مدیرکل زندان‌های استان تهران در گفت‌وگویی آخرین وضعیت پرونده‌هایی همچون پرونده حمیدرضا بقایی، سعید مرتضوی، مهدی هاشمی، وحید مرادی، نسرین ستوده، هنگامه شهیدی و... را تشریح کرد.

مصطفی محبی در گفتگو با ایسنا گفت: همه زندانیان برای ما یکسانند. مهدی هاشمی در بند عمومی است ولی بابک زنجانی به لحاظ مراوات و رفت و آمد زیاد قضایی و به جهت تحقیقات در زندان در جای خاصی نگهداری می‌شود.

وضعیت زندان‌های استان تهران در رابطه با اقدامات نظارتی و پرونده شخصیت که برای زندانیان تشکیل می‌شود، به چه صورت است؟

کسانی که وارد زندان می‌شوند، افرادی هستند که حسب دستور یا احکام قضایی وارد زندان می شوند و قضات دادگستری نیز بر آنها نظارت می‌کنند و ما هم در موضوع نظارت بر زندانیان پافشاری داریم و با روی باز از آن استقبال می کنیم. مقامات قضایی هم هر روز بهتر از دیروز حضورشان را در این زمینه بیشتر کرده‌اند، به گونه‌ای که سال گذشته بیش از چهار هزار مورد بازدید توسط قضات استان انجام شده است؛ البته در هر زندان قاضی ناظر زندان را داریم و این قضات همیشه در زندان ها مستقرند. علاوه بر آنها قضات دادسراها اعم از دادستان و معاونین دادستان و دادیاران اجرای احکام و نیز قضات دادگاه های بدوی و تجدیدنظر در طول هفته از زندان ها بازدید به عمل می‌آورند.

ما در هر زندان بازرسی‌های مستمر را داریم. اداره کل زندان‌ها و مسئولین حفاظت و بازرسی و به طور کلی سازمان زندان‌ها همیشه بر عملکرد مدیریت زندان و نحوه اجرای صحیح مقررات بر زندان‌ها نظارت دارند و هیات‌های نظارت و بازرسی حقوق شهروندی دادگستری تهران و قوه قضاییه نیز از زندان‌ها بازدید می‌کنند به طوری که در سال ۹۶، هفتاد نفر از هیات‌های خارجی و ۲۶ نماینده مجلس از زندان‌ها بازدید کردند و آنقدر بازدیدهایمان از زندان‌ها زیاد است که زندانیان نسبت به این موضوع اعتراض می‌کنند.

ما در استان تهران ۷ زندان از جمله زندان فشافویه، قرچک ورامین، ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ، اوین، کانون اصلاح و تربیت، شهر ری، دماوند و در استان البرز دو زندان رجایی شهر و قزل حصار را داریم.

«پرونده شخصیتی زندانیان» در زمینه کارهای فرهنگی، مددکاری، روانشناسی، بهداشت و درمان، اشتغال و حرفه آموزی آنها تشکیل می شود. ما در سال ۹۵، ۲۲ هزار پرونده شخصیتی تشکیل دادیم که سال ۹۶ این تعداد را به ۳۰ هزار پرونده رساندیم و در سه ماهه اول سال جاری نیز ۸ هزار پرونده شخصیتی تشکیل دادیم و امیدواریم تشکیل پرونده شخصیتی زندانیان روز به روز بیشتر شود تا بتوانیم به طور صدرصد پرونده شخصیتی آنها را در تمام زندان ها تشکیل دهیم. گفتنی است بیش از ۲۴۰۰ محکوم مالی داریم که فقط برای مهریه و نفقه در زندانند.

