جشنواره‌ای برای توجه به ظاهر کتاب

نشست خبری «نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران» دوشنبه ششم مهر با حضور مجید غلامی جلیسه؛ مدیرعامل موسسه خانه کتاب، کامران افشار مهاجر؛ دبیر علمی نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران و افشین داورپناه؛ معاون فرهنگی خانه کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

مجید غلامی جلیسه در این نشست خبری با اشاره به این که در سال های گذشته، شاهد برگزاری جشنواره های دولتی و خصوصی متعددی در حوزه کتاب بوده ایم، گفت:«خانه کتاب در این زمینه متولی برگزاری چندین جشنواره از جمله جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، جایزه پروین، جایزه جلال و جایزه کتاب فصل بوده است. سال گذشته با بررسی دوباره جایزه کتاب سال تصمیم گرفتیم جریانی را ایجاد کنیم تا خلأهایی که در حوزه کتاب وجود دارد، برطرف شود.»

مدیر عامل خانه کتاب از ظاهر و فیزیک کتاب به عنوان یکی از موضوعاتی که کمتر به آن پرداخته شده، نام برد و بیان کرد:«در جشنواره هایی مانند کتاب سال دانشجویی، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، کتاب سال حوزه و جایزه فارابی، شکل ظاهری کتاب در اولویت قرار نداشت و امتیاز ناچیزی به ظاهر کتاب اختصاص داده شده بود.»

وی از ظاهر کتاب به عنوان عاملی که هم در اقتصاد نشر و هم در ترویج کتابخوانی نقش دارد نام برد و در این باره توضیح داد:«ظاهر کتاب، یک اصل است که در دنیا به آن توجه می شود. مواردی مانند فونت و نوع کاغذ هم در مبحث زیبایی شناسی کتاب تاثیر دارد، اما این موارد کمتر در کتاب ها مورد توجه قرار گرفته. این موضوع در کتاب های حوزه دین، کتاب های دانشگاهی و کتاب های عمومی بیشتر به چشم می خورد.»

جلیسه ضمن تاکید بر این که توجه به ظاهر کتاب، هزینه نیست، بلکه سرمایه گذاری برای بالا بردن تیراژ کتاب و ترویج کتابخوانی است، گفت:«با دکتر افشار مهاجر که از طلایه داران حوزه گرافیک است و با همکاری تشکل هایی مانند انجمن گرافیک، اتحادیه ناشران و عده ای از فعالان این حوزه، جلساتی تشکیل و آیین نامه نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران تدوین شد.»

وی ادامه داد:«امروز اولین گام های نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران را برمی داریم. فکر می کنم این سالانه، اتفاق مبارکی است که امسال در هفته کتاب رخ می دهد و این امکان را برای گرافیست ها و طراحان کتاب به وجود می آورد که آثارشان دیده و معرفی شود.»

مدیر عامل خانه کتاب همچنین افزود:«مترصد هستیم استانداردهای مطلوبی را برای شکل ظاهری کتاب به صورت حرفه ای ایجاد کنیم و با برنامه هایی مانند برگزاری کارگاه های تخصصی شاهد باشیم که در سال های آتی شکل ظاهری کتاب از وضعیت بهتری برخوردار شود.»

کامران افشار مهاجر؛ دبیر عملی نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران با اشاره به این که تاکنون جشنواره ها و مسابقات مختلفی در حوزه تالیف کتاب برگزار شده که در آن ها صرفا متن کتاب مورد توجه قرار گرفته، گفت:«سالانه هنر طراحی کتاب ایران، نخستین گامی است که در رابطه با ظاهر و فیزیک کتاب برداشته می شود. البته ظاهر کتاب با لوکس بودن کتاب تفاوت زیادی دارد و در این سالانه به منطق طراحی کتاب توجه می شود.»

افشار مهاجر ادامه داد:« به طور مثال یک کتاب وقتی در موضوعی مانند سینما منتشر می شود، باید فونت آن متناسب با این موضوع باشد و این موضوع در سالانه مورد توجه قرار می گیرد.»

