تحلیل رفتار انتخاباتی مردم زنجان در انتخابات ریاست جمهوری/ نتیجه انتخابات حاصل پراکندگی اصلاح طلبان و تبلیغات اصولگرایان

عصر ایران؛ یوسف  ناصری- استان زنجان که در سرشماری سال 95 تعداد یک میلیون و 57 هزار نفر جمعیت داشته است، به طور کلی در انتخابات ریاست جمهوری در روز جمعه 29 اردیبهشت 1396 متفاوت از اکثر استان های کشور عمل کرده است.

در 23 استان کشورمان، آقای روحانی بالاترین رای را به دست آورده است و در 8 استان آقای رئیسی، بیشترین رای را به خود اختصاص داده است. یکی از 8 استانی که آقای رئیسی، رای بالاتری در آن کسب کرده استان زنجان است.

مطابق آماری که منتشر شده در استان زنجان 740 هزار نفر واجد شرایط رای دادن بوده اند و تعداد 584  هزار نفر رای داده اند. تعداد واجدین شرایط رای در شهرستان زنجان 372 هزار، شهرستان ابهر  107 هزار، شهرستان خدابنده 125 هزار، شهرستان ایجرود 28 هزار، شهرستان خرمدره 49 هزار، شهرستان سلطانیه 21 هزار و شهرستان ماه نشان 29 هزار و شهرستان طارم 35   هزار نفر بوده است.

در انتخابات 29 اردیبهشت تعداد آرای سیدابراهیم رئیسی در استان زنجان 294 هزار و تعداد آرای حسن روحانی 260 هزار بوده است. حسن روحانی در سال 1392 بالاترین رای را در استان زنجان کسب کرد و با تعداد281 هزار.

بررسی نتیجه متفاوت انتخابات استان زنجان، موضوع اصلی گفت و گوی عصر ایران با سیدفاضل موسوی است. موسوی، نماینده شهرستان خدابنده در مجلس هشتم بوده و فوق لیسانس حقوق عمومی دارد. حقوق عمومی مسائل  و قواعد مربوط به دولت و حکومت و انتخابات و نظام سیاسی و کنترل قدرت دولت و حکومت را بررسی می کند و متفاوت از حقوق خصوصی است که مربوط به روابط بین افراد جامعه است.

گفت و گو با نماینده سابق شهرستان خدابنده را درباره تحلیل انتخابات استان زنجان و 8 شهرستان آن را می خوانید.

*ما در سال 95 فقط چهار استان یعنی استان های زنجان، سمنان، مرکزی و همدان داشته ایم که نرخ بیکاری تک رقمی داشته و تعداد 27 استان دیگر کشور نرخ بیکاری بالای 10 درصد و دو رقمی داشته اند.
با این که استان زنجان نرخ بیکاری تک رقمی داشته و در سال 94 هم این استان کمترین نرخ بیکاری در کل کشور را داشته است و نرخ آن 5 درصد بوده، چه اتفاقی افتاده است که اکثریت استان زنجان در این دوره به آقای روحانی رای نداده اند؟

-در خصوص بحث آرای آقای روحانی و رقبای ایشان، چند موضوع مطرح است. یک عامل، بافت جمعیتی استان زنجان و خصوصا در شهرستان های تابعه استان، از جهت فرهنگی و غلبه جمعیت روستایی از نظر تعداد بر جمعیت شهری است.

یک عامل دیگر، عملکرد مقامات دولت است که نتوانسته اند آن چیزی که دولت در حوزه های مختلف انجام داده است برای مردم تبیین کنند و اطلاع رسانی درست انجام بدهند.


موضوع سوم، مساله چیدمان مسئولانی است که در استان زنجان هستند از جهت ارتباط با بدنه فعال اجتماعی و سیاسی. اکثریت مسئولان استان زنجان، ارتباط منطقی و دقیقی با بدنه اجتماعی و سیاسی استان نداشتند.

