه تا حدود زیادی با  آشتی و مصالحه همراه شده در آخرین اتفاقات نیز هفته گذشته میزبان روسای هر سه اتحادیه بودیم و امیدواریم این مصالحه ثابت بماند و نهایی شود. بحث تداخل صنفی نیز به طور کامل در حال رفع و رجوع است باید کاری کنیم تا فاصله این سه حوزه همانطور که در اکثر کشورها از بین رفته این جا نیز باعث اختلاف نشود  بر همین اساس وزارت ارشاد در نظر دارد چنانچه اگر کسی مکانی ارائه دهد که امکانات و تجهیزات مربوط به هر سه حوزه را داشته باشد مجوز مجتمع چاپ را دریافت می‌کند و مجوز او تنها مختص به یک حوزه نخواهد بود.

تعطیلی سالن نمایش دائمی آثار برگزیده یکی دیگر از سوالاتی بود که برازش به آن پاسخ داد. او سنگین بودن اجاره این مکان موقتی را از جمله دلایل تعطیلی این محل بعد از مقطع یک ساله که این مکان رایگان در اختیار وزارت ارشاد بود اعلام کرد.

این مدیر ارشاد در خصوص سرمایه‌گذاری در صنایع مختص به چاپ نیز  نکاتی را یادآور شد و تاکید کرد: در بحث سرمایه‌گذاری باید بدانید که  هر صنعتی تسهیلات بانکی را نه از وزارتخانه بلکه با مراجعه به بانک‌ها دریافت می‌کند طبعا بانک هم برای اینکه بتواند چنین مبالغی که بعضا تا حدود 180 میلیون یورو می‌رسد را در اختیار متقاضی بگذارد باید طرح توجیهی از او دریافت کند. خیلی از افراد چون طرح توجیهی برای گرفتن تسهیلات ندارند به مشکل برمی‌خورند این طبیعی است که طرح توجیهی مناسب و ضمانت‌نامه محکم یکی از نیازهای بانک برای اهدای تسهیلات باشد.

برازش همچنین در پاسخ به سوال خبرنگار ایلنا مبنی بر اینکه چرا جشن کارگران چاپخانه‌ها که سال‌های گذشته همزمان با جشنواره ملی صنعت چاپ برگزار می‌شد امسال درنظر گرفته نشده است؛ تصریح کرد: به تمامی استان‌ها توصیه کردیم کارگران،‌کارآفرین‌ها و سایر دست‌اندرکاران چاپ را مورد تقدیر قرار دهند و چنانچه امتیاز آنها در حد ملی قرار دارد برای تقدیر به دبیرخانه معرفی کنند. گرایش بیشتر ما این بود که امسال نه تنها پیشکسوتان بلکه کلیه دست‌اندرکاران و تولیدکنندگان صنعت چاپ مورد تقدیر و تشکر قرار بگیرند که ضمن رضایت شغلی باعث بالا رفتن انگیزه آنها شویم.

برازش همچنین در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه وضعیت کاغذ در کشور در یکی، دو سال اخیر به یک ثبات نسبی رسیده و الان همانند دو سال پیش این محصول عمده صنعت چاپ دچار بحران نیست، هدف از تشکیل کارگروه کاغذ با حضور سه تن از وزرا و همچنین نمایندگانی از مجلس و بخش خصوصی چه می‌تواند باشد، گفت: خوشبختانه در دو سال اخیر التهابی در قیمت کاغذ در کشور نداشته‌ایم که البته این مساله خودش متاثر از چند عامل است، اما کمیسیون فرهنگی مجلس و دفتر امور چاپ و نشر وزارت ارشاد به دنبال این هستند که مواد اولیه حوزه چاپ و بسته‌بندی در داخل کشور تامین شود و از میزان واردات کاسته شود.

وی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر بخش عمده‌ای از کاغذ کتاب و همچنین کاغذ نشریات و روزنامه‌ها و همچنین کل کاغذهای A۴ از خارج از کشور تامین می‌شود، گفت: نبودن التهاب در این بخش در دو سال گذشته درواقع به خاطر امکانپذیر بودن واردات در این مدت بوده است.

مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپس گفت: من در یک سال گذشته به نمایندگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به اتفاق اعضای کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی، از چندین کارخانه کاغذسازی در کشور از جمله کارخانه چوب و کاغذ مازندران، کارخانه کاغذ پارس، کارخانه کاغذ کارون، کارخانه کاغذ مراغه و کارخانه کاغذ اَترک بازدید کرده‌ام و در حال حاضر وضعیت تولید کاغذ در کشور برای دولت و مجلس مشخص شده است.

به گفته برازش، در کارگروه کاغذی که در مجلس تشکیل شده است، مسئولان دو وزارتخانه صنعت، معدن و تجارت و اقتصاد و امور دارایی به عنوان دو وزارتخانه متولی تولید کاغذ در کشور و همچنین مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش و پرورش به عنوان دو وزارتخانه‌ای که کاغذ یکی از اقلام پرمصرف در حوزه‌های زیرمجموعه آنها بشمار می‌رود، حضور دارند و در جلسات این کارگروه این بحث مطرح شده که آیا نوع کاغذی که در کشور تولید و استفاده می‌شود، از کیفیت مناسب و منطقی برخوردار است یا نه؟ و اینکه چگونه ما می‌توانیم به لحاظ کمی و کیفی تولید کاغذ را در کشور بهبود دهیم؟

این مقام مسئول در وزارت ارشاد سپس از حضور مدیران چهار کارخانه عمده و بزرگ تولید کاغذ و همچنین سه وزیر و بیش از ۲۰ نفر از نمایندگان مجلس از جمله اعضای کمیسیون فرهنگی و نیز متولیان این حوزه در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کارگروه کاغذ خبر داد و این مساله را نشان‌دهنده عزم جدی بخش‌های دولتی و خصوصی برای حل یکی از معضلات حوزه صنعت چاپ و بسته‌بندی دانست.

وی گفت: طبق بررسی‌های اولیه ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ما هم از جهت کمی و هم به لحاظ کیفی، برای تولید کاغذ هنوز جای کار زیادی داریم و لازم است به این حوزه توجه بیشتری شود؛ ضمن اینکه آقای سالک (رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی) گفته است که کارگروهی که تشکیل شده است، این بحث را به طور جدی پیگیری و دنبال خواهد کرد.

مدیرکل دفتر امور چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تاکید کرد: ما باید خوشحال باشیم از اینکه بتوانیم مواد اولیه مورد نیازمان را در هر حوزه از جمله صنعت چاپ و بسته‌بندی، خودمان تامین کنیم؛ کارخانه کاغذ کارون در سال ۸۴ به صورت آزمایشی راه‌اندازی شد ولی همان روز افتتاح هم، درش را بستند! و ۱۰ سال است یک ورق کاغذ هم تولید نکرده، در حالی که ظرفیت تولید آن ۸۰ هزار تن در سال بوده است و یا کارخانه کاغذ مراغه که ۲۰ سال پیش تاسیس شد و ۱۰ سال بعد افتتاح شد اما شاید تا الان چهار ماه هم کار نکرده باشد.

برازش یادآور شد: پیگیری دولت و مجلس برای حل مشکلات صنعت چاپ و بسته‌بندی می‌تواند زمینه‌ساز تحولی باشد در استفاده از پتانسیل‌های موجود به ویژه در حوزه تولید کاغذ در کشور. با تاسف باید بگویم که ما سالیانه حدود یک میلیون تن انواع کاغذ و مقوا وارد کشور می‌کنیم که اگر هر تن را ۷۰۰ دلار هم محاسبه کنیم؛ یعنی ۷۰۰ میلیون دلار هر سال صرف خرید کاغذ از خارج می‌کنیم، این سرمایه بسیار زیادی است که از کشور خارج می‌شود.

حسن فکری، دبیر علمی جشنواره و محمدحسین رحیمی، مسئول بخش مسابقات نیز  در سخنانی کوتاه نکاتی را درباره این جشنواره متذکر شدند.

بر همین اساس به گفته فکری 72 پیشکسوت، 29 کارآفرین و سرمایه‌گذار از 16 استان مختلف برای تجلیل معرفی شدند و تهران نیز 78 پیشکسوت را در این رقابت معرفی کرده است.