ترامپ و ذهنیت "محور شرارتی" از ایران و کره شمالی

عصر ایران؛ مازیار آقازاده - این روزها رییس جمهور آمریکا دو مشغله مهم در زمینه سیاست خارجی آمریکا دارد؛ یا دستکم این گونه وانمود می کند که در حال چاره جویی برای دو بحران مهم در عرصه سیاست خارجی آمریکاست:

1- نحوه واکنش به سیاست های دولت کره شمالی و آزمایش های پی در پی موشکی و آزمایش هسته ای اخیر این کشور

2- نحوه خلاص شدن از شر "برجام" و واکنش در برابر اقدامات و سیاست های منطقه ای جمهوری اسلامی ایران

با وجودی که این دو موضوع جدا بوده و در دو منطقه کاملا جدا با شرایط کاملا متفاوت از هم واقع شده و والزاما ارتباطی به یکدیگر ندارد؛ اما اظهارات و موضع گیری های دونالد ترامپ در 9 ماه گذشته و به ویژه در روزها و هفته های گذشته نشان می دهد رییس جمهور آمریکا این دو موضوع اصلی در سیاست خارجی آمریکا را در یک کلیت واحد می بیند.

"دونالد ترامپ" بارها در نوشته های توییتی و سخنرانی ها و مصاحبه های خود، رفتار و سیاست های حکومت های ایران و کره شمالی را با یکدیگر مقایسه کرده و به همدیگر ارتباط داده که نمونه اخیر آن مصاحبه او با شبکه "تی بی ان" آمریکا بود که در آن مدعی شد جمهوری اسلامی ایران به حکومت کره شمالی کمک مالی ارایه می کند.

البته همردیف دانستن ایران و کره شمالی در اظهارات و موضعگیری ها و حتی سیاست های روسای جمهور آمریکا دارای سابقه است و به طور مشخص برای نخستین بار نام دو کشور ایران و کره شمالی در کنار عراق در سخنرانی سالانه جورج دبلیو بوش در کنگره – در 29 ژانویه 2002- به عنوان "3 ضلع محور شرارت جهانی" در کنار یکدیگر قرار گرفت، اما بوش تنها در سیاست اعلامی این دو کشور را همردیف یکدیگر قرار داد و کار به سیاست اعمالی نکشید،در حالی که بعدها در سیاست اعمالی حتی مجبور شد برای فائق شدن بر دیکتاتور مخلوع عراق دست یاری به سمت ایران دراز کرده و از ایران کمک بگیرد.

از میان این 3 کشور، بوش یک سال و اندی بعد از سخنرانی محور شرارت، "پاچه" عراق تحت حکومت صدام را گرفت و رژیم دیکتاتوری صدام را در عراق سرنگون کرد، اما حکومت های دو ضلع دیگر محور شرارت مد نظر بوش همچنان به حیات و بقای خود ادامه دادند و در سال های بعد حکومت کره شمالی با انجام چندین آزمایش هسته ای گام های بزرگی در توسعه برنامه هسته ای و موشکی خود برداشت به نحوی که هم اینک بُرد موشک های بالستیک کره شمالی به خاک آمریکا رسیده و این کشور موفق به آزمایش بمب هیدروژنی شده است.

اما کشور دیگر یعنی جمهوری اسلامی ایران در 15 سال گذشته – پس از سخنرانی محور شرارت بوش- مسیر دیگری پیمود که نهایت آن به انعقاد برجام در ژوئیه 2015 ختم شد که از نظر دولتمردان جمهوری اسلامی و هیات حاکمه پیشین آمریکا یک توافق " بُرد – بُرد" برای هر دو کشور بود و خیال جامعه جهانی را دستکم برای یک دهه آینده از ماهیت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران آسوده کرده است.

اما این ختم به خیر شدن ظاهرا برای دونالد ترامپ معنایی جز " شر" نداشته و ندارد و همان گونه که اخیرا نیز به صراحت در مصاحبه با شبکه "تی بی ان" آمریکا اعلام کرد او توافق هسته ای را یک شر و یک توافق وحشتناک برای منافع و امنیت آمریکا و متحدان واشنگتن در منطقه می داند و از این منظر "برجام" برای ترامپ پایان خوش مسایل و مشکلات آمریکا و ایران نیست و سهل است که چون به ادعای او توافقی وحشتناک و بد است، منجر به پیچیده شدن بحران و مساله ایران برای ایالات متحده آمریکا شده است و با باز شدن دست ایران – به لحاظ اقتصادی- منجر به تقویت نفوذ منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و تنگ تر شدن عرصه برای آمریکا و متحدانش در منطقه شده است.