مساله بعد این است که مجموعه کسانی که در بحث انتخابات، مسئولیت های مدیریت و فعالیت حوزه های انتخابیه آقای روحانی را به عهده داشتند، برای جامعه سیاسی و اجتماعی استان زنجان، خیلی دلپذیر نبودند. با وجود تمام زحمت هایی که کشیدند قطعا در این حوزه، ضعف هایی هم هست.
موضوع بعد این است که آن طور که شایسته است حمایت نمایندگان حاضر در مجلس و نمایندگان دوره های قبلی مجلس، اتفاق نیفتاد. این وضع می تواند ناشی از نداشتن برنامه دقیق در ستاد مرکزی آقای روحانی یا در ستاد استان زنجان باشد. ارتباط تنگاتنگ با نمایندگان ادوار مجلس و نمایندگان فعلی مجلس وجود نداشت. این عامل هم تاثیرگذار بود.

پس تا اینجا این 5 عامل، هر کدام به اندازه خودشان در پایین بودن سطح رای آقای روحانی تاثیر منفی داشتند.

*طبق آمار سرشماری سال 90 میزان شهرنشینی در استان زنجان 62 درصد بوده است. اما شما گفتید بافت جمعیتی و غلبه جمعیت روستایی، در رای کمتر دادن به آقای روحانی موثر بوده است.

-من گفتم شهرستان های تابعه استان زنجان. اگر نگاه کنید بیشترین رای هم در شهرستان های تابعه استان، به رقیب آقای روحانی داده شده. مردم شهر زنجان، آن طور که لازم بوده است زیاد پای صندوق رای نیامده اند.

اما شهرستان های تابعه استان زنجان، رای زیادی داده اند. از شهرستان های تابعه استان زنجان می توان به «خدابنده» اشاره کرد که بزرگترین شهرستان شمال غرب کشور است.

شهر قیدار مرکز شهرستان خدابنده، چیزی حدود 35 هزار نفر جمعیت دارد و بافت مابقی آن شهرستان، روستایی است. مثلا اگر 200 هزار نفر جمیعت دارد 165 هزار در بافت روستایی هستند یا در روستای بزرگ هستند که به شهر چند هزار نفری تبدیل شده اند.

*شهرستان خدابنده که شما در دوره هشتم و از سال 1387 نماینده آن در مجلس بوده اید 155 هزار نفر واجد شرایط رای داشته است و گفته شده در این شهرستان 101 هزار نفر رای داده اند.

-حدود 120 هزار نفر واجد شرایط رای دارد.

*من آماری که دیده ام این است. بعد 101 هزار نفر در شهرستان خدابنده رای داده اند. تعداد 67 هزار به آقای رئیسی و تعداد 32 هزار به آقای روحانی رای داده شده.

-بله. صد هزار و خرده ای شهرستان خدابنده رای دارد. رای آقای روحانی، کمتر از آقای رئیسی بوده است. به علت هم آن اشاره کردم. همین عوامل در سطح استان زنجان و سطح شهرستان تاثیر گذاشته است.

آن 5 عامل که به آنها اشاره کردم تاثیر زیادی داشته اند در وضعیتی که اتفاق افتاده است. اگر بخواهیم آسیب شناسی کنیم.

*زنجان بزرگترین و پُر جمعیت ترین شهر استان زنجان است. طبق آماری که وجود دارد شهرستان زنجان 372 هزار نفر واجد شرایط رای داشته است. البته ریز آرا منتشر نشده است که در مرکز استان زنجان اقای روحانی چقدر رای آورده و آقای رئیسی چقدر. اما ارقام رای کاندیداها در شهرستان خدابنده منتشر شده و همچنین آرای شهرستان خرّمدره.
در خرّمدره 20 هزار نفر به آقای روحانی رای داده اند و آقای رئیسی هم 14 هزار رای آورده است. در خُرمدره که شهرستان کوچکی است و کل واجدین شرایط رای 49 هزار نفر بوده چرا آقای روحانی رای بیشتری آورده است؟

-آن علتش این است که شهرستان خُرمدره، یک شهر و چند تا روستا است. جزو معدود شهرهای جمع و جور ما است. شاید 80 و چند درصد جمعیت شهرستان خرمدره در شهر زندگی می کنند. چنین وضعیتی در خرمدره وجود دارد.

دومین عامل این است که رئیس ستاد استان زنجان، متعلق به خرمدره است یعنی آقای فاضل امیر جهانی، نماینده خرّمدره در مجلس بوده و اهل آن منطقه است.

