جشنواره بین المللی فیلم کن به ابتکار فیلیپ ارلانژه و وزیر آموزش و هنرهای که تمایل داشتند رویدادی بین المللی هنری را در فرانسه پایه‌گذاری کنند و در رقابت با جشنواره فیلم ونیز بنیانگذاری شد.

به گزارش عصرایران به نقل از مهر، نخستین دوره جشنواره فیلم کن قرار بود در سال ۱۹۳۹ در شهر ساحلی کن به ریاست لوئی لومییر برگزار شود که البته به دلیل جنگ در اروپا تنها با یک نمایش خصوصی افتتاح شد و سپس برگزاری جشنواره تا سال ۱۹۴۹ به تاخیر افتاد. بعد از آن نخستین دوره ۱۰ روزه این جشنواره در سپتامبر سال ۱۹۴۶ در شهر کن برگزار شد. در زیر به تاریخچه افتتاح این جشنواره و اینکه چگونه جنگ های اروپا مانع از برگزاری آن شد اشاره می شود.

آغاز جشنواره کن همزمان با ونیز و تاثیرگذاری بر یکدیگر در سال ۱۹۳۹

برای آشنایی با تاریخچه تاسیس جشنواره فیلم کن لازم است سری به جشنواره ونیز بزنیم. در سال ۱۹۳۹ داوران جشنواره ونیز به دلیل فشارهای هیتلر و موسیلینی در آخرین لحظه رای خود را برای انتخاب بهترین‌ها تغییر دادند و مستندی را به عنوان برنده اعلام کردند که ماشین تبلیغات نازی ها بود. این موضوع فیلیپ ارلانژه تاریخ دان و دیپلمات فرانسوی را که پیشتر به صرافت برگزاری یک جشنواره آزاد و بدون فشارهای مختلف افتاده بود به شدت حیرت زده کرد و او زمانی که چراغ سبز و موافقت را از ژان زه وزیر آموزش و هنرهای زیبا فرانسه گرفت به ایده خود برای جشنواره‌ای آزاد رسمیت داد.

روز اول سپتامبر سال ۱۹۳۹ جشنواره فیلم کن افتتاح شد. تاکید اصلی در رویکرد جشنواره بر این بود که از هر کشور یک فیلم در بخش مسابقه انتخاب بشود ولی از آنجا که عملیات های ارتش آلمان چهره اروپا را تغییر داده بود و اروپا روزهای بحرانی را پشت سر می‌گذاشت تنها ۹ کشور پذیرفتند که در نخستین دوره جشنواره فیلم کن شرکت کنند. البته فرانسه به عنوان میزبان جشنواره از فیلمسازان ملیت های مختلف از جمله فیلمسازان آلمانی و ایتالیایی دعوت به عمل آورد که آنها دعوت را رد کردند.

چگونگی انتخاب شهر کن به عنوان مکان جشنواره

فرانسه می خواست مانند ایتالیا برای جشنواره خود شهری با پرستیژ شهر ونیز که جشنواره فیلم ونیز در آنجا برگزار می‌شود، برگزیند. شهرهای کن و بیاریتز از میان ۱۰ گزینه، انتخاب های اول بودند. زمزمه هایی شنیده می شد که شهر کن انتخاب نهایی خواهد بود اما روز نهم ماه می ۱۹۳۹ شهر بیاریتز برای برگزاری جشنواره برگزیده شد. حامیان شهر کن دست از تلاش برنداشتند و در نهایت این شهر با پیشنهاد افزایش کمک مالی شهرداری، برنده و انتخاب شد. بنابراین شهر کن و دولت فرانسه روز سی و یکم ماه می به طور رسمی سند برگزاری جشنواره فیلم کن را امضا کردند.

اولین جشنواره در میان جنگ و آشوب

اولین جشنواره قرار بود سال ۱۹۳۹ از اول تا بیستم ماه سپتامبر در کازینو مونیسپال برگزار شود. نخستین تماشاگران جشنواره نیز در ماه اوت به کن آمدند. ژان گابریل دومرگو نقاش، نخستین پوستر رسمی جشنواره را نیز طراحی کرد تا مقدمات برگزاری جشنواره فراهم شود اما تماشاگران با تهدیدهای فزاینده جنگ به خانه های خود بازگشتند. همزمان با افتتاح جشنواره کن در روز اول سپتامبر، آلمانی ها به لهستان حمله کردند و زمان برگزاری جشنواره ۱۰ روز عقب افتاد، اوضاع بدتر شد و روز سوم سپتامبر جنگ اعلام شد و دیگر امکان برگزاری جشنواره ناممکن بود. تنها یک نمایش خصوصی برای فیلم «گوژپشت نوتردام» به کارگردانی ویلیام دیترله برگزار شد. تبلیغات این فیلم که ماکتی مقوایی از کلیسای نوتردام پاریس بود در ساحل کن ساخته شده بود.

