کاربران فضای مجازی و شبکه های اجتماعی با صرف عضویت داشتن در این گونه شبکه ها همواره در یک تمرین و آموزش مداوم هستند و یگانه راه ایمن ماندن از دروغ های تلگرامی افزایش سواد و فرهنگ استفاده کاربران و بازتر شدن فضای اطلاع رسانی رسانه های رسمی است.

عصر ایران - " اعطای تابعیت موقت دولت ژاپن به اتباع مرد کشورهای ایران، ارمنستان و آذربایجان برای ازدواج با زنان ژاپنی"

" ضرب و شتم کودکی در مهد کودکی در جنوب کشور"

" از ساعت 12 امشب پیام رسان تلگرام به دستور دولت ابتدا در تهران و سپس به مرور در دیگر شهرهای کشور فیلتر خواهد شد"

این 3 مطلب تنها نمونه‌هایی از خبرهای دروغ و غیرواقعی هستند که در روزهای گذشته در پیام رسان " تلگرام" و دیگر شبکه‌های فضای مجازی دست به دست شده و بازتاب زیادی پیدا کرده‌اند و حتی بنا به مشاهده شخصی خود نگارنده در یک کانال تلگرامی " پاتوق دوستان" عده‌ای از اعضاء در حال برنامه‌ریزی برای مراجعه اول وقت به سفارت ژاپن به منظور پر کردن فرم دریافت ویزای مهاجرت بوده‌اند!

این روزها که بحث احتمال فیلترینگ تلگرام داغ شده و هر از چندی صحبتی از یک مقام رده میانی کشور درباره ضرورت فیلتر کردن تلگرام به میان میاید، انتشار چنین خبرهای کذبی در فضای تلگرام می‌تواند بادی به بادبان کشتی طرفداران فیلترینگ باشد و استدلال آنها را درباره ضرورت فیلترینگ تلگرام تقویت کند و از این جهت کمی هم مشکوک به نظر می‌رسد.

هر چند که تلگرام یک پیام‌رسان است و محتوای آن را کاربران پُر می کنند اما به هر جهت باید توجه داشت که بخش بزرگی از کاربران تلگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی و مجازی قدرت و توانایی کافی برای تشخیص فوری و تمییز دادن بین اخبار و مطالب راست و دروغ را ندارند و تنها کاری که پس از دیدن و خواندن هر خبر یا مطلبی انجام می‌دهند انگشت گذاشتن روی گزینه " فوروارد" به دیگر کانال‌هایی است که در آن عضو هستند و این گونه است که یک خبر یا مطلب کذب و عاری از حقیقت در کسری از ساعت در تمامی صفحات فضای مجازی می‌چرخد و بسیاری را به اشتباه انداخته و گمراه می‌کند.

اما راه ایمن ماندن از انتشار وسیع و سریع خبر و مطلب دروغ چیست؟

واقعیت این است که حتی جامعه‌ای مثل ایالات متحده آمریکا که به هر حال در زمینه استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی فرسنگ‌ها جلوتر از کشور ما و بسیاری دیگر از کشورهای جهان است، از این ناحیه آسیب‌پذیر است و در جریان انتخابات اخیر ریاست جمهوری در این کشور این آسیب پذیری رخ نمود و در قالب انتشار اخبار دروغ و گمراه کننده در فضای مجازی – به ویژه در فیسبوک – به نفع یک نامزد انتخاباتی – ترامپ – حتی توانست یکی از دلایل تغییر نتایج آرا و افزایش شانس نامزد پیروز در انتخابات باشد.

اما راه ایمن ماندن از این گونه خبرها نه تنها بستن و فیلتر کردن نیست بلکه برعکس تمرین مداوم استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ارتقای آموزش و سطح سواد کاربران و به طور کلی مقابله با سیاست سانسور و پرهیز از ایجاد فضای دوقطبی خبرهای رسمی - غیر رسمی است.

به بیان دیگر هر چه دست رسانه‌های جریان اصلی در انتشار اخبار و تحلیل و مطالب مختلف بازتر باشد احتمال درغلتیدن در آفت خبرهای دروغ فضای مجازی کمتر و کمتر می شود و کاربران شبکه‌های اجتماعی با تمرین مداوم و داشتن منابع مختلف دریافت اطلاعات می‌توانند به مرور سواد رسانه‌ای خود را ارتقا داده و فرهنگ استفاده از فضای مجازی را ارتقا بخشند و به راحتی فریب خبرهای دروغ را نخورند.

این فرهنگ باید به مرور نهادینه شود که پیش از اطمینان از صحت و سقم خبری دست کاربر فضای مجازی روی دکمه " فوروارد" نرود و این تمرین تنها با استفاده مداوم از شبکه‌های اجتماعی و تغذیه کاربر از منابع مختلف و متنوع دریافت اطلاعات میسر است نه بستن و توقیف و فیلتر کردن.

"فیلتر کردن" تنها پاک کردن صورت مساله و تشدید بی اعتمادی عمومی و دو قطبی فضای "اخبار رسمی و غیر رسمی" است و اتفاقا در فضای دوقطبی شده، بسیاری از کاربران عادی به دلیل منع رسمی استفاده از شبکه‌های اجتماعی، ناخودآگاه هر چه در محتوای شبکه‌های اجتماعی می‌بینند و می‌خوانند، باور می‌کنند و اعتماد آنها به رسانه‌های شناسنامه‌دار و منابع دریافت اخبار و اطلاعات رسمی روز به روز کمتر و کمتر خواهد شد.