جدا از بحث آقای امیرجهانی و بحث شهرنشینی، اصلا بافت خرّمدره یک بافت اصلاح طلبی است. یعنی 70 درصد بافت آن، اصلاح طلبی است. از بین اصلاح طلبان در حوزه انتخابیه ابهر و خرمدره 70 درصد یا حداقل 65 درصد رای هر کاندیدایی که نماینده مجلس شود از شهرستان خرمدره است. خرمدره یک شهر اصلاح طلب است.

*در شهرستان طارم استان زنجان رای آقای روحانی، بیشتر بوده است. مشارکت مردم کل شهرستان طارم در انتخابات 92 درصد بوده است که 53 درصد به روحانی و 46 درصد به آقای رئیسی رای داده اند. تعداد آرای هر کاندیدا منتشر نشده. در شهرستان طارم که چسبیده به استان گیلان است چه وضعیتی وجود دارد که به این صورت رای داده اند؟

-من اشاره کردم که چیدمان نیروها نقش داشته است. یعنی مسئولان و فرماندار و بخشدار، نقش داشته اند. بعد هم فرماندار شهرستان طارم، مورد دلخواه نیروهای اصلاح طلب بود.
چند مهره کلیدی هم در آنجا دارد که آنها در ایام انتخابات، فراغت داشتند و وقت قابل ملاحظه ای گذاشتند و میزان رای به آقای روحانی، خودش را نشان داده است از جمله آقای عنایت الله رحمانی و حجت الاسلام ناصری زنجانی که طارمی هستند.

*این افراد به چه صورت توانسته اند به نفع دولت آقای روحانی توانسته اند در طارم تبلیغ کنند؟

-به صورتی از عملکرد دولت حمایت کرده اند. برای مثال در شهرستان های دیگر استان زنجان، مسئولان دولتی حاضر نبودند از عملکرد درست و ارزشمند دولت و در همان حدی که دولت انجام داده است، دفاع کنند و آن را به مردم ارائه کنند و دلسوزی کنند.

*فعالان سیاسی زنجان انتقاد دارند نسبت به این که اولین استاندار زنجان در دولت آقای روحانی، یکی از نیروهای آقای قالیباف را به عنوان معاون عمرانی استانداری منصوب کرده بود و همچنین انتقاد دارند نسبت به اینکه که چرا فرمانداران زنجان، سلطانیه و ماه نشان، تغییر داده نشدند و همان فرمانداران زمان آقای احمدی نژاد بودند.

-به لحاظ نوع چیدمان مسئولان ارشد و رده اول و دوم حوزه قوه مجریه، خیلی از دوستان اصلاح طلب، از این وضع گله دارند. احساس می کنند آن چیزی که باید می بود نیست. قانع نشدند و چون قانع نشدند، آن طور که لازم بود تن به کار ندادند. زحمت کشیده اند ولی آن قدر که لازم بوده است در این انتخابات اقدام نکرده اند.

مجموعه مسئولان و آنچه که در دست دولت بوده است نتوانسته اند ارتباط منطقی و درست با بدنه اصلی اصلاح طلب ایجاد کنند. یک مقدار دلسردی و یک مقدار گله وجود داشت.

همین مسئولانی که باید جا به جا می شدند ولی نشدند، باعث شده آن طور که نیروها باید به صورت جدی حضور داشته باشند، متاسفانه حضور نداشتند. حاصل آن هم، همین چیزی است که الان می بینیم و استان زنجان رای کمتری به آقای روحانی داده است. مایه تاسف است.

به نظر من، باید خود دولت آقای روحانی پاسخگو باشد به مردم. ما به شخص آقای روحانی به طور مکرر گفتیم که بدنه اطلاع رسانی شما در حداقل خود است. دولت یازدهم یعنی فقط آقای روحانی و آقای ظریف. دیگران صندلی خودشان را محکم چسبیده بودند که آن را از دست ندهند.
دیگران زیاد پای کار نیستند. علت اصلی، این بود. در استان ها و شهرهای دیگر با یک مقدار بالا و پایین، همین وضع وجود داشته است.