اگرچه فرانسه در سال ۱۹۴۵ هنوز ویرانه ای از جنگ بود اما فیلیپ ارلانژه که ایده جشنواره کن را مطرح کرده بود دوباره در ماه ژوئیه ایده خود را برای برگزاری جشنواره با یک کارگردان فرانسوی در میان گذاشت. دولت فرانسه و شهرداری شهر کن در آن شرایط نمی توانستند هزینه جشنواره را تقبل کنند بنابراین هزینه های واجب از طریق پذیره نویسی عام تامین شد. سرانجام دومین جشنواره کن بعد از طی کردن مشکلات زیاد در سال ۱۹۴۶ در دوران پرآشوب پایان جنگ جهانی دوم برگزار شد که سرآغازی برای ایجاد فصل بزرگی در جهان سینما محسوب می شد.

کشف ها و افشاگری های سینمای معاصر

جشنواره فیلم کن از همان ابتدا دنیا را با سینمای ایتالیا و نئورئالیسم آشنا کرد و نسل جدیدی از فیلمسازان با این جشنواره ظهور کردند. فیلم های جشنواره توسط مسئولانی انتخاب شد که شباهتی به آدم های وزارتخانه ای و دولتی نداشتند و این باعث شد به تدریج آثار مولفان جوان در جشنواره کن دیده شود. هرچند تردیدهایی نسبت به نظر هیات داوران وجود داشت که شاید گاهی نظراتشان پشت پرده موافقت های سیاسی شکل می گرفت، با این حال جشنواره به کشف سینماهای گمنام در اروپا کمک کرد.

سال های ۱۹۵۰ جشنواره ای در دوران جنگ سرد

کن در دهه ۱۹۵۰ میلادی به یک جشنواره جهانی الف در دنیا تبدیل شد و با پایان جنگ، دوران تبادلات و همکاری های جدید هموار شد و همین امر باعث شد بسیاری از مراسم ها و رویدادهای جهانی سازمان دهی شوند و کشورهایی که در زمینه فیلمسازی فعال بودند در تمام رقابت ها شرکت می کردند، اما خیلی زود اوضاع دیگر جشنواره ها بهم ریخت و در میان آنها جشنواره فیلم کن بیش از گذشته اسم و رسمی بهم زد.

جشنواره کن در دهه ۱۹۵۰ به محبوبیت دست پیدا کرد و صدها خبرنگار و چهره معروف برای پوشش خبری به ساحل کروزات می آمدند. طی تغییراتی، از سال ۱۹۵۲ زمان برگزاری این جشنواره نیز از سپتامبر به ماه می تغییر یافت. از چهره های مطرحی که در این دوران به کن آمدند، می توان به گریس کلی، سوفیا لورن، کری گرانت، رومی اشنایدر، جینا لولوبریجیدا، آلن دلون و سیمون سینیوره اشاره کرد. در سال ۱۹۵۴ نخستین جنجال جشنواره فیلم کن پدید آمد که مربوط به انتشار عکس سیمون سیلوا بازیگر بریتانیایی در کنار رابرت میچم در جزایر لرینز بود که خشم مسئولان جشنواره را در پی داشت.

مهمانان و شرکت کنندگان خارجی در جشنواره فیلم کن معمولا مطابق آداب و رسوم کن رفتار می کردند یعنی پس از تماشای فیلم ها در پارتی ها شرکت می کردند و هنوز جشن هایی که کمپانی «یونی فرانس فیلم» ترتیب می داد در خاطره جمعی باقی مانده است. از جمله چهره هایی که با جشنواره کن محبوب و به چهره ای بین المللی تبدیل شدند، می توان به بریژیت باردو اشاره کرد که به عنوان نماد جشنواره فیلم کن محسوب می شود. علاوه بر کشف چهره های جدید، فیلم های جشنواره نیز با موفقیت های تجاری شگرفی روبه رو می شدند.

جایزه بهترین فیلم این جشنواره ابتدا «جایزه بزرگ» نام داشت، در سال ۱۹۵۵ برای اولین بار جایزه بهترین فیلم با نام نخل طلا به «مارتی» به کارگردانی دلبرت مان اهدا شد و از آن پس نخل طلا به عنوان جایگزین «جایزه بزرگ» در نظر گرفته شد.