تمام عوامل ارزان بودن کالای ساخت ترکیه/ بهره وری نیروی کار ترکیه 40 درصد بهتر از ایران است

رضایی، فوق لیسانس شیمی آلی دارد و چند دهه است که در حوزه تولید قطعه فعالیت جدی دارد و از تولید کنندگان معروف کشور است. او در سال 1383 به عنوان کارآفرین برتر کشور انتخاب شد و مدیر عامل چند شرکت قطعه سازی است.
گفت و گو با رضا رضایی درباره رقابتی بودن محصولات کشور ترکیه را می خوانید.
*آقای رضایی مدت زیادی است که در حوزه قطعه سازی فعالیت می کنید و در همین حوزه تولیدی یک سرمایه گذاری در ترکیه انجام داده اید. چه شرایطی فراهم بود که شما ترجیح دادید در ترکیه هم سرمایه گذاری کنید؟

-هر کسب و کار که بخواهد پایدار بماند و به حیات خودش ادامه بدهد ضمن این که باید محصولش در کشور از نظر کمیّت، کیفیت و قیمت رقابتی قابل عرضه باشد، باید به بازار کشورهای دیگر نگاه شود.
ما بازارهای هدف صادراتی را هم در بخش محصول توسعه دادیم و هم در بخش انتقال تکنولوژی توسعه دادیم. ما در هند نیز کارهایی انجام داده ایم. می خواهیم مشابه کاری که در ترکیه انجام داده ایم، در هند هم انجام بدهیم.


یکی از شرکت های ما در ایران حدود 18 سال است که مواد اولیه ای برای ایزوله کردن خودرو تولید می کند. قبلا با خروج سالیانه 40 تا 50 میلیون دلار ارز این محصول وارد می شد. از اسپانیا می آوردیم آن موقع تصمیم گرفتیم چون حجم سنگینی داشت و مشکلات حمل و نقل و غیره.
در بررسی هایی که انجام دادیم متوجه شدیم پتانسیل هایی از نظر مواد اولیه در ایران هست. با مشارکت یک شرکت اسپانیایی 16 سال قبل از این، آن محصول را ساخت داخل کردیم.

ضمن این 16 سال که با کیفیت بسیار مرغوب و قیمت رقابتی خودروسازان داخلی را تامین می کردیم محصول این کارخانه در ابتدا به فرانسه صادر شد.
وقتی مشکلات تحریم به وجود آمد، آن شرکت های فرانسوی که در ترکیه هم فعالیت داشتند علاقه نشان دادند که ما آن محصول را به جای این که به فرانسه ارسال کنیم به ترکیه بفرستیم. این کار را چندین سال انجام دادیم.  بعد بازار ترکیه را از نظر ایجاد واحد صنعتی بررسی کردیم و تصمیم گرفتیم این محصول را در ترکیه تولید کنیم.

با یک شرکت  در ترکیه مذاکره کردیم. آن شرکت ترک، سوابق شرکت ما را در صادرات دیده بود. آن شرکت علاقه نشان داد  و قرار شد تکنولوژی از ایران باشد و ماشین الات و بقیه مسائل با آنها باشد.

*تصمیم گیری شما در چه سالی بود؟

-در سال 1391 بود. کارشناسان ما هم در بُعد فنی و هم در بُعد این که شرایط اجتماعی و سیاسی و اقتصادی ترکیه چگونه است مطالعاتی انجام دادند که ببینند ترکیه اصلا چه شرایطی دارد. تیمی را به ترکیه فرستادیم و بررسی کردیم.
دولت ترکیه استراتژی توسعه و مسیر توسعه اقتصادی ترکیه را از مسیر تولید برنامه ریزی کرده. ترکیه قوانین و مقررات و ضوابط تسهیل کننده ای را برای تولید تدوین کرده است.

*در چه سالی آن کارخانه را افتتاح کردید؟

-در سال 1393 کارخانه را افتتاح کردیم. یعنی دو سال طول کشید. اول با یک خط تولید، کار را شروع کردیم. نیروهای فنی ما در ایران انتخاب شدند و به ترکیه رفتند و کارها را انجام دادند. کارگران ترک هم به ایران آمدند و در اینجا آموزش دیدند. بعد خط تولید را راه اندازی کردیم.
الان آن کارخانه، توسعه پیدا کرده و در دو خط، تولید داریم. فعالیت های دیگری هم در کنار آن داریم.