*آن 92 درصد مشارکت در شهرستان طارم خیره کننده است. چگونه ممکن است 92 درصد رای داده باشند و چطور 92 درصد افراد واجد شرایط رای به پای صندوق آمده اند؟

-چند عامل در آنجا نقش داشته است. یک عامل، فرماندار است که سعی کرده است به طور شفاف و قاطعانه عمل کند و با مردم ارتباط برقرار کند.
بدنه اصلاحات در آنجا فعال بوده است. چند نفر از مهره های تاثیرگذار هم بودند که سعی می کردند خدمات آقای روحانی را به شکل واقعی تری به مردم ارائه بدهند.

مساله آخر این است که چون غالب بافت طارم، بافت روستایی است  و روستایی ها معمولا کشاورز هستند، حضورشان برای رای دادن قابل توجه است. با 5 درصد بالا و پایین، این میزان مشارکت در اکثر نقاط کشورمان همین مشارکت وجود دارد.

*معمولا برای روستایی ها وعده های اقتصادی و مالی، بیشتر جذابیت دارد. عمدتا آقای رئیسی وعده های اقتصادی و مالی انتخاباتی را مطرح می کرد. در این دوره چگونه در همان شهرستان طارم  وعده های اقتصادی برای مردم جذابیت نداشته و اکثریت مردم طارم که به اعتقاد شما اکثرا بافت روستایی دارد به آقای روحانی رای داده اند؟

-علاوه بر عواملی که به آنها اشاره کردم و فعالیت برخی افراد تاثیرگذار، معمولا سطح مالی و تمکن مردم روستایی طارم، از دیگر نقاط کشور بهتر است. واقع بین تر هستند. افراد تحصیلکرده هم دارند. لذا سعی کرده اند واقع بینانه تر، مسائل را به خانواده و جامعه انتقال بدهند.

قدمت فرهنگی طارم نسبت به بعضی دیگر از مناطق دیگر استان زنجان، بالاتر است. یک مقدار بالاتر است. یک مقدار، دُز آن قوی تر است. مثلا آیت الله عزالدین حسینی زنجانی در زنجان بودند و بعد به مشهد رفتند. ایشان یکی از مراجع تقلید بودند. فرزند ایشان هم یعنی آیت الله سیدمحمد حسینی طارمی قبلا در زنجان بودند. اینها از اهالی طارم هستند. ریشه آنها در طارم است.

چون استقلال مالی هم داشته اند به راحتی نمی شود مردم آنجا را تحت تاثیر قرار داد. مگر این که مربوط به حوزه تعصبی خودشان باشد و مثلا شخصی بخواهد از خودشان در انتخابات مجلس شرکت کند. حالا هر کس می خواهد کاندیدا شود ولی اولویت اول در رای دادن، همان فرد است. اما در نگاه ملی، واقع بین تر هستند و بسیار واقع بین هستند.

اصلا طارمی ها، برای خودشان در استان زنجان، پایگاه قابل قبولی دارند. در مرکز استان زنجان نیز، جایگاه خوبی دارند. با شهرستان شان هم ارتباط منطقی دارند.

*در شهرستان های استان زنجان که آقای رئیسی رای بالاتری را آورده مثل خدابنده، چه مقدار از این آرا، رای ایدئولوژیک بوده است و چقدر به خاطر وعده های اقتصادی؟

- طرف اصلاح طلب به این صورت عمل کرده است ولی عملکرد طرف مقابل، به نحوی این طور گفته اند و فکر می کنم که درست هم هست. دوستان ما در آن طرف قضیه، حداقل سه و نیم سال داشته اند کار می کردند.

با اعزام روحانیون و با اعزام افراد عقیدتی به روستاها و به مدارس شبانه روزی، به گونه ای حدود 4 سال کار کرده اند. یعنی درست بعد از انتخابات سال 1392 در نقاط مختلف استان کار می کردند یعنی در بافت های روستایی. به صورت جدی هم کار کردند.

حواس آنها به همه جا بوده و  نتیجه تلاش آنها هم، همین است که می بینیم. به غیر از برخی مسائل حاشیه ای ولی چون کار جدی انجام داده اند از آن بهره برداری کرده و نتیجه گرفته اند.

در خصوص مسائل دیگر، حرف و حدیث زیاد است. اما در حوزه ای که کار جدی انجام داده اند نتیجه گرفته اند. چون آقای رئیسی از سادات بوده و روحانی بوده و بحث امام رضا مطرح بوده است.

