آیدین آغداشلو: هنرمند باید امیدوار باشد که جایی برای حضور او هست

آیدین آغداشلو معتقد است همیشه باید فرصت‌هایی وجود داشته باشد تا هنرمند در آن‌ها شرکت کند و امیدوار باشد که جایی برای حضور او هست.

روزنامه اعتماد نوشت: در سال‌های اخير بعضی از مجموعه‌های توليدی و اقتصادی با درک نقش مهم هنر در اجتماع، با برگزاری مسابقات يا خريد آثار هنری تلاش كرده‌اند تا از هنر و هنرمندان ايرانی حمايت كنند. نمايشگاه هنری ورسوس نيز از چهار سال پيش با هدف حمايت از جوانان هنرمند و با تمركز بر شناسايی استعدادهای نسل جوان و معرفی آن‌ها به جامعه هنرهای تجسمی، فعاليت خود را آغاز كرد تا در نهايت چهره‌هايی نامدار در طول دوره‌های گذشته، اين آثار را انتخاب و داوری كنند. آيدين آغداشلو يكی از داوران نخستين دوره ورسوس بود كه به هنرمندان نقاش جوان زير ٣٠ سال اختصاص داشت و خرداد سال ١٣٩٣ در خانه هنرمندان ايران برگزار شد. گفت‌وگو با اين هنرمند را به بهانه نزديک شدن به سومين دوره نمايشگاه ورسوس در ادامه بخوانيد.

تجربه حضور در ورسوس و انتخاب آثار نقاشان جوان برای شما چگونه بود؟

در هر نمايشگاهی كه برای آن فراخوان اعلام می‌شود بايد منتظر ديدن همه نوع كاری باشيد. از تكراری و ساده گرفته تا اصيل و قابل‌توجه. كار بسيار سختی هم هست چون تعداد آثار بسيار زياد است و حوصله و نيروی زيادی می‌خواهد تا انتخاب‌كننده دچار بی‌اعتنايی نشود و با صرف وقت كارها را انتخاب كند. من بارها چنين تجربه‌ای را داشتم و به عنوان داور يا انتخاب‌كننده با كوهی از آثار مواجه شدم. هميشه سعی كردم انضباط داشته باشم و حوصله‌ام را نگه دارم تا به دليل تكرارِ تماشای آثار دچار حالت‌های زودگذر نشوم و بتوانم روی هر كاری درنگ كنم. معمولا كاری را كه بايد جدا شود و جای درنگ بيشتری دارد با علامتی مشخص و كار خود را تمام شده فرض می‌كنم. البته هميشه در اين رويدادها چند نفر همكار حضور دارند كه هر كدام انتخاب‌های متفاوتی دارند.

با توجه به اينكه آثار هنرمندان زير ٣٠ سال شركت‌كننده در اين رويداد را می‌توان نماينده نسل جوان هنرمندان دانست، نظر شما در مورد آثاری كه بررسی كرديد، چيست؟

هر بار وقتی در مقابل تعداد زيادی از آثار نقاشان جوان قرار می‌گيرم اميدوارتر می‌شوم. چون گذشته از كارهايی كه كپی يا تحت‌تاثير ديگران هستند، با نسل جوانی مواجه می‌شوم كه خيلی بااستعداد و كاری است و آثار بسيار قابل‌توجهی خلق می‌كند كه در مقابل آن احساس آسودگی و خوشحالی می‌كنم. در هركدام از اين رويدادها آثار پيشتاز و اصيل زيادی ديدم و براساس سليقه خودم آن‌ها را انتخاب كردم. هرچند در مقابل سليقه داوران ديگر ممكن است اين آثار امتياز لازم را كسب نكرده باشند.

