یک روز با موزه/ رضاعباسی؛ گنجینه‎ای غنی از تاریخ هنر و تمدن ایران

عصرایران؛ رضامیرمحرابی - تصمیم گرفتیم تا یک روز در هفته با معرفی یک موزه به مخاطبان فرهیخته عصرایران، آن‎ها را با گوشه ای از فرهنگ و تمدن نهفته در این مکان ها آشنا کنیم. دیدن موزه، گذری است به تاریخ، تاریخ پر فراز و نشیب و آمیخته با غرور و افتخار ملی. باید این شبهه را برطرف کرد که از موزه ها تنها مردم دانشمند و تحصیل کرده ها و قشر نخبه می تواند بهره مند شود بلکه هر کس با هردرجه از علم و معرفت می تواند از موزه ها استفاده کند و بر اطلاعات و بینش خود بیفزاید. این هفته به سراغ موزه «رضا عباسی» که در خیابان شریعتی تهران، نرسیده به پل سیدخندان شماره 972 واقع است می رویم. امیدواریم این معرفی باعث شود تا شما هم کنجکاوانه سری به این موزه بزنید.

موزه رضا عباسی شهریور سال 1356 (سپتامبر 1977) در تهران افتتاح شد. این موزه به یاد رضا عباسی نقاش مشهور دوران صفویه نامگذاری شده است. موزه رضاعباسی از ابتدای گشایش خود تاکنون بارها تغییرات متعددی را به خود دیده است. این موزه یکی از غنی ترین مجموعه های فرهنگی کشور است که اشیا و میراث تاریخی آن در سالن های مختلفی چون تالار پیش از اسلام، تالار اسلامی 1 و 2، تالار نگارگری و تالار خوشنویسی قرار دارد.

مجموعه آثاري كه در موزه رضاعباسي به نمايش گذاشته شده است، يادآور گوشه‌اي از روزگار و ايامي بس ناشناخته وسحرانگيز و سرشار از تلاش و سخت كوشي بشر براي دوام و بقا، ستيز با طبيعت، دستيابي به نعمت‌ها و غلبه بر چيرگي‌هاي آن است. مراحلي كه آدمي در اين رهگذر پيموده، نقش گرفته بر بازمانده‌هايي است كه حكايت از راز و رمز و افسون زندگي وي دارند.

شهرام حیدرآبادیان، مدیر موزه رضا عباسی در گفت و گو با عصرایران ضمن اشاره به اهمیت موزه رضا عباسی به عنوان یک گنجینه ی غنی تاریخ هنر و تمدن ایران، گفت: در گنجینه این موزه 20 هزار شی تاریخی موجود بوده که این تعداد اشیا غنی که مربوط به دوره های مختلف تاریخی است باعث شگفتی گردشگران و مراجعه کنندگان داخلی و خارجی شده است تا حدی که یک هیات ایران شناس آلمانی هر چند وقت یکبار برای بازدید و دیدن این آثار به ایران و این موزه می آیند.

وی افزود: در طبقه همکف موزه به صورت دوره ای نمایشگاه های متعددی برگزار می شود و در سه طبقه دیگر علاقه مندان می توانند شاهد گنجینه ی عظیم و کم نظیری از اشیا تاریخی باشند که باعث شده است موزه رضا عباسی به عنوان یک موزه متفاوت و مهم در کشور مطرح باشد.

حیدرآبادیان همچنین نکاتی را در مورد تالارهای مهم این موزه بیان کرد که در ادامه می خوانید.

تالار دوره پيش از اسلام

اشياء محفوظ در اين تالار از هزاره ششم پيش از ميلاد تا پايان دوره ساساني را در برمي‌گيرند. سفالينه‌ها و فلزهايي كه با شكل‌ها و طرح‌هاي ساده و دلپذير و اكثرا" الهام يافته از طبيعت، هر يك نام و نشان منطقه‌اي چون آذربايجان، شوش و لرستان را به همراه دارند. كشف و دستيابي به مواد و مصالح، پيشرفت دانش و مهارت فني، ساخت آثاري را سبب شد كه غلبه بر طبيعت سخت را بر آدمي هموار كردند و در دوره هاي ماد و هخامنشي و سالهايي كه در پي آمد، وي به چنان كمال و تواني دست يافت كه توانست به زيبايي و نقش آفريني هم بيانديشد و بپردازد و در اين دوران آثاري متفاوت خلق كند. ظروف نقره طلاكوب دوره ساساني كه اين مجموعه نمايشگاهي را به پايان مي‌برند، نمونه اي از اين بازمانده‌ها را مجسم می کنند.