بنابراین از نظرگاه ترامپ مساله هسته ای و موشکی کره شمالی در کنار وحشتناکی برجام و برنامه موشکی ایران و سیاست منطقه ای جمهوری اسلامی ایران هر دو برای آمریکا یک شر مطلق محسوب می شود و به واسطه اینکه دو دولت جمهوری اسلامی و کره شمالی در دهه های گذشته از تاکتیک تقریبا مشابهی برای آمریکا ستیزی بهره برده و با در پیش گرفتن یک سیاست تهاجمی و توسعه طلبانه از واشنگتن امتیاز گرفته و آمریکا را به چالش کشیده و به عقب رانده اند، در واقع برای دستگاه سیاست خارجی واشنگتن یک بحران به هم مرتبط هستند.

ترامپ پیشتر نیز بارها مدعی ارتباطات نظامی و همکاری های موشکی و حتی هسته ای دو کشور شده و در جلسه اخیر با فرماندهان نظامی آمریکا در کاخ سفید نیز که درباره بررسی سیاست آمریکا در قبال " ایران و کره شمالی" بود، با گفتن جمله  کوتاه خود به هنگام گرفتن عکس دسته جمعی یادگاری با سران ارتش و همسرانشان، کنجکاوی رسانه های آمریکا را بر انگیخت.

او به هنگام عکس گرفتن گفت: "این جلسه آرامش قبل از توفان است."و به هنگام سوال پیچ شدن از سوی خبرنگاران درباره منظورش از این عبارت، گفت منتظر بمانند در چند روز آینده متوجه خواهند شد.

ترامپ همچنین شنبه شب با نوشتن توییتی با اشاره به بحران هسته ای کره شمالی با انتقاد از سیاست 25 سال گذشته آمریکا در قبال دولت پیونگ یانگ، گفت تنها یک چیز (یک کار) در رابطه با کره شمالی جواب می دهد. او اشاره ای به این یک چیز نکرد اما از صحبت ها و موضع گیری های پیشین او می توان حدس زد که منظور او از این عبارت احتمالا تشدید فشار و یا برخورد نظامی باشد.

صحبت ها و اظهارنظرهای ترامپ در چند روز اخیر حاکی از این است که رییس جمهور آمریکا تصمیم نهایی خود را در رابطه با ایران و کره شمالی گرفته و این تصمیم ( و یا بسته سیاستی) احتمالا ظرف چند روز آینده اعلام خواهد شد و اعلام آن همگان را حیرت زده خواهد کرد؛ یا دستکم ترامپ تلاش دارد این چنین وانمود سازد.

از ظاهر اظهارنظرهای ترامپ چنین برمی آید که او معتقد است در برابر حکومت های ایران و کره شمالی مذاکره و دیپلماسی جواب نداده و نخواهد داد و باید با زبان فشار و تهدید نظامی با این دو بحران سیاست خارجی آمریکا مواجه شد.

ترامپ برای همسان کردن ایران و کره شمالی با یک مشکل عمده نیز مواجه است؛ و آن هم فقدان حمایت جامعه جهانی از این همسانی است چون بنا به اذعان بسیاری از متحدان اروپایی واشنگتن و دولت های چین و روسیه و بسیاری دیگر از کشورهای جهان، در شرایط کنونی  قرار دادن مساله ایران و کره شمالی در یک ردیف در حالی که مساله هسته ای ایران دو سال پیش با توافق " برجام" دستکم برای یک دهه آینده حل و فصل شده؛ به هیچ عنوان عقلانی نبوده و نخواهد بود.

به عبارت دیگر شاید به راحتی بسیاری از کشورهای جهان با اذعان به بحرانی بودن شرایط در شبه جزیره کره ،ضرورت مقابله با رفتارهای تحریک آمیز حکومت کره شمالی را بپذیرند، اما بسیاری از همین کشورها معتقدند برجام نه تنها یک ختم به خیر در مساله هسته ای ایران بوده است بلکه حتی می تواند به عنوان یک الگو در حل و فصل بحران اتمی در شبه جزیره کره نیز مورد استفاده قرار بگیرد، چون برجام به بحران 12-13 ساله برنامه هسته ای ایران خاتمه داد و حتی بنا به اذعان بسیاری از مقامات سیاسی و نظامی کابینه ترامپ، این توافق بین المللی تا حدود زیادی توانسته است خیال جامعه جهانی را از ماهیت برنامه هسته ای ایران دستکم تا یک دهه آینده آسوده کند.

اما در ذهنیت ترامپ، جمهوری اسلامی ایران و حکومت کره شمالی همچنان برای دستگاه سیاست خارجی آمریکا یک بحران و مساله لاینحل باقی مانده و رییس جمهور آمریکا مصمم است این دو موضوع را با یک نسخه احتمالا شوکه کننده و غافلگیرانه حل و فصل کند.

در ذهنیت ترامپ ایران وکره شمالی به واسطه ایستادگی در برابر سیاست های آمریکا در خاورمیانه و شرق آسیا یک مساله واحد محسوب می شود و آن گونه که از ظواهر امر پیداست رییس جمهور آمریکا برای این دو موضوع یک نسخه و راه حل تدارک دیده است.

باید منتظر ماند و آن گونه که ترامپ وعده داده، رونمایی نسخه رییس جمهور آمریکا برای مقابله با این دو کشور را در روزهای آینده به تماشا نشست.