چرا اوین را جزو زندان‌ها قرار دادید؟

زمانی که جا و امکانات نیست، ما مجبوریم در طرح طبقه بندی‌مان اوین را بازداشتگاه بدانیم ولی از اوین به عنوان زندان استفاده کنیم. ما در اوین غیر از افغان‌ها و پاکستانی‌ها، زندانیان خارجی را هم نگه میداریم و نمی‌توانیم آنها را جای دیگری ببریم. این طور نیست که ما از زندان اوین به عنوان ابزار استفاده کنیم و بازداشتگاه باشد ولی از آن به عنوان زندان استفاده کنیم.

با توجه به اینکه پیش‌تر گفته بودید که تقاضای افزایش بودجه را برای زندان‌ها داشتید، آیا بودجه زندان‌های تهران تامین شده است؟

ما در رابطه با تجهیزات و بادی اسکنر با کمبود مواجه‌ایم و کسری بودجه داریم. تلاش داریم که این کسری بودجه را جبران کنیم ولی باید مسئولین دولتی در استان و سطح کشور با جدیت بیشتری آن را دنبال کرده و این معضل را رفع کنند. به عنوان مثال عدم تکمیل دو زندان از زندان‌های تهران بزرگ به دلیل کمبود منابع مالی است. ما در برخی از زندان‌های تهران به لحاظ کمبود جا، کف خواب داریم، مثل ندامتگاه مرکزی تهران بزرگ. با بودجه‌ای که به ما داده شده است حدود ۹۰ درصد کار یکی از زندان‌های استان تهران در حال تکمیل است و ان‌شاءالله با راه انداری آن، کف خواب در زندان تهران بزرگ نخواهیم داشت.

آیا خرید و فروش جای خواب در زندان‌ها صحت دارد؟

خیر. شاید فردی روی زمین بخوابد یا کسی که روی تخت خوابیده بخواهد جایش را با دیگری جابه جا کند که این موضوع طبیعی است و اصلا این طور نیست که کسی جای خواب را بخرد یا جایش را واگذار کند.

چرا حوادثی مانند خودکشی سینا قنبری، سید امامی و ... را شاهدیم و اینگونه حوادث مدام در بازداشتگاه ها رخ می‌دهد؟ آیا اقدامات لازم در بازداشتگاه و ندامتگاه‌ها برای حفظ جان انسان‌ها انجام می‌شود؟

ما از ابتدا بر بازداشتگاه‌های امنیتی و انتظامی نظارت داشته و داریم. برای مدیران بازداشتگاه‌ها دوره‌های آموزشی را گذاشته‌ایم. آقای سینا قنبری در بازداشتگاه و در قرنطینه در ساعت ۲:۳۰ بامداد به لحاظ مشکلات شخصی، خودش را در سرویس بهداشتی به دار آویخت. آیا این دست ماست؟ ما چه باید کنیم؟ ما باید در طول شبانه روز، آنقدر نیرو داشته باشیم که هر 15 دقیقه یکبار سرویس‌های بهداشتی را چک کنیم که این عملی نیست. همچنین اینطور نیست که ما در محیط زندان حوادث را پیش بینی کنیم.

با توجه به اقدامات پیشگیرانه توسط همکارانم در زندان‌ها تعداد بسیار نادری از خودکشی‌ها در زندان‌ها به نتیجه می‌انجامد. خودکشی زندانیان به دلیل رفتار زندانبان یا کمبود زندان نیست بلکه خودکشی آنها به دلیل مشکلات روحی و شخصی شان است. آقای سید امامی هم در سرویس بهداشتی خودکشی کرده بود.

درباره آزادی حمید صفت توضیح می‌دهید؟

وضعیت حمید صفت با نظریه پزشکی از قرار بازداشت موقت به قرار وثیقه تغییر کرد و در نهایت با وثیقه آزاد شد. هیچ امتیاز خاصی برای او در نظر گرفته نشد.