تالار هنرهاي اسلامي 1

در نخستين تالار دوره اسلامي، فلزاتي متعلق به دوره آل‌بويه كه نقش‌هايي از دوره ساساني و خط نوشته‌هاي كوفي – از اولين نمادهاي دوره اسلامي – را در بردارند، همراه با سفالينه‌هايي از سده‌هاي سوم و چهارم هجري قمري و متعلق به نيشابور با نگاشته‌هايي همچنان به شيوه كوفي و نمونه‌هايي از سفال‌هاي لعاب پاشيده و رنگارنگ منسوب به ساري به نمايش گذاشته شده اند.

اين مجموعه با ظروف سفاليني از دوره سلجوقي كه با فن‌آوري‌ها و موادي ديگر گونه و نقش‌هايي گسترده‌تر ساخته شده‌اند : مينايي‌ها، نقاشي‌هاي زير لعاب ، لعاب يك رنگ‌ها، و زرين فام‌ها، كه اكثرا" نيز در شهرهايي چون : ري، كاشان، جرجان توليد گشته‌اند، ادامه پيدا مي‌كند. پيه سوزها، عودسوزها و ظروف فلزي ديگر دوره سلجوقي پايان بخش مجموعه اين تالار هستند.

تالار هنرهاي اسلامي 2

در اين تالار، آثار از قرن هفتم تا پايان سده سيزدهم هجري قمري جاي دارند. با يورش مغول، گرايش ها، سليقه ها و نوع ساخته‌ها دگرگون شد و مراكز هنري از سويي به سوي ديگر جابه جا گرديدند. سفالينه هاي آغازگر اين مجموعه، با رنگينه‌ها و زمينه‌هاي تزييني ديگرگونه، نمونه‌هايي از اين دستاوردها هستند. فلزات دوره تيموري بازمانده‌هايي چند، از اين دوره پرآشوب را به نمايش مي‌گذارند. در ادامه اين مجموعه، نقشمايه‌ها، آذينه‌ها و رنگمايه‌هاي متفاوت بر فلزها، سفالينه‌ها و بافته‌هاي پر نقش و نگار متعلق به دوره صفويه، روزگار ديگري را مجسم مي‌نمايند. منسوجات، فلزات و لاكي هاي رنگارنگ و آذين يافته با طرح هاي گل و مرغ، نمونه آثاري از دوره قاجار، كه عصر نويني را در تاريخ فرهنگ و هنر ما نمايانگرند، مجموعه اين تالار را به انتها مي‌رسانند.

تالارنگارگري

از سده هاي اوليه دوره اسلامي – قبل از قرن ششم هجري قمري- آثار معدودي از نگاره‌ها به جاي مانده است. شيوه‌هاي نگارگري در هر دوره به نام شهر و يا شهرهاي مراكز قدرت ناميده و معروف گشته‌اند. آغازگر تالار نگارگري موزه نيز، برگ هايي از شاهنامه متعلق به سده هشتم و نمونه‌هايي از مكاتب شيراز و تبريز هستند. نگاره‌هايي از ساير كتاب هايي كه در ادبيات كهن ما جا و مقامي والا دارند، شيوه هاي هرات و شيراز در سده نهم، تبريز، قزوين و اصفهان در سد‌ هاي دهم و يازدهم را به تجسم در می‌آورند. آثاري از رضاعباسي، نام آوري كه شيوه و سبك او، جايگاه وي را به گونه اي ديگر رقم زده است و نام پرافتخارش را بر اين موزه نيز قرين ساخته است، همراه با نگاره‌هاي تني چند از شاگردانش مجموعه دوره صفويه را به انتها مي‌رسانند. گل هاي اصيل و سنتي با رنگ هاي چشم‌نواز و پرنده‌هاي نشسته برشاخسارها و سرمست از عطر دلنواز گل‌ها، جلوه هايي از نقش و نگاره‌هاي دوره قاجار هستند، كه مجموعه اين تالار را به پايان مي‌برند.

این موزه بخش های مهم دیگری چون تالار خوشنویسی، کتابخانه غنی، بخش مرمت، نمایشگاه موقت، کلاس های آموزشی و ... دارد که در بازدید از آن بیش از پیش متوجه اهمیت این موزه خواهید شد.

علاقه مندان می توانند تنها با پرداخت ورودی 2500 تومان (دانشجویان و دانش آموزان تخفیف ویژه دارند) هر روز از ساعت 9 الی 18 از این موزه زیبا و مهم کشورمان در خیابان شریعتی نرسیده به سیدخندان بازدید کنند.