وقتی بیکاری سوژه یک فیلم مستند می‎شود

در این نشست علی همراز و سحرعصرآزاد منتقد سینما حضور داشتند.

علی همراز نشست را با صحبت درباره معضل اجتماعی بیکاری آغاز کرد و اشاره داشت: «مستند آقای بیکار در مهرماه سال ۹۱ کلید خورد. در آن زمان موضوع تحریم‌ها بسیار جدی شده بود. من مشغول ساخت فیلمی برای تلویزیون بودم که یکدفعه همه کارها خوابید. ایده‌ تازه‌ای به ذهنم زد و تشویق شدم تا ادامه‌اش بدهم.»

او درباره اهمیت ثبت تاریخی شفاهی و برداشت سینمایی از دوران امروز عنوان کرد: «بیکاری معضلی است که با رکود و خمودگی همراه است اما من در این فیلم دغدغه دراماتیک داشتم و حواسم بود که این موقعیت حوصله مخاطب را سرنبرد و فیلم جذابی بسازم. تلاش کردم از یک فیلم متداول و معمولی به یک فیلم خوب برسم که تاریخ شفاهی را برای ما و آیندگان ثبت و ضبط می‌کند.»

او اضافه کرد: « فیلم«آقای بیکار» بهانه‌ای برای دیدن زندگی شهری و مردم است. در زمان تولید این فیلم واقعا بیکار بودم و عملا کار مشخصی نداشتم. اما امروز و پس از چند سال بهتر است فیلم آقایان و خانم‌های بیکار را بسازم.»

این کارگردان ساخت اثاری درباره انتخابات اخیر امریکا و بازتاب آن در ایران را به مستندسازان کشور پیشنهاد کرد: «مساله هسته ای و انتخابات پیشین آمریکا در فیلم «آقای بیکار» نمود واضحی پیدا کرده است. ما باید به عنوان مستندساز به دنبال بازتاب وقایع مختلف در جامعه خودمان باشیم. فیلم‎های مستندی که به مسائل جامعه در یک مقطع مشخص می‌پردازند بازتابی از وقایع امروز برای آیندگان هستند. من یک مقطع تاریخی را از ظن خودم نشان دادم و امیدوارم دیگران این موضوع را تعقیب کنند.»

او  با اشاره به گزینش آدم‌ها در مستند «آقای بیکار» بیان کرد: «هرکدام از کاراکترهای این فیلم بخشی از داستان من را تعریف می‌کنند. مهاجرت، تنهایی، گیرافتادن و… جنبه‌هایی از داستان را پیش برده‌اند. دغدغه اصلی دراماتیک کردن داستان‌های معمولی و مردم عادی است. معتقدم بدون گزینش آدم‌ها نمی‌شود افراد را جلو دوربین آورد. اصلا نمی‌فهمم مستند مشاهده‎گر یعنی چه؟ چرا که فیلم‌ساز همواره با دوربین‌اش واقعیت را برش می‌زند»

کارگردان «گودزیلا» برداشت مخاطبان نسبت به فیلم مستند را قدیمی دانست: «مخاطب تنها در یک فیلم مستند به دنبال واقعی و غیر واقعی بودن ماجرا است. در صورتی که مستند انواع گونه‌ها و روایت‌های سینمایی را دربرمی‌گیرد. اطلاعات دادن کار تلویزیون است نه سینما. من در پلان آخر «آقای بیکار» یک رابطه عاطفی را به عنوان یک پایان خوش آوردم اما انتقادات و نظرات مختلفی درباره آن شنیدم. سوسن شریعتی حرف درستی در مورد این پلان گفت. به نظر او این رابطه تجسم یک حال خوب است و عشق نیست بلکه دریچه‌ای برای هوای تازه است.»

او با اشاره به مضمون مشترک«آقای بیکار» و «اتاق تنهایی» اشاره داشت: «این دو فیلم در دوران‌های مختلفی ساخته شده‌اند اما احساس من این است که موضوع واحدی را دنبال می‌کنند. در واقع واقعیت، ابزاری برای تعریف داستان در فیلم است. هر فیلمی هم داستان خودش را دارد. کاراکتر اصلی «اتاق تنهایی» نماینده افراد تنهای جامعه است.»

این کارگردان در بخش دیگری از صحبت‎هایش از کم بودن تعداد سانس‌های نمایش فیلم انتقاد کرد:« ما به زحمت دوستان در شورای سیاستگذاری هنروتجربه واقف هستیم اما ۸ یا ۹ سانس برای یک فیلم کافی نیست. در ابتدای اکران تراکت چاپ کردم و کمپین تبلیغاتی به راه انداختم تا بتوانم مخاطب بیشتری داشته باشم اما نتوانستم سانس های بیشتری بگیرم. هنروتجربه باید به فیلم مستند بها بدهم. امیدوارم این گروه به یک پاتوق تبدیل شود و شهرداری یک ساختمان را در اختیار هنرو تجربه بگذارد.»

در ادامه این نشست سحر عصرآزاد با اشاره به مضمون «آقای بیکار» توضیح داد: «این فیلم یک مستند داستانی خوب است که از طریق بیکاری یک کاراکتر، به آسیب شناسی بیکاری در جامعه می‌پردازد و به همین دلیل مخاطب را به خودش جذب می‌کند. خوشحالم که با یک مستند در خدمت مخاطب هستم. به نظر من امتیاز گروه هنرو تجربه در اکران فیلم‌های مستند، داستانی و کوتاه است.»

او ادامه داد: «هنروتجربه به قصد توجه به فیلم‌های مستند و فیلم‎های کوتاه و تجربی به‌وجود آمد اما در مفطعی دست به اکران فیلم‌هایی با مخاطب عام‎تر زد. درحالی‌که قرار نیست، اکران فیلم‌های پرفروش و پرمخاطب در این گروه، جای فیلم‌های مستند و تجربی را تنگ کند.»

این منتقد سینما درباره رسالت فیلم مستند عنوان کرد: «فیلم مستند باید بتواند از نظر سیاسی، اجتماعی و…  شناسنامه دوران خودش محسوب شود. از این جهت «آقای بیکار» بازتاب انتخابات آمریکا، پایان جهان و وضعیت اجتماعی ایران در زمان تولید فیلم است. این فیلم طنزی هوشمندانه و شیطنت‌آمیز دارد که می‌تواند به سایر افراد جامعه تعمیم داده شود.»

(گزارش: کامبیز حضرتی - عکس: یاسمن ظهورطلب)