امروزه سرمایه به جایی می رود که سرمایه گذار احساس امنیت کند و احساس کند که سرمایه اش بازدهی خواهد داشت. قوانین کارگری، قوانین مالیاتی و قوانین گمرکی و همه قوانین باید به صورت معتدل و به صورت منطقی باشد تا سرمایه گذار، سرمایه اش را به راحتی به یک کشور ببرد.
درست است که ما تکنولوژی را به ترکیه بردیم ولی برای تکنولوژی نیز، یک قیمتی گذاشتیم. در مناطق آزاد ترکیه، شرایط راحت تری وجود داشت. ما طرح پروژه را به وزارتخانه های مربوطه دادیم. در ترکیه وزارتخانه دارایی، بازرگانی و صنایع برای صنعت در یک جا تصمیم می گیرند.

بررسی کردند و گفتند این صنعت می تواند در ترکیه تاسیس شود. کسانی که مجوز می گیرند امتیازات و تسهیلات خیلی زیادی برخوردار می شوند. در مدت کوتاهی، زمین در اختیار ما گذاشته شد. کارهای مربوط به آب، برق، تلفن، راه آهن در یک شرایط بسیار راحت انجام شد.
بخشی از ماشین آلات را از ایران بردیم. بخشی هم در ترکیه ساخته شد. بخش مربوط به تکنولوژی از آلمان وارد شد. اولین خط تولید در سال 1393 به بهره برداری رسید.

*در ترکیه الان چه تولیداتی دارید؟

-ما ماده ای تولید می کنیم که نویز و صدا را در خودرو می گیرد. با استفاده از این ماده در خودرو ما صدای تلق تلوق را نمی شنویم. استفاده از این ماده باعث می شود سرنشین خودرو، آرامش داشته باشد. حتی در ماشین های ارزان چینی هم که احساس راحتی می کنیم از همین ماده استفاده می کنند.

*تولیدات دیگر هم در ترکیه دارید؟

-بله. وقتی که در این کار جلو رفتیم چون در این کار، مواد پلیمری استفاده می شود یک واحد تولید پولیمر در آنجا شروع به تاسیس کردیم که دو، سه ماه دیگر به بهره برداری می رسد.
محصول این واحد جدید، علاوه بر این که پلیمرهای مورد نیاز این کارخانه را تامین می کند برای قطعه سازان دیگر قابل عرضه و قابل فروش است.

*طبق شاخص جهانی کسب و کار کشور امارات متحده عربی در سال 2015 رتبه 22 را به دست آورده بود اما ترکیه در ان سال رتبه 55 را در جهان داشته است. چرا با این این که رتبه کسب و کار امارات بهتر از ترکیه بوده ولی ترکیه را برای سرمایه گذاری ترجیح داده اید؟

-ما دلیل داشتیم. دلیلش این بود که در امارات، خودروسازی وجود ندارد. این کارخانه برای قطعه سازی و خودروسازی کاربرد دارد. ماده ای که ما تولید می کنیم خاص خودرو است.
الان در امارات حساب های بانکی ایرانیان را می بندند. با برنامه که عربستان علیه ایران دارد، ایرانی ها نمی توانند در امارات خدمات دریافت کنند. کسانی هم که قبلا به امارات رفته اند دچار مشکل هستند.

هزینه تولید ما در ترکیه کمتر از امارات است. این که رتبه کسب و کار ترکیه 55 شده، نمی دانم ولی کشور ترکیه، یک کشور در حال صنعتی شدن است. بر این اساس در چنین کشورهایی، واحدهای صنعتی راحت تر هستند. در دوبی و منطقه صنعتی امارات، اصلا کالای صنعتی تولید نمی کنند.

*اشاره ای به ارائه راحت خدمات مختلف از جمله زمین، برق و آب در ترکیه داشتید. از لحاظ زمین و اب و برق نسبت به ایران چه امتیازاتی داشت؟

-خیلی فرق دارد. کاری که در ایران 3 سال طول می کشد در آنجا در 50 روز انجام می شود. حتی خط آهن تا دم در کارخانه تاسیس کردند. تلفن و زمین دادند. ظرف 6 ماه کارها انجام شد. صنعتی که طرح توجیهی آن توسط اداره مربوطه تایید شود بقیه کارها فوق العاده راحت است و از همه جای دنیا هم راحت تر است.

