مسمومیت با مونوکسید کربن بر اثر تنفس اين گاز خطرناک ایجاد می‌شود که بر اثر تنفس بیش از اندازه، مونوکسید کربن در خون جایگزین اکسیژن می‌شود و با از بین رفتن اکسیژن، سلول‌ها در سراسر بدن می‌میرند و فعالیت اندام‌ها متوقف می‌شود.

با نفوذ هوای سرد به مناطق مختلف كشور و افزایش استفاده از وسایل گرمایشی که عمدتا گازسوز است، سالانه تعداد زیادی از هموطنان در اثر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن جان خود را از دست داده و یا دچار معلولیت‌های ذهنی و روانی ناشی از آن می‌گردند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان؛ مونوکسید کربن گازی بی‌رنگ، بی‌بو، بی‌مزه و غیر محرک است و مسمومیت با آن به سادگی رخ می‌دهد. مرگ بر اثر گازگرفتگی به «مرگ خاموش» معروف است.
هر ساله آمار‌های متعددی از بیمارستان‌ها و پزشکی قانونی سطح کشور انتشار می‌یابد که دال بر شیوع بالای سالانه این مسمومیت است.

بنابر آمار پزشکی قانونی، در پنج ماهه اول سال ۹۷ تعداد ۱۷۷ نفر مورد مرگ در اثر مسمومیت با گاز مونوکسید کربن در سراسر کشور گزارش گردیده است، که ۱۲۶ نفر از این آمار آقایان و ۵۱ نفر از آن‌ها بانوان هستند.

همچنين در سال ۹۶ تعداد ۷۶۶ مورد مرگ در اثر مسمومیت با این گاز در سراسر کشور گزارش گردیده است که نسبت به سال قبل از آن در حدود ۸.۵ درصد کاهش داشته است.

این مسمومیت به وسیله انواع وسایل گازسوز از جمله بخاری، آبگرمکن، پیک نیک و حتی زغال ایجاد می‌شود و اغلب در فصل سرما و زمستان رخ می دهد.

اگر دودکش یا تهویه یک مکان مسدود باشد، گاز مونوکسیدکربن منتشر شده از موارد مذکور، امکان خروج نمی‌یابد و در محیط ساختمان منتشر میشود و سبب مسمومیت و در نهایت مرگ افراد می‌شود.

این نوع مسمویت علائم متنوعی دارد علائمی شامل سردرد، احساس گیجی، سوزش چشم، تهوع، استفراغ، درد شکم و اسهال است.

علت‌های گازگرفتگی
مونو اکسید کربن، یک گاز سمی است که طعم و بو ندارد و در اثر سوختن ناقص سوخت‌های فسیلی مانند نفت، گاز، بنزین، گازوئیل و زغال چوب حاصل می‌شود و، چون گازی بی‌رنگ، بی‌بو، بی‌مزه و غیر محرک است، مسمومیت با آن به سادگی رخ می‌دهد.

مونواکسید کربن از طریق تنفس وارد ریه‌ها می شود و پس از رسیدن به جریان خون، به گلبول‌های قرمز متصل می‌شود.

گلبول قرمز وظیفه اتصال و انتقال اکسیژن را دارد، اما زمانی که مونواکسید کربن به آن‌ها متصل می‌شود دیگر توانایی حمل اکسیژن را از دست می‌دهد و خود به خود اکسیژنی از ریه جذب بدن نشده و بیمار با وجود استنشاق اکسیژن خفه می‌شود.
برای پخش گاز در سراسر بدن حدود چهار تا شش ساعت زمان نیاز است؛ مدت زمانی که ما در خواب هستیم و گاز سمی در حال پخش در هوای اتاق است.

مسمومیت در کودکان سریع‌تر بروز کرده، اما در افراد مسن عوارض عصبی ناخوش بیشتری را بجا می‌گذارد و جنین مادران باردار نیز می‌تواند دچار مسمومیت با مونواکسید کربن شود.

عوارض مسمومیت
مسمومیت با مونوکسید کربن (CO) می‌تواند باعث سردرد، گیجی و باریک بینی (که در آن همه چیز را در اطراف به مانند تونل می‌بینید) و نیز لب‌ها و ناخن‌های قرمز شود.

برای پیشگیری چه کنیم؟
استفاده از وسایل گرمایشی استاندارد و کنترل و انسداد منافذ مسیر دودکش قبل از راه اندازی بخاری بهترین راه پیشگیری از بروز حوادث مسمومیت به‌شمار می‌رود.

دقت و توجه به داغ بودن دودکش نیز بهترین آزمایش برای کارکرد مناسب دودکش است.

اگر لوله دودکش بخاری سرد باشد، به دلیل خارج نشدن محصولات احتراق و گاز‌های سمی از دودکش است و در این صورت باید ضمن رفع نقص، به‌طور موقت با بازکردن قسمتی از دریا پنجره تهویه در محیط ایجاد نمائید.

همچنین داشتن کلاهک مخصوص H شکل دودکش در پشت بام‌ها برای جلوگیری از عدم بروز خاموشی بخاری و به دنبال آن انتشار گاز CO اهمیت بالایی دارد.
رنگ مطلوب شعله بخاری وسایل پخت‌وپز، آبی است و چنانچه رنگ شعله قرمز، زرد یا نارنجی باشد، نشانگر نقص در سوخت رسانی و کمبود اکسیژن در محیط است که سریعاً باید بررسی شود.

