متهم در انتخاب نوع کتاب کاملا آزاد است و در صورت مطالعه ممکن است در مجازات وی تخفیف داده شود اما در مواردی که متهم نسبت به اخذ رضایت شاکی اقدام کند یا با گذراندن مقداری از حبس تقاضای آزادی مشروط یا تعلیق باقی‌مانده مجازات را کند، پذیرش این تقاضا و اعمال تخفیف را منوط به مطالعه کتاب و ارائه خلاصه آن می‌کنم.

قاضی گنبدی در طرحی ابتکاری با استفاده از قانون مجازات جایگزین حبس، برخی از مجرمان نوجوان و جوان را محکوم به مطالعه کتاب یا خرید کتاب برای زندان می‌کند.

به گزارش روزنامه ایران، سیدقاسم نقی‌زاده موسوی که در طول 15 سال به بیش از ۲۰ هزار پرونده رسیدگی کرده‌ است، در طرح جایگزینی حبس بسیاری از متهمان را که مرتکب جرایم سبک و غیرعمد شده یا سابقه کیفری ندارند به خریدن کتاب یا مطالعه 5 کتاب تا روز جلسه دادگاه محکوم می‌کند.

این قاضی 45 ساله با بیان اینکه مطالعه عامل بازدارنده و مهمی در جلوگیری از ورود افراد متخلف به زندان است، از دلایل صدور این احکام و تأثیر‌ آن بر کاهش جرایم گفت.

رئیس شعبه دوم دادگاه کیفری ۲ شهرستان گنبد با بیان اینکه از کودکی به کار قضاوت علاقه داشته است، افزود: پس از پایان تحصیلات کارشناسی در حوزه علوم قضایی، نخستین تجربه کاری‌ام را به عنوان قاضی تحقیق در استان ایلام آغاز کردم. هشت سال به عنوان قاضی تحقیق، اجرای احکام، دادرس و رئیس دادگاه ایلام فعالیت کردم و پس از آن نیز به عنوان قاضی دادگاه کیفری شهرستان گنبد مشغول فعالیت شدم.

از روز شروع فعالیتم در این دادگاه و پس از ابلاغ قانون مجازات جایگزین حبس سعی کردم تا این قانون را برای بسیاری از مجرمانی که شرایط آن را داشتند، اجرا کنم. طرح ابتکاری من نیز خرید، مطالعه کتاب و نوشتن خلاصه آن توسط زندانی است که خوشبختانه این طرح با موفقیت و استقبال زیادی مواجه شده است.

وی ادامه داد: هدف از فعالیت فرهنگی از جمله تهیه کتاب، افزایش آگاهی و تقویت روح ایمان و اراده و حل مسائل اجتماعی است؛ چرا که یکی از علل ارتکاب جرم، نداشتن آگاهی است. تحقیقات نشان داده است که زندان اثرات مادی و روانی جبران‌ناپذیری بر مجرم و خانواده‌اش می‌گذارد و با مجازات جایگزین حبس می‌توان این اثرات منفی را کاهش داد. در هر نامه اعزام متهم به زندان به وی اعلام می‌کنم تا روز جلسه دادگاه ۵ جلد کتاب مطالعه و خلاصه آن را همراه یک حدیث ارسال کند تا موجب تخفیف در مجازاتش شود.

البته تصور اینکه کارهای فرهنگی اجتماعی خیلی زود نتیجه دهد انتظار بالایی است و این امور در درازمدت نتیجه می‌دهد. مطمئنا مطالعه کتاب حداقل تأثیر لازم را در بازه زمانی کوتاه خواهد داشت. این واقعیت را بسیاری از زندانیان بیان کرده‌اند که این کار نتیجه‌بخش بوده و خواستار ادامه آن شده‌اند. در تمام دنیا با درصد‌های مختلف تعدادی از ورودی‌های زندان را افرادی تشکیل می‌دهند که قبلا یک بار به زندان رفته‌اند. کشور ما نیز از این امر مستثنی نیست.

در بسیاری از موارد وقتی از متهم سؤال می‌شود چرا مرتکب جرم شده است می‌گوید اگر کسی راه درست و صحیح را به او نشان می‌داد به این وضعیت مبتلا نمی‌شد. با توجه به اینکه فطرت انسان پاک است با اندکی کار فرهنگی می‌توان نتایج مثبتی به‌دست آورد.

5 جلد کتاب ضامن آزادی

مطالعه 5 جلد کتاب و نوشتن خلاصه آنها و ارائه آن در روز دادگاه، محکم‌ترین ضمانتی است که می‌توان با آن طعم شیرین آزادی را چشید.

قاضی نقی‌زاده با بیان اینکه زندانی‌کردن متهم باعث تحمیل هزینه‌های مادی و معنوی زیادی به دولت، متهم، خانواده و اجتماع می‌شود، گفت: به همین خاطر صدور حکم خرید کتاب برای زندان یا مطالعه کتاب را به عنوان جایگزین حبس برای متهمانی که مرتکب جرایم سبک شده‌اند یا سابقه کیفری ندارند در نظر گرفته‌ام و این احکام با استقبال مواجه شده است.