وی همچنین گفت:«برخی از ویژگی های طراحی کتاب در ذهن افراد مطرح نشده و مخاطبان بسیاری داریم که به این ویژگی ها توجه نمی کنند. فونت کتاب، منطق دارد. فونت کتاب، یک دانش و علم است.»

دبیر علمی نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران ضمن تاکید بر این که در این سالانه، جنبه های مختلف ظاهری کتاب ارزیابی می شود تا توجه مخاطبان و ناشران به این موضوع جلب شود، بیان کرد:«استمرار این سالانه سبب خواهد شد کیفیت تولید کتاب در ایران ارتقای ویژه ای داشته باشد. گفتن این نکته ها و انتشار آن ها از طریق رسانه ها نیز سبب ارتقای دانش عمومی مردم در این زمینه می شود.»

افشین داورپناه؛ معاون فرهنگی خانه کتاب نیز در این نشست درباره زمان بندی نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران توضیح داد:«کتاب هایی که از سال 1391 تا پایان سال 1393 منتشر شده اند، می توانند در این سالانه شرکت کنند. بر اساس زمان بندی صورت گرفته نیز اختتامیه سالانه در هفته کتاب برگزار می شود. پیش از آن هم آثار برگزیده در بخش های مختلف در نمایشگاهی به مدت یک هفته در معرض بازدید قرار می گیرد. زمان شرکت در جشنواره هم فعلا تا 25 مهر عنوان شده است.»

داورپناه با بیان این که تلاش بر این است که آثاری با کیفیت خوب و گستره قابل قبول در سال اول ارائه شود تا برای سال های بعد، بنیانی خوب گذاشته شود، درباره اهمیت سالانه هنر طراحی کتاب ایران گفت:«مجموعه مسائل حوزه نشر، در هم تنیده و پیچیده است. اگر فهرستی از مشکلات این حوزه تهیه شود شاید بعد از فروش پایین کتاب در کشور، یکی از مهم ترین مسائل، طراحی کتاب باشد.»

معاون فرهنگی خانه کتاب با اشاره به مفهوم «شیء وارگی» بیان کرد:«زمانی که کتاب به منزله یک شیء با هدف فروش و برد بیشتر در بازار مطرح می شود، این شیء وارگی باعث می شود اهداف اصلی فراموش شود. این موضوع در رابطه با طراحی کتاب هم مطرح است.»

وی ادامه داد:«در بازار با کتاب های لوکس و دکوری مواجهیم. گاهی بزک کردن کتاب برای فروش بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. از طرفی گاهی هم به طراحی کتاب کاملا بی توجهی می شود. بسیاری از ناشران، استانداردها را رعایت نمی کنند و هدف آن ها فقط چاپ کتاب است.»

داورپناه همچنین گفت:«به صورت اتفاقی، 50 کتاب را بررسی کرده ایم که بخش عمده ای از این کتاب ها فونت مناسبی نداشته اند. در بازار آشفته کتاب، مخاطب انتظار دارد طراحی فونت متناسب با موضوع کتاب باشد.»

او ابراز امیدواری کرد که نخستین سالانه هنر طراحی کتاب، فضایی را ایجاد کند که به ویژگی های ظاهری کتاب بیش از پیش توجه شود.

نخستین سالانه هنر طراحی کتاب ایران از سوی موسسه خانه کتاب و با حمایت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همزمان با بیست و سومین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران در دو بخش کتاب های «بزرگسال» و «کودک و نوجوان» برگزار می شود.

کتاب های شرکت کننده در این سالانه در هر بخش در گروه های «تصویری»، «غیر تصویری» و «علمی آموزشی» در موضوع های «طراحی جلد»، «طراحی کلی کتاب» (گرافیک کتاب غیر از جلد) و «طراحی فونت» مورد ارزیابی قرار می گیرد.