وقت و همت مرحوم خزعلی در دهه آخر عمر صرف توسعه بنیاد غدیر شد و آیت الله آرزو داشت عید خاص شیعیان اگر به مهم ترین عید اسلامی بدل نمی شود اما در ایران حتی جای عید نوروز را نیز بگیرد

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- آیت الله شیخ ابوالقاسم خزعلی عضو پیشین فقهای شورای نگهبان روز چهارشنبه 25 شهریور 1394 در 90 سالگی درگذشت.

هر چند در سال های اخیر به دلیل بیماری و کهولت سن از صحنه سیاست خارج شده و عملا دوران بازنشستگی را می گذراند و بیشتر به خاطر مواضع انتقادی و سیاسی متفاوت فرزندش نام «خزعلی» در رسانه ها مطرح بوده اما در تاریخ انقلاب و جمهوری اسلامی نقش قابل توجهی داشته و در اشاره به برخی مقاطع نام آن مرحوم قطعا ذکر می شود.

در این نوشته 6 برش نقل می شود:

اول: آیت الله خزعلی در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی در سال 58 که به جای مجلس موسسان تشکیل شد و به «خبرگان» شهرت یافت، از استان سمنان انتخاب شد. در حالی که متولد بروجرد بود و جالب این که از 109 هزار رای 108 هزار رای کسب کرد که معادل 99 درصد به حساب می آمد.

به خاطر گرایش های سنتی تلاش او در مقابل کسانی چون مرحوم دکتر گلزاده غفوری بود که بر حفظ اصول مربوط به آزادی در پیش نویش تاکید داشتند و بیشتر می کوشید ملاحظات علما و مراجع درباره مذهب جعفری و قید «مرد» برای نامزدهای ریاست جمهوری اعمال شود.

رسمیت مذهب شیعه قید شد اما به جای قید «ذکور» برای کاندیداهای ریاست جمهوری با ابتکار شهید بهشتی واژه «رجال» آمد که هم نظر سنتی ها تامین شود و احتمالا هم باب تفسیر آن به خاطر دربرگرفتن زنان در کاربردهای فارسی رجال باز باشد. کما این که در زبان فارسی می توان گفت «مارگارت تاچر ازرجال سیاسی قرن بیستم بود» و کسی خرده نمی گیرد که تاچر که زن بود چگونه در ذیل رجال توصیف شده است؟ در برخی متون فقهی نیز رجال به معنی اعم کلمه امده و نه صرفا مردان.

در سال 68 با حکم امام عضو شورای بازنگری قانون اساسی نیز شد و در تقسیم سیاسی در طیف راست تعریف می شد.

دوم: در سال 1364 با این که هنوز اصطلاح «نظارت استصوابی» باب نشده بود و تفسیر شورای نگهبان پس از رحلت امام خمینی انجام شد اما شورای نگهبان صلاحیت مهندس مهدی بازرگان نخست وزیر دولت موقت انقلاب اسلامی برای کاندیداتوری ریاست جمهوری را تایید نکرد.

گفته می شود بازرگان قصد داشت با شعار پایان جنگ که در آن زمان 5 ساله شده بود به صحنه بیاید اما آیت الله ابوالقاسم خزعلی به عنوان فقیه عضو شورای نگهبان اعلام کرد که ایشان به ولایت فقیه التزام ندارد و به طرح دولت موقت برای انحلال مجلس خبرگان و سخنان عباس امیر انتظام در دادگاه در این باره استناد کرد.

در واقع همان تصویری که از آیت الله احمد جنتی در دهه های 70 و 80 و 90 در موضوع تایید صلاحیت ها‌ی نامزدهای مجلس شورای اسلامی و خبرگان و ریاست جمهوری در اذهان نقش بسته در دهه 60 توسط آقای خزعلی شکل می‌گرفت و مشهورترین اقدام او در این عرصه مقابله با کاندیداتوری مهندس بازرگان بود.

سوم: در یکی از مشهور ترین نامه های رهبر فقید انقلاب به شورای نگهبان در انتقاد از پاره ای موضع گرفتن های اعضای این نهاد و هشدار درباره نفوذ انجمن حجتیه نام آقای خزعلی آمده است. امام خمینی در این نامه می نویسند:

« گاهی دیده می شود که بعضی از آقایان محترم در مسائلی وارد می شوند که موجب وهن شورای نگهبان است . فقهای محترم باید توجه داشته باشند که نباید در مسائلی که مورد درگیری هست وارد بشوند. از باب مثال در شان شورای نگهبان و حتی خود حضرت آقای خزعلی نیست که به افراد مختلف تندی کند. اینکه دیگر روشن است که روی منبر ویا هر جای حرام است به مسلمانی نسبت کمونیستی داد.

بر فرض که ایشان بگوید من نسبت ندادم ولی این را که معترفند که گفته اند: می گویند ،آقای سلامتی کمونیست است.آیا این توهین و گناه بزرگ از شخصی که عضو شورای نگهبان است آن هم به مسلمانی که نماینده مردم تهران است،شرعا چه صورتی دارد؟ مادامی که شما اینگونه عمل می کنید بازهم توقع دارید جوانان انقلابی تند ،احترام شما را بگیرند؟ آیا شخصی که می آید نزد فقهای شورای نگهبان ومی گوید:اگر گناهی هم کرده ام توبه می کنم،راه درستی را رفته است یا کسی که روی منبر این توبه را به عنوان ضعف یک نماینده نقل می کند؟ بحث بر سر خوبی وبدی نمایندگان وسایر افراد نیست، بحث بر سر گناه و کج رفتن است.