قتل وحید مرادی به چه صورت رخ داد و چگونه چاقو و قمه وارد زندان می‌شود؟

آقای وحید مرادی در سوابقش حدود ۲۰ تیر خورده است و ۱۳ مورد سابقه ضرب و جرح دارد. طبیعتا این شخص زمانی که وارد زندان می شود، می خواهد رفتارهای قانون گریزش را در زندان عملی کند. ماجرا از این قرار بود که وحید مرادی در سلولش با بقیه زندانیان درگیر می شود و بقیه را مجروح می کند و آنها هم از طریق تیزی به قلبش، او را به قتل می‌رسانند.

در کلاس‌های آموزشی که برای زندانیان می‌گذاریم، ابزارالات برنده در اختیارشان هست و به لحاظ اینکه از محیط مناسب استفاده کنند، کولر در اختیارشان هست. آنها حتی از فلزات کولر و تخت‌ها و از هر نوع جنسی که در اختیارشان هست حتی با قاشق و چنگالی که برای غذاخوردن در اختیارشان قرار می‌گیرد، تیزی (وسیله برنده) درست می‌کنند؛ بنابراین منظور از تیزی شمشیر یا قمه نیست بلکه می‌تواند از همین چیزهای کوچک هم تیزی درست کنند. ضربه‌ای که به وحید مرادی زده بودند از همین چیزها یعنی از تیزی های خیلی باریک و کوچک بود. به هر صورت عمده زندانیان رجایی شهر متهم و محکوم به قصاص و اعدام با جرایم خشن و سازمان دهی شده هستند و طبیعی است که چنین اتفاقاتی رخ دهد.

زمانی که درگیری بین وحید مرادی و دیگر زندانیان شروع می‌شود تا لحظه فوتش و نیز ورود نیروهای ما، هفت دقیقه بیشتر طول نمی‌کشد. به این صورت که در حیاط درگیر می‌شوند، از حیاط وارد سالن و در سالن زندان درگیری شدید می‌شود و اتفاق رخ می‌دهد، البته دو سه نفر زخمی شده‌اند و دو سه نفر هم حسب دستور قضایی بازداشت شدند و در اختیار آگاهی هستند.

پرونده‌های نسرین ستوده و هنگامه شهیدی به کجا رسیده است؟

نسرین ستوده و هنگامه شهیدی در حال حاضر در بازداشت هستند.

دادستان تهران اخیرا گفته‌ است که معتادین متجاهر به بازداشتگاه کهریزک منتقل شوند، این بازداشتگاه تعطیل نشده است؟

این بازداشتگاه تعطیل شد و دیگر بازداشتگاه نیست. نیروی انتظامی با ستاد مواد مخدر در حال هماهنگی است که معتادین متجاهر را برای نگهداری به آنجا منتقل کند. کما اینکه ما در حال حاضر حدود ۱۷۰۰ معتاد متجاهر را در فشافویه نگه می‌داریم.

با توجه به اینکه مطرح می شود برخی از زندانیان پرونده های کلان مانند بابک زنجانی، مهدی هاشمی و ... از امتیازات بهتر و شرایط خاصی برخوردارند، وضعیت این متهمان در زندان ها به چه صورت است؟

همه زندانیان برای ما یکسانند. مهدی هاشمی در بند عمومی است ولی بابک زنجانی به لحاظ مراوات و رفت و آمد زیاد قضایی و به جهت تحقیقات در زندان در جای خاصی نگهداری می‌شود.

وضعیت آقای حمیدرضا بقایی معاون اجرایی دولت دهم به چه صورت است؟ آیا او واقعا اعتصاب غذا کرده است؟ مرتضوی دادستان سابق تهران کجا نگهداری می‌شود؟

آقای بقایی در شرایط مناسب و کاملا انسانی در بازداشتگاه اوین نگهداری می‌شود. در مورد آقای مرتضوی نیز باید بگویم به دلیل اینکه نمی‌توان وی را در کنار دیگر زندانیان نگه داشت، در بند ۲۴۱ اوین در حال گذراندن حبس است. باز هم می‌گویم که این طور نیست امتیاز خاصی به این زندانیان داده شود.