*زمین را با چه قیمتی به شما دادند؟

-زمین را با اجاره خیلی مناسب از دولت گرفتیم. من دقیق نمی دانم ولی خیلی ارزانتر از ایران است.

*اشاره ای هم به این موضوع داشتید که هزینه تولید در ترکیه کمتر از امارات است. در این زمینه بیش تر توضیح می دهید؟

-اولین هزینه کارگر کمتر است. در ترکیه شرایط برای صنعت مناسب تر از امارات است. نرخ سود بانکی برای صنعتی که دولت تایید می کند حدود 3 درصد است.

در ترکیه مهندس و نیروی کار وجود دارد و خدمات پشتیبانی ارائه می شود. ترکیه یک کشور صنعتی است. برای مثال ما قالب نیاز داریم. مواد اولیه هم داریم. در امارات باید این اقلام را از کشورهای دیگر به امارات وارد می کردیم و چون امارات مصرف ندارد باید دوباره صادر می کردیم.

*ترکیه حدود 10 درصد نفت مورد نیاز را در داخل تولید می کند و 90 درصد دیگر را از کشورهای دیگر تامین می کند. واردات نفت و انرژی تا چه حد باعث می شود قیمت تمام شده تولید بالا برود؟

-در ترکیه تخفیف هایی را برای واحدهای صنعتی قائل هستند. در نتیجه باعث می شود قیمت تمام شده بالا نرود. من الان قیمت دقیق آن را نمی دانم.
در ترکیه وقتی که هوا سرد می شود و مثلا وقتی دمای هوا 10 درجه هوا کاهش پیدا می کند کارگران، بخاری را روشن نمی کنند ولی خودتان با فرهنگ مصرف آشنا هستید که از اول فصل پاییز، بخاری ها روشن است و از اول فصل بهار هم، کولرها روشن است.

من فقط مثال می زنم. مواد اولیه در ترکیه، گمرک ندارد ولی در ایران دارد. در ترکیه، مواد اولیه ای که در صنعت مورد استفاده قرار می گیرد گمرک ندارد. اگر هم داشته باشد زیاد نیست.
در ترکیه به بازارهای جهانی به راحتی دسترسی داریم ولی در ایران نداریم. خیلی شرایط فرق می کند.

*ترکیه از سال 1969 با شرکت رنوی فرانسه همکاری داشته و یک شرکت مشترک در ترکیه تاسیس شده بود. در سال ها و دهه های گذشته هم شرکت های دیپر از جمله فیات و تویوتا در ترکیه تولید خودرو داشته و دارند.
فضای تولید در ترکیه چگونه است که این شرکت های بزرگ جهانی در آنجا مشغول به تولید هستند؟

-قوانین، مقررات و ضوابطی که برای سرمایه گذاری در ترکیه هست نسبت به ایران، بسیار راحت تر است. جذابیت داخل ایران، خیلی بهتر از ترکیه است ولی مقررات و قوانین و پشتیبانی صادرات و امکانات بالقوه لوازم یدکی و وارداتی و گمرک و امنیت سرمایه گذاری باعث شده که آنجا سرمایه بیشتری جذب کند.

با این که در ترکیه کودتا شد ولی خودروسازان اصلا در آنجا احساس نگرانی نمی کنند.

*یکی از عوامل مهمی که اسم برده می شود و می گویند قیمت تمام شده تولید را بالا می برد نرخ سود بانکی است. در ترکیه به راحتی تسهیلات بانکی با سود 3 درصد به بخش تولید داده می شود؟

-سود 3 درصد است و حداکثر نرخ سود به 5 تا 6 درصد می رسد. دسترسی به آن هم راحت است. در ایران باید کارخانه را گرو بگذاریم قبول نمی کنند و می گویند سند خانه را بیاورید. اصولا ضوابط و مقررات و سیستم در ترکیه، روان تر از ایران است.

*در ترکیه بانک ها برای دادن وام، سند ملکی یا وثیقه نمی خواهند؟

- در ترکیه هم می خواهند و عین ایران است.

