2- هدف اصلی (هدف اعمالی نه اعلامی) دولت ترامپ از خروج از برجام و اعمال دوباره تحریم‌ها چیست؟ سرنگونی حکومت ایران یا کشاندن ایران به پای میز مذاکره با خودش؟

3- اتحادیه اروپا تا چه میزان قادر به ارایه تضمین‌های مورد نظر ایران برای بقای برجام است؟

4- در صورت عدم توانایی اروپا برای مقابله موثر با تحریم‌های آمریکا، گزینه‌های ایران برای خروج از برجام و پس از آن چیست؟

5- و سوال مهم دیگر به فرض تثبیت تحریم‌های آمریکا با خروج یا عدم خروج ایران از برجام، شرایط تحریمی آمریکا تا چه زمانی پایدار خواهد بود؟

به بیان دیگر آیا این تحریم‌ها تنها وابسته به ترامپ است و با خروج او از کاخ سفید یا پیروزی حزب دموکرات در انتخابات میاندوره‌ای امسال و از دست رفتن اکثریت جمهوریخواهان در کنگره آمریکا و شکست احتمالی ترامپ در انتخابات 2020 و یا استیضاح و برکناری احتمالی او از قدرت، تحریم‌ها لغو خواهد شد؟

این سوالی است که پاسخ به آن می‌تواند در تصمیم گیری‌ها و رویکردهای آتی دولت ایران در قبال تحریم‌های آمریکا موثر باشد.

تا اینجای کار ایران به جز کسب حمایت‌های سیاسی و معنوی از جهان در برابر فشارهای ترامپ دستاورد ملموس اقتصادی در برابر تحریم‌های آمریکا به دست نیاورده است و به نظر نمی‌رسد تضمین‌های اروپا چیز "دندان گیری" برای ایران در برابر تحریم‌های آمریکا داشته باشد.

شرکت‌های بزرگی که پس از برجام راهی ایران شدند و قرارداد بستند در حال ترک ایران هستند و ایران امیدوار است این شرکت‌ها را با شرکت‌های کوچک‌تر اروپایی و یا شرکت های روسی و چینی و.. جایگزین کند.

تجربه دوره سابق تحریم‌ها نشان داده است خروج شرکت‌های بزرگ از ایران چندان قابل جایگزین نیست، چون در بسیاری موارد انحصارهای خاصی در زمینه فناوری و نیز تامین سرمایه‌های عظیم پروژه‌های بزرگ تنها از دست این قبیل شرکت‌های بزرگ برمی‌آید.

تحریم‌ها و حزب دموکرات آمریکا

سوال اساسی دیگری که این روزها شاید ذهن هر ایرانی و ناظر خارجی را به خود معطوف داشته چشم انداز آینده تحریم‌هاست؟

اینکه تحریم‌های آمریکا علیه ایران تا چه زمانی ادامه خواهد داشت:

1- تا زمان تسلیم ایران به شرایط آمریکا

2- رسیدن به یک راهکار میانه با دولت ترامپ بدون تسلیم محض به شرایط و خواست‌های آمریکا

3- مقاومت ایران تا زمان به دست گرفتن کنگره از سوی حزب دموکرات

4- مقاومت ایران تا زمان خروج ترامپ از کاخ سفید ظرف چند ماه (احتمال برکناری) تا 2 سال (انتخابات 2020 ریاست جمهوری آمریکا) و حتی تا 6 سال دیگر (پایان دو دوره ریاست جمهوری ترامپ)

صورت مساله تسلیم ایران در برابر فشارهای آمریکا مشخص است؛ هر زمانی که ایران تسلیم محض خواست‌های آمریکا شود به اقرار دولت ترامپ تحریم‌ها پایان می‌یابد؛ اما این گزینه به هیچ‌وجه در میان نخبگان حاکم در ایران و حتی بخش اعظمی از افکار عمومی ایران طرفدار ندارد.