دوستان در طیف مقابل، بحث های عقیدتی را مطرح کرده اند. چهار سال در ماطق مختلف کار کرده اند. ائمه جمعه با آنها همراه بوده اند. یک تعداد از روحانیون با آنها همراه بوده اند. همه اینها تاثیر زیادی در میزان رای آقای رئیسی دارد.

*وعده های اقتصادی آقای رئیسی مثل اشتغال و افزایش مبلغ یارانه چقدر تاثیر گذاشت؟

-این وعده ها تاثیر داشت. فرض کنید اگر آقای احمدی نژاد به عنوان کاندیدا تایید صلاحیت می شد شاید رای آقای رئیسی مثلا یک پنجم می شد. یعنی چهار پنجم آن متعلق به آقای احمدی نژاد بود. به خاطر همان وعده های اقتصادی که معمولا آقای احمدی نژاد مطرح می کنند و قبلا هم مطرح کرده اند.

وعده های اقتصادی در مناطق و بافت های روستایی و شهرستان های کوچک، بسیار تاثیرگذار است. چاشنی است. مسائل اعتقادی و سادات و روحانی هم تاثیر قابل توجهی دارد. در عمل هم مقدار قابل توجهی از رای آقای رئیسی، حاصل آن است.

*همچنین برخی فعالان سیاسی زنجان اعتقاد دارند که در سال های اولیه دولت آقای روحانی مسئولان ارشد استان که از طرف دولت در استان سمنان منصوب شدند باعث پراکندگی و تفرقه نیروهای اصلاح طلب شدند. شما نقش چنین عملکردی را موثر می دانید در کاهش رای آقای روحانی در استان زنجان و آیا به چنین موضوعی اعتقاد دارید؟

-قطعا تاثیر داشته است. وقتی یک جام از دست شما به زمین بیفتد و ترک بر دارد، هر چقدر هم ارشمند باشد و آن را ترمیم کنیم، مثل اول نمی شود. قاعدتا اگر کسی بیاید  که فضای سیاسی موجود را تلطیف کند اثر بهتری بر جای می گذارد.

معمولا استان زنجان در رای به اصلاح طلبی، زبانزد است.  اگر این دوره از انتخابات را در نظر نگیریم استان زنجان زبانزد است. در زمانی که دولت آقای احمدی نژاد در سال های 1384 تا 1392 حاکم بود استان زنجان سه نماینده و یک نماینده میانه رو به مجلس فرستاده است.

بدنه استان زنجان، بدنه اصلاح طلبی است. اما آن چیزی که شما به آن اشاره کردید تاثیر زیادی در تَرک برداشتن بدنه اصلاحات ایجاد کرد. متاسفانه هنوز هم ترمیم نشده. امیدوارم با درایت مقامات دولت، این ترمیم تحقق پیدا کند.

*اگر ما یک خط را فرض کنیم استان هایی که آقای رئیسی در آنها رای بالاتری آورده است استان های خراسان رضوی، شمالی و جنوبی است و بعد در همان خط فرضی استان های سمنان و قم هست و بعد مرکزی و همچنین همدان و زنجان.

زبان مردم زنجان، ترکی آذربایجانی است و زنجانی ها با لهجه زنجانی صحبت می کنند. در سال 92 آقای روحانی بالاترین رای را در استان زنجان آورده است. استان هایی که در سال 96 رای بیشتری به آقای رئیسی رای داده اند بعد از استان زنجان در آن خط فرضی ادامه پیدا نکرده است و به سمت آذربایجان های شرقی و غربی نرفته. چرا رای آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی و اردبیل مثل همین رای زنجان در سال 96 عوض نشده است؟

-واقعیت این است که زنجان، دروازه آذربایجان است. اما به خاطر نوع عملکرد مدیران دولتی باعث شده است این ضعف و تَرک روی بدنه و پایگاه رای ایجاد شود. بنابراین این وضع ناشی از نوع عملکرد مسئولان منتسب به دولت است.

دولت آقای روحانی باید به طور جدی، این وضع را آسیب شناسی کند. در صورتی که استان زنجان، همیشه پیشتاز بوده است. یعنی زنجان بر دیگر استان های آذری زبان تاثیر می گذاشت.
همیشه در جریان اصلاحات، اولین سخنرانی که در استان زنجان انجام می شد موج آن در تمام استان های آذری زبان تاثیر می گذاشت ولی واقعیت این است که به لحاظ عملکرد مسئولان منتسب به دولت آقای روحانی در استان زنجان، انشقاق و فاصله و تَرک ایجاد شد و جای تاسف است.