*در مورد صادرات کالا به کشورهای منطقه از هر صادر کنننده ایرانی که سوال می کنیم می گویند محصولات ترکیه از محصولات ایرانی ارزان تر است و در نتیجه کشورهای منطقه از ترکیه محصول را وارد می کنند. آیا در ترکیه مشوق ها یا سوبسید خاصی به تولید کنندگان داده می شود که قیمت کالاهای صادراتی آن ارزان است؟

-در مناطق آزاد ترکیه، برخی تسهیلات داده می شود ولی در مناطق صنعتی، مشوق ندارد. اجزای تشکیل دهنده هر محصولی شامل مواد اولیه، نیروی کار و عوامل محیطی مثل مالیات و بیمه و ارزش افزوده است.
مواد اولیه در ترکیه نسبت به ایران برای تولید کننده ارزان تر تمام می شود. در ایران، قیمت ها ثبات ندارد. بگذارید بگویم که در اول سال گذشته قطعات پلیمر، یک قیمتی داشت ولی در بهمن ماه یک دفعه 20 درصد گران شد. مس هم همین طور.

 با این که نفت را از خارج وارد می کنند و انرژی در ترکیه گران تمام می شود ولی ثبات رویّه دارند. در ثبات رویّه، خیلی بهتر از ایران است. تولید کننده در تولید این امنیت را دارد. دسترسی به مواد اولیه، دسترسی به لوازم یدکی دارد و دسترسی به بازارهای اروپاف در ترکیه خیلی راحت تر از ایران است.

قوانین بانکی آنجا و مقررات مربوط به اعتبار اسنادی(LC) و تامین مالی و فاینانس، خیلی بهتر و راحت تر از ایران است.

*اعلام شده که سالیانه 1.1 میلیون خودرو از ترکیه صادر شده است و 24 میلیارد دلار صادرات خودرو و قطعه سازی در سال 2016 داشته است. این فضا و رونق صادرات در ترکیه چه تاثیری داشت در این که شما رغبت پیدا کنید که در ترکیه سرمایه گذاری کنید؟

-ترکیه صادرات خودروی زیادی دارد. فضای تسهیل کننده تولید و صنعت در ترکیه نسبت به ایران بهتر است و تسهیلات در صادرات وجود دارد.
خودروسازی وقتی در ترکیه خودرو صادر می کند عوارض گمرک ندارد. مواد اولیه که وارد می کند عوارض گمرک نمی دهد. نیروی کار ترکیه بهره ورتر از نیروی کار ایران است.

*همه این عوامل و از جمله عوارض گمرکی نگرفتن باعث شده که قیمت تمام شده در ترکیه پایین بیاید؟

-ما در ایران پتروشیمی داریم ولی مواد اولیه پتروشیمی گاهی اوقات در ترکیه ارزان تر از ایران است.

*از کدام کشور این مواد اولیه را به ترکیه وارد می کنند؟

-نمی دانم شاید از کشورهایی مثل عربستان وارد کنند.

*آقای آلپر کانجا رئیس انجمن قطعه سازان ترکیه اعلام کرده است که اعضای این انجمن 8 میلیارد دلار صادرات قطعه در یک سال داشته اند. چقدر از این 8 میلیارد مربوط به شرکت های ترکیه است و چقدر مربوط به شرکت های خارجی که در ترکیه فعالیت می کنند؟

-شرکت های خارجی از خارج از ترکیه قطعه نمی آورند که صادر کنند. وجود خودروسازان خارجی در ترکیه و وجود قوانین مناسب و نظارت مستقیم خودروسازان روی قطعه سازان که قطعه سازان قطعه ها را با کیفیت و طبق استانداردهای جهانی و الزامات این شرکت ها تولید کنند، منجر به موفقیت قطعه سازی در ترکیه شده.

*شرکت های «بوش» و «ولوو» عضر انجمن قطعه سازان ترکیه هستند.

-شرکت بوش 80 درصد تولیدش را در ترکیه انجام می دهد. اکثر شرکت ها با هم مشارکت دارند. این شرکت ها می توانند عضو انجمن قطعه سازان ترکیه هم باشند. اما دقیقا نمی دانم که از آن 8 میلیارد دلار چقدر سهم شرکت های خارجی است.

