ادامه تعطیلیِ صاحبقرانیه تا اطلاع ثانوی

هرچند ترک برداشتن سقف «حوضخانه» در کاخ صاحبقرانیه در سال ۸۹ را کسی آن‌قدر جدی نگرفت تا این‌که سال ۹۳ یک تَرک بزرگ روی ضلع شمالی تالار «آیینه» کاخ «صاحبقرانیه» ایجاد شد و آن به یکی از نخستین هشدارها برای احتمال ادامه‌دار بودن این آسیب، نه تنها در صاحبقرانیه که در کل مجموعه‌ی تاریخی نیاوران تبدیل شد.

به گزارش ایسنا، در آن زمان دو علت را عامل اصلی ترک‌ها می‌دانستند، یکی ورود حجم زیاد گردشگر به این بنای تاریخی و دیگری سقوط یکی از لوسترهای «کاخ صاحبقرانیه» در اواسط تیرماه سال ۹۲، که حتی در آن زمان معصومه باکوچی - رئیس وقت مجموعه نیاوران - درباره این اتفاق گفته بود: بنای "کاخ صاحبقرانیه" بیش از ۱۵۰ سال قدمت دارد و طبیعی است رفته رفته استحکام خود را از دست بدهد. بنابراین استقامت نداشتن سقف و ریخته شدن بخشی از آن باعث شد تا این لوستر تاریخی از محل کنده شده و به زمین اصابت کند.» از سوی دیگر حضور گروه‌های فیلمبرداری نیز عامل دیگری بود که یک تهدید در این زمینه محسوب می‌شد.

بنابراین استفاده از کلمه‌ی «اطلاع ثانوی» برای تعطیلی تنها بنای قاجاری مجموعه‌ فرهنگی تاریخی نیاوران، می‌تواند درست باشد. کلمه‌ای که نشان می‌دهد انجام مطالعه روی این بنای تاریخی و به خصوص فرونشست‌هایی که در چند بخش از نیاوران رخ داده، باید بیش از پیش جدی گرفته شده و توسط کارشناسان سازه بررسی شود و به همین دلیل ۳۰ تیر ۱۳۹۴ تعطیلی کاخ قاجاری «صاحبقرانیه» آغاز شد.

برای صاحبقرانیه عملکردی ناشیانه نمی‌توان داشت

رحمت‌الله رئوف، مدیرکل مجموعه فرهنگی- تاریخی نیاوران درباره‌ی آخرین نتایج بررسی‌ها، مطالعات و مرمت‌ها روی این بنای تاریخی به ایسنا توضیح می‌دهد.

او با بیان این‌که هنوز کاخ قاجاری صاحبقرانیه توسط کارشناسان فنی در دست مطالعه و بررسی است و مرمت آن آغاز نشده می‌گوید: قبل از ورودم به مجموعه‌ی نیاوران، یکی از شرکت‌های فنی مهندسی مطالعاتی را به عنوان مشاور انجام داده بود، اما با توجه به وجود یک کاخ صاحبقرانیه در کره‌ی هستی _نشانِ وجود حساسیت روی این بنای تاریخی_ این نیست که فقط یک شرکت مشاوره در این زمینه نظربدهد و آن برای ما کافی باشد و بر آن اساس عمل کنیم.

وی اظهار می‌کند: با ایجاد هیات راهبردی در مجموعه، اعضای کمیته از پروژه‌ی مطالعه شده مطلع شدند، پس از آن سه گروه فنی، مهندسی و برخی از کارشناسان حقیقی نیز مطالعاتی را در زمینه فرونشست زمین و پایین آمدن برخی از سطح‌ها در کاخ نیاوران انجام دادند، در ادامه با برگزاری جلساتِ پی در پی در این زمینه که این نوع مطالعات به چه نتیجه‌ای رسیده، تصمیم بر آن شد تا فقط براساس نظراتِ مختلفِ گروه‌ها که از هر کدام نیز یک نظر دارند، کار اجرائی نداشته باشیم .

شورای فنی سازمان میراث فرهنگی، باید نظر نهائی را درباره‌ صاحبقرانیه مطرح کند

او با تاکید بر این‌که با وارد اجرا شدن در این پروژه بدون بررسی همگانی، قطعا تبعات آن غیرقابل پیش‌بینی خواهد بود، ادامه می‌دهد: کاخ صاحبقرانیه اثری نیست که غیرکارشناسانه و ناشیانه بتوان وارد آن شد، بنابراین تصمیم این شد که همه‌ی نقطه نظرات فنی افراد در کمیته شورای فنی معاونت میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مطرح و به یک تصمیم مهم در در این زمینه برسیم.