*فقط آرای روحانی و رئیسی به طور مشخص و با عدد در شهرستان خدابنده و شهرستان خرّمدره منتشر شده. شما آمار کدام شهرستان استان را دارید؟

-برای من آمار شهرستان خدابنده را به طور کامل فرستاده اند. شاید این آمارها در روزهای آینده منتشر شود.

*فقط آن آمار کلی منتشر شده که آقای رئیسی 294 هزار رای در استان زنجان آورده و آقای روحانی 260 هزار.

-آرای هر کاندیدا در همه شهرستان های استان زنجان تهیه شده و آرای هر حوزه انتخابیه به تفکیک آمده است ولی آن را تکثیر نکرده اند.

*نکته خاصی دارید که مطرح کنید درباره نوع رفتار انتخاباتی مردم استان زنجان؟

-استان زنجان، دروازه ووردی آذربایجان است. موج های اصلاح طلبی و اعتدال که در زنجان ایجاد می شود در استان های دیگر و همجوار تاثیر
می گذارد.
متاسفانه به واسطه این که نوع عملکرد مدیران دولت آقای روحانی در دولت یازدهم در استان زنجان، آن طور که شایسته بود، نبود حاصل آن، این شد که ما خودمان از نتیجه انتخابات استان سمنان خجالت می کشیم. ما به جای مقامات دولت، خجالت می کشیم.

البته ما در استان های دیگر برای آقای روحانی کار کردیم. من شخصا در استان های دیگر، کار کردم. چون دیدم رویّه ای که در استان زنجان وجود دارد، رویّه جالبی نیست.
به طور مکرر هم تذکر داده بودم که سطح رای آقای روحانی در استان زنجان، پایین است. قبل از زمان رای گیری، به همه مسئولان دولت تذکر دادم.

*به چه کسانی گفتید که رای آقای روحانی در انتخابات استان زنجان پایین خواهد آمد؟

-از آقای نهاوندیان رئیس دفتر رئیس جمهور بگیرید تا آقای شریعتمداری معاون اجرایی رئیس جمهور. همچنین به مسئول ستاد آقای روحانی در استان زنجان گفتم. به تک تک ذی نفوذهای استان و مسئولان گفتم که این کار، جدیت می خواهد.

البته آنها به اندازه توان خودشان تلاش کردند ولی آن قسمت اصلی، متاسفانه اینقدر ضعیف بود و با نگاه دیگری باید وارد عرصه می شدند.

در دوره اول ریاست جمهوری آقای روحانی، یک عده بر مسند امور نشستند و بی توجهی و بی درایتی کردند و طلبکار هم هستند. این وضع باید در دولت دوم آقای روحانی، به صورت جدی آسیب شناسی شود. این آسیب شناسی هم فقط برای استان زنجان نباید انجام شود بلکه باید  در استان های دیگر و در کل دولت، آسیب شناسی شود.

دولت باید کسانی را وارد عرصه کند که معتقد به جریان تدبیر و اعتدال و اصلاحات باشند و نه این که فقط برای صندلی و برای سِمت گرفتن، بیایند خودشان را نشان بدهند. ما اعتقاد داریم که دولت آقای روحانی می تواند تاثیر زیادی در زندگی مردم، به روز شدن مردم، توسعه یافتگی کشور و فعالیت مردم بگذارد. ما امیدواریم این دولت بتواند پایه های قانون اساسی را در کشور محکم تر کند. می تواند عدالت را رعایت کند. به شرط این که در فرصت باقی مانده برای تشکیل دولت دوازدهم، یک آسیب شناسی انجام شود و آقای روحانی، جدی تر وارد شود.

ما اعتقاد داریم آقای روحانی یک مقدار باید به صحبت های دوستانش گوش کند و فقط به حلقه اول و دوم توجه نکند. من همه این مسائل را به نوعی به آقای نهاوندیان، آقای شریعتمداری و آقای جهانگیری گفته ام. به مرحوم آقای هاشمی هم در زمان حیات ایشان گفته بودم. امیدوارم این صحبت ها تاثیر گذاشته باشد.