محمدرضا رحیمی معاون اول دولت دهم هم زندان بود البته به دلیل بیماری‌هایی که داشت، نسبت به بقیه زندانیان بیشتر مرخصی می‌آمد. تعداد زیادی از متهمان حتی محکومان سیاسی برای پزشکان خصوصی شان باید مدام اعزام شوند، در این موارد قوه قضاییه بسیار مظلوم است. کسانی که علیه جمهوری اسلامی مدام حرف می زنند و بوق و کرنا راه می اندازند کسانی هستند که با همه امکانات مدام اعزام می‌شوند. افراد خاص تا می‌گویند دل درد دارند برای اینکه اتفاقی برای آنها نیفتد سریع اعزامشان به بیمارستان انجام می شود.

آیا محکومیت ۵ نفر از زنان دراویش به حبس طولانی مدت صحت دارد؟

از این موضوع بی اطلاعم. پروسه کاری اعلام محکومیت این است که دادگاه حکم را صادر می‌کند و به زندان اعلام می‌نماید و زندان هم آن را به متهم ابلاغ می کند و در سیستم رایانه‌ای ثبت می‌شود تا متهم اگر اعتراضی دارد آن را انجام دهد و پرونده اش به دادگاه تجدیدنظر ارسال شود. ما در این پروسه فقط مجری ابلاغ اوراق قضایی هستیم و موضوع را رصد نمی کنیم که احکام چیست.

بحث انتقال اوین به خارج از شهر به کجا رسید؟

این موضوع را دکتر جهانگیر رییس سازمان زندان ها پیگیری می کند. زندان اوین از نظر ابعادی که دارد جای خوش آب و هوایی است و بسیار بزرگ است و هزینه خرید آن سنگین است. بعید می‌دانم که افراد حقیقی بتوانند این کار را انجام دهند. از نظر حقوقی مطالبه گر خرید اوین شهرداری بوده ولی تا این لحظه هنوز به نتیجه کارشناسی نرسیده است زیرا هر کسی که بخواهد اوین را بخرد باید در توافق نامه به نحوی عمل کند که جای مناسب را تهیه و آماده کند تا ما بتوانیم زندانیان را به آنجا منتقل کنیم.

برای اشتغال زندانیان چه اقداماتی انجام دادید؟

ما در زندان‌های تهران واحد اشتغال داریم و اشتغال زندانیان داوطلبانه و با حقوق است. ما هر کسی را نمی‌توانیم در پروسه اشتغال قرار دهیم زیرا اشتغال ابتدا از حرفه آموزی شروع می‌شود و آنها را آموزش می‌دهیم و بعد گواهینامه می‌گیرند و پس از آن مشغول می‌شوند.

قریب به دو هزار نفر در زندان‌های استان تهران و در کارگاه‌هایی همچون خیاطی، سراجی، نجاری، چاپ، مونتاژ قطعات خودرو، فلزکاری، پرس کارتن، صنایع چوب، فرفوژه، تابلوسازی، گلخانه و ورمی کمپوست مشغول به کارند. در هر کدام از این کارگاه ها حدود ۳۰۰ زندانی مشغولند. قرارداد اشتغال آنها را بنیاد تعاون زندانیان برعهده دارد و ما زندانیان را در اختیار این بنیاد قرار میدهیم و در کارگاه‌ها کار می کنند و ماحصل کارشان را می‌فروشند و از این طریق حقوق دریافت می‌کنند که بخشی از حقوق را خود زندانی و بخشی را به خانواده زندانیان می‌دهیم.

آموزش در زندان به دو صورت است. یک روش از طریق فنی و حرفه‌ای است که مربی از سازمان فنی و حرفه‌ای می‌آید و بعد از آموزش از زندانیان امتحان می گیرد و گواهی نامه صادر می کند و در گواهی نامه صادره هم هیچ نشانی از زندان نیست تا زمانی که زندانی آزاد شد، هیچ مشکلی برای کار نداشته باشد. یک روش آموزش از طریق صنایع دستی و گردشگری است که با میراث فرهنگی و صنایع دستی و گردشگری است، مثل تابلوفرش، منبت کاری و ...