*یکی از مزیت های تولید در ایران را انرژی ارزان می دانند. در ترکیه قیمت انرژی به چه صورت است؟

-من قیمت بنزین را می دانم که چیزی حدود 4 هزار تومان است و قیمت هر لیتر بنزین در ایران 1000 تومان است. فقط در سوخت به این صورت است و در بقیه موارد، ترکیه از ایران بهتر است.

*قیمت گاز چقدر است؟

-قیمت گاز را نپرسیده ام.

*ترکیه از لحاظ بهره وری نیروی کار جایگاه بهتری در بین کشورهای دنیا دارد.

-در دنیا که نه ولی جزو کشورهای خوب است. چین، هند و کره از ترکیه جلوتر هستند.

* طبق شاخص رقابت پذیری اقتصادی در سال 2014 رتبه ترکیه در بهره وری نیروی کار 66 در بین 148 کشور بوده. رتبه ایران 130 شده و آلمان در رتبه 19 قرار گرفته است.

-بهره وری نیروی کار در ترکیه 40 تا 45 درصد بهتر از ایران است.

*این بهره وری بالاتر در ترکیه در حوزه نیروی کار چه تاثیری دارد که قیمت تمام شده تولیدی در ترکیه کمتر از ایران باشد؟

-بهره وری در یک طرف است. مهارت هم یک بحث دیگر است. در ترکیه بنگاه ها اکثرا بخش خصوصی هستند. در آنجا از نظر این که مهارت نیروی کار بالا برود و بهره وری آن هم بالا برود به شدت کار می کنند.

در ایران دستمزد مستقیم 18 درصد کل هزینه است. هزینه سربار کارخانه حدود 25 تا 26 درصد است. طبیعی است که در ترکیه مثلا 10 درصد کمتر از قیمت ما تمام می کند.

* در صادرات تشویق یا سوبسید خاصی در ترکیه داده می شود که قیمت فروش پایین تر بیاید؟

-من در این زمینه چیزی نشنیده ام. مثل چین نیست. در مورد ایران باید بگویم هر از گاهی، کشورهای دیگر موضوعی را علیه ایران مطرح می کنند. ما اینهمه تحصیلکرده بیکار در کشور داریم. من این دغدغه را دارم. ما همه یک عِرق به وطن داریم.

ما می خواهیم کشورمان را همگام با کشورهای دیگر بالا بیاوریم ولی به عواملی برمی خوریم که بازدارنده هستند.
هر کشوری مزیت هایی دارد. برای مثال در ایران قیمت انرژی ارزان است. محصولی که در ترکیه تولید می شود تا قابل رقابت نباشد یک اروپایی چنان محصولی را نمی خرد.

*شما در ترکیه صادرات به کشورهای دیگر را دارید؟

-ما به کارخانجاتی که از اروپا و کره و ژاپن و آمریکا در ترکیه مستقر هستند کالای خودمان را می فروشیم. صادرات از ترکیه به اروپا نداشته ایم. یک موقع صادرات از ایران به شرکت پژو در فرانسه داشتیم و بعدا مشکل تحریم ها مانع صادرات ما شد.

*محصولات خود را فرضا به شرکت های تویوتا یا فیات که در ترکیه خودرو تولید می کنند فروخته اید؟

-بله. قطعه سازی که با ما کار می کند این اقلام را به این برندها می دهند. به نظر من، اولین مهم ایجاد بستر امن و آرام و قوانین تسهیل کننده تولید است. سرمایه گذاری خارجی، اعتقاد بیشتری نسبت به ایران دارد.

ما باید شرایطی که در ترکیه حاکم است و در خیلی از کشورهای دیگر حاکم است مثل رومانی و اندونزی و لهستان، در کشورمان پیاده کنیم. احساس امنیت در انجا وجود دارد و قوانین مناسبی در آنجا وجود دارد. شرکت های خارجی فقط پول را به داخل کشور نمی آورند. وقتی پول می آورند تکنولوژی هم می آورند. دانش هم می آورند.

*نهایتا قیمت تمام شده یک کالا هم پایین تر می اید.

-بله. دقیقا همین طور است. وقتی تکنولوژی بالاتر بیاید هزینه تمام شده کاهش پیدا می کند.