شب «تبریز و شاهنامه» از سلسله نشست‌های شب‌های بخارا، عصر شنبه ۲۸ مهر ماه سال‌جاری با حضور شاهنامه پژوهان، اساتید زبان و ادبیات فارسی و مردم در تبریز برگزار شد.

به گزارش عصر ایران، عصر روز شنبه ۲۸ مهرماه سال‌جاری نشست «شب تبریز و شاهنامه» با حضور اساتید زبان و ادبیات فارسی «علی دهباشی»، «ابوالفضل خطیبی»، «چنگیز مولایی»، «سجاد آیدینلو»، «جواد رنجبری درخشی‌لر» و «محمد ابراهیم‌پور» با حضور مردم در سالن «نسل فردا» شهر تبریز برگزار شد.

در ابتدای جلسه علی دهباشی از محمد ابراهیم‌پور شاهنامه‌پژوه تبریزی دعوت کرد تا به عنوان اولین سخنران این نشست، به ایراد سخنان خود بپردازد. ابراهیم‌پور با بیان اینکه در تحقق آنچه ایران و ایرانی نامیده می‌شود اسباب و عوامل ماهوتی و معنوی موثرند اظهار کرد: اگرچه نمی‌توان اسباب و موجبات ماهوتی همچون جغرافیای سرزمینی را در شکل‌گیری، تثبیت و تداوم مفاهیم ایران و ایرانی نادیده گرفت اما با توجه به گستردگی مرز کشور و تهاجم‌هایی که سبب بزرگ و کوچک شدن‌های مرز ایران شده است؛ توجه به موجبات معنوی در گردآوری و تحقق آنچه ایران و ایرانی نامیده می‌شود لازم است.

وی با اشاره به اینکه ایران، پیش و بیش از آنکه محصول محیط‌ مرزهایش باشد در نمودهای فرهنگی ساری و جاری است، افزود: "شاهنامه، شاهِ نامه‌ها و برجسته‌ترین نماد و نمود معنوی تمام ایرانیان است که در تفهیم و تثبیت هویت ایرانیان در گستره ایران فرهنگی خوش نشسته و نقش‌ها آفریده است."

ابراهیم‌پور با بیان اینکه شاهنامه تنها دنیای مجسم در یک متن ادبی نیست اظهار کرد: "شاهنامه در هزاره‌ی پس از پیدایش خود دنیایی آفرید که در نسخه‌ها، خط‌نگاره‌ها و داستان‌های پهلوانی به خوبی نمایان است."

وی با اشاره به نقش قابل تامل آذربایجان و آذری‌ها در هویت برآمده از شاهنامه گفت: "آذربایجانیان در عصرهای پس از شاهنامه این کتاب را می‌خواندند، گردآوری می‌کردند و بر لوح جان خود محفوظ می‌کردند و داستان‌های شاهنامه در کهن‌ترین میراث فرهنگی و ادبی آذربایجان جریان یافت و تاثیراتش در اشعار گنجوی، شروانی، خاقانی و نظامی به خوبی دیده می‌شود."

در ادامه این نشست دکتر ابوالفضل خطیبی دیگر شاهنامه پژوه حاضر در جلسه به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: "در طول سالیان متمادی در ایران باستان «خدای‌نامه»ها پشتوانه عمیق فرهنگی برای ایرانیان و عنصر وحدت‌بخش در زمان خود بوده و فردوسی نیز در به نظم کشیدن شاهنامه از خدای‌نامه‌ها بهره جسته است."

وی افزود: "در طول ادوار گذشته که ایران همواره مورد تهاجم بیگانگان قرار گرفته و یکپارچگی سیاسی خود را از دست داده است، شاهنامه به عنوان عنصر فرهنگی وحدت‌بخش مورد توجه ایرانیان قرار گرفته و در اواخر دوره ایلخانیان، شاهنامه‌نگاری به اوج رسیده است.

خطیبی ادامه داد: در از هم‌گسیختگی‌های سیاسی دوره ایلخانیان، همواره نگارش شاهنامه مورد توجه ایرانیان قرار گرفته است و بالاخره در زمان صفویه، ایران یکپارچه و شاهنامه و شاهنامه‌نگاری به روزهای اوج خود رسیده است.