ناگفته نماند آمار ورودی و خروجی زندانیان به زندان‌های استان تهران با توجه به تاکیدات ریاست قوه قضاییه و پیگیری دادستان‌ها و روئسای محترم دادگستری‌ها افزایش آنچنانی ندارد ولی کاهش هم نداشته است.

ارزیابی شما از قرارگرفتن سازمان زندان‌ها در زیر مجموعه دولت چیست؟

من این موضوع را نشنیدم ولی نظرم این است که وقتی زندان، زندانبان و اجرای احکام موضوعش قضایی است باید زیر مجموعه دستگاه قضایی باشد.

اقدامات فرهنگی سازمان زندان‌ها برای زندانیان چیست؟

ما در ماه مبارک رمضان برنامه های فرهنگی زیادی در زندان ها داشتیم و ۳۰ هزار ختم قرآن انجام شد. ۱۵۰۰ نفر حافظ قرآن داریم که از یک تا ۳۰ جزء قرآن را حفظ کرده اند. ما ۱۶ کتابخانه در زندان های تهران داریم که تحت نظارت نهاد کتابخانه ها هستند البته ۵۰ کتابخانه نیز در بندهای زندان ها داریم. ۱۴۵ نمازخانه و دارالقران در زندان ها داریم و در هر سه وعده در زندان ها نماز جماعت برگزار می شود. ۷۰ روحانی در زندان های استان تهران داریم که به صورت شبانه روزی در زندان ها هستند و در بندها با زندانیان زندگی می کنند و مشکلات آنها را می‌شنوند.

ما کلاس‌های پیشگیری از طلاق را برای همسران زندانیان در سال گذشته اجرا کردیم و ۷۰۰ خانواده زندانیان تحت این کلاس قرار گرفتند. تمام تلاشمان را انجام می‌دهیم که خدایی نکرده با مشکلی مواجه نشویم. به هر حال آیا می‌شود در تهران جلوی قتل را گرفت؟ آیا می‌شود جلوی کشیدن مواد را گرفت؟ ما تلاش مان برای جلوگیری از ورود اشیاء ممنوعه در زندان می‌کنیم ولی زندانیان به لحاظ مشکلات عدیده‌ای که دارند موبایل یا اشیای دیگر را به داخل زندان می‌برند.

در زندان‌ها سه نوع ملاقات داریم. یکی از ملاقات‌ها عمومی است که سالن‌های بزرگ در زندان‌هاست و خانواده زندانیان وقت قبلی می‌گیرند و برای ملاقات با زندانی‌شان به این سالن‌ها می آیند. دومین ملاقات مان کابینی است و ملاقات سوم نیز خصوصی یا همان شرعی و خانوادگی است و اتاق‌هایی را با همه تجهیزات به خانواده زندانیان می‌دهیم تا چند ساعتی با زندانی‌شان باشند.

آیا اعزام زندانیان با خودروی ویژه حمل زندانیان انجام می‌شود؟

خیر. حمل زندانیان با خودروهای عادی انجام می شود. خودروی ویژه حمل زندانیان فقط رونمایی شد، قرار است چند دستگاه از این خودرو خریداری شود و در اختیار سازمان زندان‌ها قرار گیرد که هنوز انجام نشده است.

گفتنی در سال ۹۶ بیش از ۸۰ هزار نفر زندانی را در تهران به مراجع قضایی و بیش از ۱۳ هزار نفر زندانی را به بیمارستان اعزام کردیم. این اعزام‌ها هزینه‌های هنگفتی ازلحاظ نیرو و ماشین الات نیاز دارد که با همه کمبودهایمان آن‌ را انجام دادیم. چند روز پیش یکی از زنان دراویش در ندامتگاه شهرری سر و صدا کرد، مگر ما همین یک نفر خانم زندانی را داریم؟ هتل که نیست زندان است، زندان جای محدود است. ما در بودجه‌ای که داریم به زندانیان میرسیم و تمام تلاشمان این است که با همه مشکلات بودجه‌ای که داریم بتوانیم تغذیه خوب به آنها بدهیم.