اصولا اجرای مجازات حبس که آزادی انسان را بسیار محدود می‌کند، برای متهم بسیار سخت است. پرداخت جزای نقدی نیز هر چند از حبس سبک‌تر است اما در نهایت با اکراه اجرا می‌شود ولی مجازات‌های جایگزین حبس که با رضایت و تمایل متهم به اجرا درمی‌آید باعث ایجاد رغبت بیشتری برای اجرای حکم می‌شود.

وی درباره نحوه تعیین خرید یا مطالعه کتاب برای افرادی که مرتکب جرم شده‌اند، گفت: پس از بررسی پرونده یکی از متهمان، به زندان اعلام می‌کنم که به زندانی ابلاغ کنند تا روز جلسه دادگاه 5 جلد کتاب مطالعه و خلاصه آن‌ را ارسال کند. البته این کار اختیاری است و در صورت انجام‌ندادن، زندانی مؤاخذه و بازخواست نشده و تأثیر منفی در تصمیم قضایی و محکومیت او نخواهد داشت.

در افرادی که محکومیت کمتری دارند تعداد کتاب‌هایی که تعیین می‌کنم 5 جلد و در افرادی که محکومیت بیشتری دارند تعداد آن حتی به 25 جلد هم می‌رسد. در مواردی هم که حکم به آزادی مشروط یا تعلیق باقی‌مانده مجازات صادر شود متهم باید در یک سال ماهانه 5 جلد کتاب مطالعه و خلاصه آن‌ را به اجرای احکام تحویل دهد و قاضی اجرای احکام کیفری نیز آنها را بررسی می‌کند. ضمانت اجرا نکردن این حکم، رفع تعلیق و اجرای حبس است. یعنی اگر متهم کتاب مطالعه نکند مجددا به زندان معرفی می‌شود تا باقی‌مانده حبس را بگذراند.

تجهیز کتابخانه زندان

صدور احکام خرید و مطالعه کتاب تأثیر بسیار زیادی در میان زندانیان دارد، به‌طوری که یکی از مددجویان ۵۰ جلد و دو نفر دیگر ۳۵ جلد کتاب مطالعه کرده بودند. همچنین با صدور این احکام بیش از 1700 جلد کتاب به کتابخانه زندان هدیه شده است تا برای مطالعه در اختیار زندانی‌ها قرار گیرد.

قاضی نقی‌زاده موسوی با بیان این موضوع از تشویق زندانی‌هایی که کتاب مطالعه کرده بودند در مردادماه سال جاری خبر داد و گفت:‌ نخستین حکمی که در خصوص مجازات‌های جایگزین حبس صادر کردم مربوط به دو پسر نوجوان بود که شاکی خصوصی نداشتند. به آنان گفتم چند ساعت دیگر مراجعه کنید تا رأی صادر شود. در این فرصت به کتابفروشی رفتم و کتاب‌هایی را انتخاب کردم. در جلسه دادگاه حکم را برای آنان توضیح دادم.

به آنان گفتم به جای زندان می‌توانید کتاب بخرید و تحویل زندان بدهید تا زندانی‌ها مطالعه کنند. برای آنان این حکم عجیب و نامفهوم بود و با تعجب به هم نگاه می‌کردند. سرانجام آنها به کتابفروشی رفتند و کتاب‌ها را تهیه کردند. این کتاب‌ها را طی نامه‌ای به زندان ارسال کردم تا در کتابخانه زندان نگهداری شود و مورد استفاده مددجویان قرار گیرد. این دو نوجوان باور نمی‌کردند چنین حکمی با سرعت و رأفت اسلامی برای آنها صادر شود که هم برای خودشان و هم برای دیگران آثار مثبت فراوانی به همراه داشته باشد.

وی با بیان اینکه قضاوت کار بسیار سختی است و نیاز به صبر و شکیبایی دارد، گفت: ناآگاهی یکی از علل ارتکاب جرم است و برای بالا بردن آگاهی بنرها و تابلوهایی با مضامین دینی و اجتماعی تهیه و آنها را در زندان نصب کرده‌ایم. بنرها و تابلوهای احادیث و آیات طوری طراحی شده‌اند که در یک نگاه حدوداً 10 تا 15 پیام را انتقال می‌دهند.

همچنین دستخط پسر جوانی را که چند سال قبل روح الله داداشی قوی‌ترین مرد ایران را به قتل رسانده و در آن از مردم ایران و همچنین خانواده طلب عفو کرده و به اشتباه خود اعتراف کرده بود، چاپ و در مکانی قرار داده‌ایم تا زندانی‌ها آن را ببینند. خوشبختانه این کارهای فرهنگی تأثیر زیادی در کاهش جرایم داشته است و مطمئناً مجازات‌های جایگزین حبس با توجه به اینکه سریع‌تر از دیگر احکام اجرا می‌شود ثمره‌اش زودتر به بار نشسته و برای جامعه ملموس‌تر خواهد بود.