جامعه ما چه نيازی به برگزاری چنين رويدادهايی دارد و آيا افزايش تعداد چنين مسابقه‌هايی می‌تواند تاثير منفی داشته باشد؟

خير، هيچ نكته منفی وجود ندارد. چون جوانان ما در آغاز راه خود و بعد از پايان دانشگاه قرار دارند و جدا از اين كه چه نبوغی دارند يا چه چيزی عرضه می‌كنند و ارزش كيفی كار آن‌ها چيست، مانند همه نقاشان اين مسئله را دارند كه آثارشان ابتدا عرضه شده و سپس مورد توجه قرار گرفته و خريداری شود. يک اثر هنری هرقدر هم كه عالی باشد باز نياز به مخاطب دارد. پس برای اين شور و اشتياق هنرمند بايد مخاطبی فراهم شود و اين كار بسيار مهمی است. بنابراين هرچه تعداد چنين رويدادهایی بيشتر باشد تعداد مخاطب هم بيشتر می‌شود. هنرمند در زمان خلق اثر تنهاست و پس از آن می‌خواهد ببيند اثر او كجا می‌رود و با چه واكنشی مواجه می‌شود. همه نهادهای دولتی و خصوصی وظيفه دارند چنين كاری را انجام دهند و همان طور كه ورسوس و دامون‌فر اين كار را كرده‌اند، هرچه تعداد آن‌ها بيشتر باشد بهتر است.

هنرمند جوانی كه در چنين مسابقاتی برگزيده می‌شود بايد پس از پايان نمايشگاه نيز مورد حمايت قرار ‌گيرد يا ادامه مسير به عهده خود اوست؟

اين مراسم طولانی از زمان دريافت آثار تا انتخاب، امتيازدهی، نمايشگاه و در نهايت خريد آثار، هنرمند را درگير می‌كند، اما پس از آن هنرمند است و خودش. نمی‌شود هميشه زيربغل هنرمند را گرفت و دنبالش بود. البته اين يک وظيفه كلی برای دولت و بخش خصوصی است كه به خود بقبولانند بايد از هنرمند حمايت كنند. اگر چنين حمايتی وجود داشته باشد با پايان يک رويداد، هنرمند دچار نااميدی نمی‌شود، چون می‌داند هميشه فرصت‌های ديگری هست كه بتواند در آنها حاضر شود و مخاطب خود را پيدا كند.

ولی هنرمند تنهاست. بايد بين خلوت و جست‌وجوگری او، با حمايت و پشتيبانی ديگران تعادل وجود داشته باشد. نمی‌توان انتظار داشت فقط هنرمند مداومت و استقامت به خرج دهد يا فقط حمايت و پشتيبانی ديگران وجود داشته باشد. بايد تعادلی بين اين رويدادها و كار هنرمند وجود داشته باشد. هميشه بايد فرصت‌هايی وجود داشته باشد تا هنرمند در آنها شركت كند و اميدوار باشد كه جايی برای حضور او هست. ممكن است در يک دوره اول شود در يكی پنجم و در دوره ديگر هيچ مقامی نداشته باشد. هيچ اشكالی ندارد چون مسابقه فقط برای اول شدن نيست.

دنيای هنر حوزه‌ای پر جنب و جوش و پر از اميد و نااميدی است. پس هر جشنواره‌ای كه تمام می‌شود هنرمند بايد آماده باشد خودش را جای ديگری نشان دهد. اين ساحتی گسترده و پرتلاش و پرماجرا برای همه هنرمندان است. اگر فكر كنيم همه كارها برای هنرمند بايد سهل و ساده باشد ديگر نمی‌توان انتطار داشت او تلاش كند. اين كار ممكن است باعث شود او تنبل شود. در هيچ جای دنيا حمايت هميشگی وجود ندارد، اما نبايد هنرمند را به حال خود رها كرد.

در زمان حضور خود در داوری و ديدن نمايشگاه نقاشان جوان با نكاتی مواجه شديد كه نياز به تغيير يا بهبود داشته باشد؟

به نظر من همه مراحل ورسوس خوب بود و تنها نكته‌ مهم اين است كه بايد در هر دوره اين مسابقه‌ها، انتخاب‌كننده‌ها و داوران متفاوتی حضور داشته باشند تا تفاوت سليقه و نگاه آنها باعث شود هر بار اتفاقی نو بيفتد. اين تفاوت برای هنرمندان جوان هم فرصتی ايجاد می‌كند كه افرادی با سلايق متفاوت، آثار آنها را بررسی كنند.