درباره گزینه میانه و مذاکره دوباره ایران و آمریکا در زمینه مسایل اختلافی نیز باید نخست تکلیف برجام مشخص شود و اینکه آیا قرار است الحاقاتی به این توافق بین‌المللی افزوده شود یا اینکه به طور کل به کناری نهاده شود. تا اینجای کار ایران و دیگر اعضای گروه 4+1 (بدون آمریکا) بر ضرورت حفظ برجام تاکید داشته‌اند و به نظر نمی‌رسد برجامی که حاصل سال‌ها مذاکره و دیپلماسی چند جانبه بین‌المللی است، به این راحتی و آسانی از دست برود.

اما دو گزینه دیگر کاملا به‌حزب دموکرات آمریکا وابسته است. این حزب تا کنون و در آستانه برگزاری انتخابات میاندوره‌ای کنگره برنامه‌ای در قبال خروج ترامپ از برجام و اعمال دوباره تحریم‌های آمریکا علیه ایران اعلام نکرده است.

به بیان دیگر با وجودی که به نظر می‌رسد به قدرت رسیدن دموکرات‌ها در کنگره و یا شاید کاخ سفید نقطه پایانی بر تحریم‌های یکجانبه آمریکا و بازگشت این کشور به برجام باشد، اما مادامی که حزب دموکرات این برنامه را در دستورکار انتخاباتی و شعارها و برنامه های خود قرار نداده باشد و به صورت علنی آن را اعلام نکرده باشد، نمی‌توان با اطمینان کامل نسبت به این سناریو سخن گفت.

از سوی دیگر نباید از یاد برد که بسیاری از شروط 12 گانه ای که وزیر خارجه آمریکا برای مصالحه با ایران مطرح کرد در واقع همان خواست ها و انتقادات حزب دموکرات علیه ایران نیز هست با این تفاوت که دولت اوباما مساله هسته ای را کاملا از همه موضوعات جدا کرد و اجازه نداد اختلافات عمیق و گسترده بین ایران و آمریکا به موضوعات مورد مذاکره در برجام راه یابد، اما از نظر ترامپ این توافق کافی نیست و توافقی خوب است که جامع باشد و همه موارد اختلافی تهران – واشنگتن را پوشش دهد. به بیان دیگر ترامپ نگاهی " همه یا هیچ" به مقوله دیپلماسی دارد و بر این باور است که سنگینی تحریم‌های آمریکا را نباید با وجود حفظ اختلافات و دشمنی‌ها در بسیاری از حوزه‌ها با این کشور از روی دوش ایران برداشت.

این مساله طبیعی است که حزب دموکرات دنباله‌روی سیاست ترامپ در قبال جهان و به ویژه ایران نباشد و خواستار اعمال تغییراتی در سیاست خارجی و امنیتی آمریکا باشد.

انتظار طبیعی این است که دموکرات‌ها خواستار بازگشت دوباره آمریکا به برجام باشند؛ هر چند که این خواسته هنوز به صراحت از سوی بلندپایگان و چهره‌های شناخته شده حزب دموکرات مطرح نشده است؛ و شاید همین انتظار است که باعث شده ایران نیز دست به عصا منتظر تحولات داخلی آمریکا در انتخابات نوامبر امسال (15 آبان 97) بنشیند و این انتخابات از همه انتخابات‌های آمریکا در 4 دهه گذشته برای ایران مهم‌تر خواهد بود؛ البته باید مشخص شود که حزب دموکرات در صورت به دست گرفتن اکثریت در کنگره تا چه میزانی اصرار به اصلاح رویکردهای سیاست خارجی ترامپ به ویژه در زمینه بازگشت دوباره این کشور به برجام، خواهد داشت؛ در این زمینه لابی و رایزنی ایران با حزب دموکرات و مسئولان دولت سابق آمریکا می‌تواند موثر باشد.