وی اضافه می‌کند: هرچند ما می‌توانستیم این بحث را در کمیته‌ی فنی راهبردی مجموعه نیاوران نیز بررسی، تصویب، ابلاغ و اجرا کنیم، اما به دلیل حساسیت زیادِ موجود روی کاخ «صاحبقرانیه»، تصمیم این شد تا در شورای فنی سازمان و با حضور معاون میراث فرهنگی نتیجه‌گیری شده و هر اقدامی را مصوب و اجرایی کنیم، که البته در حال حاضر منتظر تشکیل جلسه بعدی کمیته هستیم.

رئوف به حضور و بررسیِ مطالعاتی سه گروه حقوقی «سدر سازه»، «مشاور مهاب قدس» و «توسعه تحقیقات مسکن» روی این مجموعه و همچنین چند شخص حقیقیِ کارشناس مانند عبدالعظیم شاه‌کرمی، علی‌رضا قلی‌نژاد و ارفعی روی این بنای تاریخی اشاره می‌کند و می‌گوید: این افراد حقیقی علاوه بر بررسی نظرات سه شرکت مطالعه کننده، خود نیز اظهار نظرهایی در این زمینه ارائه دادند.

او منطقه نیاوران را براساس نظر کارشناسانِ فنی تحت تأثیر ژئوتکنیک منطقه می‌داند و ادامه می‌دهد: بر این اساس علاوه بر وجود چند نقطه نشست در داخل مجموعه‌ی نیاوران، حتی بیرون از کاخ نیز نشست‌هایی ایجاد شده است که آب‌های سطحی، زیرزمینی و خود گسل نیاوران نیز در این زمینه تاثیرگذار هستند.

کدام عامل صاحبقرانیه را به گودال مرگ می‌برد؟

مدیرکل مجموعه‌ فرهنگی تاریخی نیاوران علت‌های مطرح شده درباره‌ی این فرونشست را با توجه به بررسی‌های انجام شده تا امروز، عواملی مانند قنات و شیب مجموعه به عنوان مهم‌ترین دلایل می‌داند و تاکید می‌کند: انحراف مسیر قنات‌ها، باعث خشک شدن آن‌ها شده و از سوی دیگر با توجه به این‌که شیب مجموعه نیاوران به سمت پارک نیاوران بسیار زیاد است و گسل‌ها در این منطقه فعال هستند، می‌توان این موارد را جزو دلایل این فرونست‌ها در منطقه‌ی نیاوران دانست.

او در ادامه انجام اقدامات غیراصولی در اطراف مجموعه‌ی نیاوران، ساختمان‌های در دست ساخت و گودبرداری‌هایی که در پایین دست نیاوران در حال انجام هستند را جزو مواردی می‌داند که بر اساس نظر کارشناسان می‌توانند جزو عوامل این فرونشست‌ها باشند.

 ۲۸ اردیبهشت امسال رئوف در پاسخ به ایسنا و درباره‌ی میزان اعتباری که برای مرمت این مجموعه نیاز است اعلام کرده بود: «طبیعی است که میزان هزینه‌ها چند برابر خواهد بود، البته ما برای کاخ صاحبقرانیه محدودیت اعتبار نداریم، از سوی رئیس و معاون میراث فرهنگی سازمان به ما اعلام کرده‌اند، هرگاه هر میزان اعتبار برای مرمت و حفاظت صاحبقرانیه نیاز داشته باشیم، در اختیارمان قرار می‌دهند.»

وی در آن زمان درباره منشا ترک‌ها نیز توضیح داده بود: «کل منطقه نیاوران نشست داشته است اما در بخش کاخ صاحبقرانیه سرعت نشست به دلیل تغییر مسیر آب و گودبرداری اطراف مجموعه بیشتر بوده است. سه دیوار در ضلع جنوبی کاخ باید ایجاد شود که از زیرزمین به دیواری که درمیدان بخش شمالی کاخ قرار دارد، دوخته شود تا از حرکت و نشست مجدد جلوگیری کنیم. از سوی دیگر در شرق نیاوران نیز فرونشست‌هایی رخ داده است.»

کاخ «صاحبقرانیه» سال ۷۷ برای بازدید مردم باز شد. از آن موقع تا سال ۱۳۷۹ سه روز در هفته و روزی ۳۰۰ نفر بازدید کننده به این کاخ رفت‌وآمد می‌کردند، اما سال ۸۱ این آمار ۳۰۰ نفری بازدیدکنندگان برای هر روز ثبت شد و پس از مدتی هم تعداد بازدیدکنندگان به ۵۰۰ نفر رسید. این رقم مدتی بعد با برداشتن محدودیت تعداد بازدیدکنندگان، گاهی به ۶ هزار نفر نیز می‌رسد.