این شاهنامه‌پژوه با بیان اینکه کسانی که می‌گویند کشور و ملتی به نام ایران تا قبل از رضاشاه وجود نداشته، هیچ سوادی از تاریخ و ادبیات ندارند، افزود: زبان فارسی از زمان ساسانیان زبان معیار بوده و اینکه زبان فارسی به مردم ایران تحمیل شده، اشتباه و غرض‌ورزی است و تقابل بین فارس و ترک و عرب و کرد و ... در ایران، قطعاً در سال‌های اخیر به وجود امده و ریشه در تاریخ ایرانزمین نداشته و ندارد.

خطیبی با اشاره به اینکه شاهنامه اثری است که فردوسی آن را در بزنگاه دوره تاریخی خاص روزگار خویش با هدف تحکیم هویت ملی و وحدت ملی ایرانیان سرود، ادامه داد: متاسفانه در سال‌های اخیر برخی از نخبگان سیاسی به جای تاکید بر مبانی وحدت ملی، با اقداماتی همچون کلید زدن طرح‌هایی مانند فراکسیون‌های قومی در مجلس، گسل‌های قومیتی را هدف قرار دادند.

دکتر چنگیز مولایی در ادامه مراسم شب تبریز و شاهنامه به سخنرانی پرداخت و گفت: نظامی در شعر «همه عالم تن است وایران دل/نیست گوینده زین قیاس خجل» به خوبی پاسخ کسانی که کلمه ایران را جعلی می‌دانند و آن را ساخته دوره پهلوی می‌نامند، داده است و باید پرسید اگر لفظ ایران و شاهنامه به گفته آنها جعلی است چگونه نظامی به این زیبایی در شعر خود از آن بهره برده است؟!

وی گفت: علت چنین شایعه‌ای نسبت به کلمه ایران به استعمال کلمه «Persia» در غرب باز می‌گردد که ایران، فارسی و ایرانی را پرشیا می‌نامیدند و این کلمه از یونان به لاتین رسیده بود و عده‌ای بر همین مبنا تصور می‌کنند کلمه ایران ساختگی است. در حالیکه نام ایران بدون ذره‌ای شک یک نام کهن است.

در ادامه این جلسه دکتر سجاد آیدینلو که اخیراً جایزه «سرو ایرانی» را از آن خود کرد، سخنرانی خود را با بیان اینکه شاهنامه همواره در تبریز مورد استقبال بوده، آغاز کرد و گفت: تاثیرپذیری شعرای تبریز از شاهنامه به قدمت خود شاهنامه است و دیوان قطران تبریزی تنها چند سال پس از فوت فردوسی سروده شده که این مهم، خود گویای این مدعاست‌.

شاهنامه‌پژوه ارومیه‌ای با بیان اینکه کتابت و نگارش شاهنامه در شهر تبریز همواره وجود داشته افزود: شاهنامه بزرگ ایلخانیان و نگاره‌های آن از سال ۷۳۰ تا ۷۳۳ هجری در تبریز مصور شده است.

وی با اشاره به پیشتاز بودن تبریز در چاپ متن سنگی شاهنامه، تاکید کرد: شاهنامه خوانی و نقالی نیز از دوره تیموریان تا دوران معاصر تاریخ ایران همواره در قهوه‌خانه‌های تبریز مرسوم بوده است.

وی با اشاره به اهتمام مردم تبریز به برگزاری مراسم شاهنامه و بزرگداشت فردوسی خاطر نشان کرد: یک سال قبل از پیش‌همایش نخستین کنگره شاهنامه که در سال ۱۳۱۳ برگزارشد، جلسه‌ای برای این همایش با حضور شاهنامه‌پژوهان نمونه و مطرح در سال ۱۳۱۲ در تبریز برگزار شد. همچنین مراسمی برای شاهنامه و فردوسی در سال ۱۳۴۸ در تبریز برگزار شد که استاد شهریار نیز در این مراسم به شعرخوانی پرداخت و اشعارش در این مورد، در دیوان شهریار آمده است.

وی با بیان اینکه علاقمندی تبریز و عموم مردم آذربایجان در باب شاهنامه و شاهنامه‌شناسی به این موارد محدود نمی‌شود، تاکید کرد: بنیان‌گذار نخستین تحقیقات علمی و رسمی در مورد شاهنامه به زبان فارسی، توسط تقی‌زاده انجام گرفت که او نیز تبریزی بوده است‌.