همه باید توجه کنیم که آلت دست بازیگران سیاسی نشویم. باید سعی شود آقایان به عنوان منبری پرخاشگری که تا این مرحله حاضر است پیش رود ؛معرفی نشوند. شما نگویید،آنها به ما بد می گویند وما با این صحبت ها جواب آنها را می دهیم. آنها که به شما بد می گویند،پست مقدس شورای نگهبان را ندارند . شما در مکانی نشسته اید که باید خیلی از مسائل را با سکوت و وزانت خویش حل کنید. حواس تان را جمع کنید که نکند یک مرتبه متوجه شوید که انجمن حجتیه ای ها همه چیزتان را نابود کردند. من به شما آقایان علاقمندم ولی لازم می دانم گاهی که مسئله ای را می بینم تذکر بدهم».-[صحیفه نور- جلد 21 – صفحه 612]

چهارم: در سال های اخیر فرزند ایشان – دکتر مهدی خزعلی- مواضع سیاسی کاملا متفاوت و حتی مغایری با پدر اتخاذ کرده است.

واکنش ها و تکذیب های پدر اما چندان انعکاس پر رنگی در رسانه ها نداشته چون در ده سال اخیر بیشتر درگیر بیماری و دور از عرصه علنی سیاست بوده است. اما قضیه محدود به این فرزند نبود و درباره فرزند دیگر نیز گفته شده با انتخاب یک نام هنری وارد فعالیت در عرصه موسیقی شده و حتی در بازگرداندن یک خواننده موسیقی پاپ به داخل کشور نقش داشته است. درباره یک شبکه ماهواره ای نیز که با مجوز در داخل کشور و با اجرای رضا رشید پور برنامه اجرا می کرد توضیح داده شد که مدیریت آن با فرزند دیگر آیت الله بوده است.

این که فرزندان پسر به راهی جدای پدر بروند در خانواده های روحانیون سیاسی مسبوق به سابقه است اما این همه تنوع و تفاوت شاید کم سابقه باشد و البته جالب این که احترام ها هم آسیب ندید.

پنجم: یکی از اولین منتقدان غلامحسین کرباسچی شهردار تهران در سال های سازندگی آقای خزعلی بود و جمله ای از او زبان زد شد که پیش بینی می کرد سر وکار شهردار به زندان می افتد و البته این پیش بینی محقق شد. در خاطرات آیت الله هاشمی رفسنجانی نیز آمده است که آیت الله خزعلی در برخی دیدارهای دورا یاست جمهوری از شهردار تهران گله می کرده است.

ششم: او یکی از جدی ترین حامیان محمود احمدی نژاد به حساب می آمد که تحت تاثیر تظاهر یا واقعیت ساده زیستی و برخی شعارهای ایدیولوژیک او قرار گرفت و البته بعد تر به آن حرارت ادامه نداد و فاصله گرفت. این عبارات در حافظه تاریخ مانده است:

- من هشتاد و چند سال عمر دارم و رگ های سیاست را به خوبی می دانم و طی این مدت مرد به عظمت و صلابت آقای احمدی نژاد ندیده ام و سراغ ندارم.( 24 اسفند 87)

--کسی که پای صندوق رای نیاید و به غیر احمدی نژاد رای دهد به دوم خردادی ها و منافقین یاری رسانده است.(19 خرداد 88)

- من در جریان انتخابات هر جا نشستم از احمدی نژاد تعریف کردم اما انتخاب مشایی یک اشتباه بود.( 4 مرداد 88)

محمود احمدی نژاد برای جبران حمایت ها و پر کردن فاصله ای که ایجاد شده بود سال بعد و در 29 آبان 1389 نشان درجه یک خدمت را در آستانه عید غدیر به آیت الله خزعلی اعطا کرد.

هر چند روابط دولت احمدی نژاد با آیت الله به گرمی سال های اول نبود اما بسیاری از مدیران احمدی نژاد به صورت نمادین یا واقعی و فیزیکی در بنیاد غدیر فعالیت می کردند یا حکم و سمت می گرفتند.

وقت و همت مرحوم خزعلی در دهه آخر عمر صرف توسعه بنیاد غدیر شد و آیت الله آرزو داشت عید خاص شیعیان اگر به مهم ترین عید اسلامی بدل نمی شود اما در ایران حتی جای عید نوروز را نیز بگیرد و از دولت احمدی نژاد انتظار داشت مانند عید فطر تعطیلات عید غدیر را افزایش دهد و برخی هدایا و عیدی ها را به این روز موکول کند.

انتظاری که احمدی نژاد برآورده نکرد و در سال های آخر نیز آیت الله آن قدر درگیر بیماری و مواضع و ماجراهای فرزند بود که فرصت نیافت همه آرزوهای خود درباره روز غدیر را برآورده کند.