در بحث پزشک خانواده دولت مبالغی را به پزشکان می‌دهد که مسلما ما نمی‌توانیم این هزینه‌ها را به پزشکان بدهیم. به نظر شما آیا پزشکان حاضرند به زندان فشافویه یا زندان تهران بزرگ که خارج از تهران است بروند؟

بحث دستبند و پابند الکترونیکی به کجا رسید؟

در حال پیگیری موضوع هستیم. باید موانع آن را برطرف کنیم. اگر بخواهیم فرهنگ سازی شود باید هزینه هایی را بدهیم.

آیا مهدکودک در ندامتگاه شهرری ساخته شد؟

قرار است یک مهدکودک کنار ندامتگاه شهرری بسازیم که پیگیریم. الان ما یک سالن مادران در ندامتگاه شهرری داریم که مادران همراه فرزندشان و نیز مادران باردار آنجا نگهداری می‌شوند. ما علاوه بر این که مدعی هستیم غذا زیر نظر متخصص تغذیه به زندانیان می دهیم دستور هم دادیم که غذا در کانون اصلاح و تربیت و ندامتگاه شهرری بهتر باشد.

اقدامات انجمن حمایت از زندانیان مرکز برای زندانیان چیست؟

ما حمایت از زندانیان و خانواده آنها را در دستور کار داریم. با کمک انجمن حمایت زندانیان مرکز حدود ۶۲۹۸ خانواده را تحت پوشش قرار دادیم. علاوه بر انجمن حمایت مرکز، ۱۲ انجمن حمایت در شهرستان‌ها داریم. ۵۸۰۰ همسر و ۱۶ هزار فرزند زندانی را تحت پوشش داریم. در سال گذشته انجمن حمایت مرکز ۲۰۰ مورد در جهت جلب رضایت شکات اقدام کرد.

ما تقریبا مدعی هستیم که در زندانها بی سواد نداریم زیرا بلافاصله افراد بی سواد که وارد زندان می شوند زیر نظر مربی، آموزش می‌بینند و باسواد می‌شوند. ۴۷ نفر معلم و دبیر و ۴۵ استاد دانشگاه در این زمینه با ما همکاری می‌کنند. دو هزار نفر دانش آموز در حال تحصیلند و ۴۳۰ دانشجوی کارشناسی و کارشناسی ارشد داریم. همچنین ۲۱ مربی ورزشی در زندان‌ها، ۶ سالن چند منظوره، سه استخر، سه زورخانه و ۵ سالن کشتی داریم و در طول سال بین زندانیان مسابقات ورزشی برگزار می‌شود. ۱۱۱ مددکار اجتماعی داریم که به وضعیت خانوادگی و اجتماعی مددجویان رسیدگی می‌کنند. ۴۷ روانشناس داریم که کار روانشناسی کنترل خشم و اعتیاد و بیماری‌های خاص زندانیان را برعهده دارند. ۵۴ پزشک عمومی و ۱۵ متخصص و ۱۵۰ کادر پزشکی و ۲۰ رشته صنایع دستی و ۱۰ رشته فنی و حرفه ای نیز داریم. در سال گذشته ۱۹۷۳ نفر در کلاس ها شرکت کردند که از این تعداد ۱۳۰۶ نفر توانستند مدرک اخذ کنند.

سخن پایانی

*از پرسنل زحمت کش و مظلوم زندان های کشور که به صورت شبانه روزی و بدون هیچ گونه بازتاب مثبت جهادی مشغول به کار هستند و در حفظ امنیت روانی و آرامش جامعه سهم بسزایی دارند تشکر و قدردانی ویژه‌ای دارم.