اگر رنگ شعله بخاری آبی نباشد، ممکن است هوای کافی به بخاری نرسیده و تولید گاز منواکسید کربن کند.

در صورت استفاده از وسایل گرمایشی مانند بخاری و شومینه، نباید تمامی روزنه‌های جریان هوا در منزل و به ویژه اتاق خواب مسدود شود.

از نصب آبگرمکن در حمام، روشن کردن شعله‌های اجاق گاز در آشپزخانه جهت گرم نگه داشتن محیط داخل خانه، باید جدا خودداری شود.

دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم و بدون هیچگونه منفذ یا نشتی درسرتاسر آن باشد و شیب لوله‌های افقی درداخل واحد‌ها باید مثبت و روبه بالا و ارتفاع عمودی لوله دربیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد.

قطر لوله دودکش باید مساوی یا بزرگتر از قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد.

از قراردادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب باید جدا خود داری شود و از به کار بردن وسایل گرمایشی بدون نصب دودکش یا دارای نقص در دودکش جدا خودداری فرمایید.
هیچگاه از چراغ یا بخاری نفتی یا گازی که فاقد دودکش است، درون خانه، به خصوص هنگام خواب نباید استفاده شود.

مي توانيد در درون خانه به خصوص در محل خواب‌تان دستگاه هشدار مونوکسید کربن نصب کنید.

اين مطلب را بخاطر داشته باشيد كه تعمیر وسایل گرمایشی توسط افراد غیر مجرب و بی‌تجربه یا نصب آن‌ها توسط افراد خانواده باعث ایجاد خطر می‌شود.

افرادی که دچار مسمومیت با این گاز می‌شوند، نباید به محل بازگردند، مگر این که سیستم گرمایشی بخوبی بررسی و معاینه شده و نقایص برطرف شود.

در صورت احساس علایم سردرد و سرگیجه و تهوع در مکانی که احتمال وقوع مسمومیت وجود دارد فوراً آن مکان را ترک نموده و به فضای آزاد پناه ببرید و در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید.

در صورت تداوم علایم فوق برای چند روز متوالی احتمال مسمومیت خفیف با این گاز وجود دارد که بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید.

7 نشانه هشدار دهنده مسمومیت با مونوکسید كربن
1. سردرد مبهم

شایع‌ترین نشانه هشداردهنده اولیه مسمومیت خفیف با مونوکسید کربن یک نوع سردرد تنشی است. افرادی که مسمومیت با مونوکسیدکربن را تجربه کرده اند، آن را به عنوان سردردی مداوم که در قسمت جلو سر احساس می شود و دردی مبهم را ایجاد می کند، توصیف می کنند.

سردردها به راحتی نادیده گرفته می شوند، از این رو هنگام مواجهه مداوم با آنها در یک محیط ثابت مانند خانه، محل کار، یا خودرو بهتر است این شرایط جدی گرفته شود. ممکن است با تغییر مکانی که نشت مونوکسید کربن در آن رخ داده است، احساس سردرد نیز به سرعت از بین برود.

2.ضعف عضلانی و سرگیجه

با جایگزینی مونوکسید کربن به جای اکسیژن در خون، که مرگ سلول ها را به همراه دارد، ضعف عضلانی می تواند شکل بگیرد. این شرایط ممکن است انجام فعالیت های روزانه مانند پیاده روی را چالش برانگیزتر نماید.

سرگیجه یکی دیگر از نشانه های هشدار دهنده اولیه مسمویت با مونوکسید کربن است. در موارد حاد، اگر مونوکسید کربن به میزان زياد تنفس شده باشد ممکن است به از دست دادن هوشیاری و غش کردن منجر شود.

3.حالت تهوع و استفراغ

نشانه های اولیه مسمومیت خفیف با گاز مونوکسید کربن اغلب شبیه به علائم مرتبط با آنفلوآنزا، مانند حالت تهوع، استفراغ و خستگی، به نظر می رسند.

بر خلاف آنفلوآنزا، مسمومیت با مونوکسید کربن موجب دمای بالای بدن (تب) نمی شود. اگر چند نفر در خانه این نشانه های را تجربه می‌کنند، یا با نشانه های دیگر که در این مطلب به آنها اشاره شده مواجه هستند، این می تواند افزایش نگرانی ها را موجب شود.

4.تنگی نفس

با تجمع مونوکسید کربن در خون، نشانه هایی ممکن است به طور قابل توجهی تشدید شوند. تنگی نفس یا تنفس سریع یکی از این نشانگرها است. اگر چند نفر با این نشانه مواجه شده اند باید توجه ویژه ای به آن داشته باشید.

به همراه تنگی نفس، فردی با مسمومیت مونوکسید کربن ممکن است احساس فشار یا درد در ناحیه سینه را تجربه کند. این درد در ناحیه سینه ممکن است با تندتپشی، تعداد بیش از 100 تپش قلب در دقیقه، همراه باشد.

5.گیجی و خواب آلودگی

توانایی فرد برای تفکر روشن ممکن است تحت تاثیر تجمع مونوکسید کربن در خون قرار بگیرد، که به سردرگمی، اختلال در قضاوت، مشکلات حافظه و در برخی موارد، توهم منجر می شود.

همچنین، مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است موجب احساس خواب آلودگی در فرد شود. افراد اغلب این نشانه را به عنوان عاملی نگران کننده در نظر نمی گیرند، که موجب به خواب رفتن و تداوم تنفس مونوکسید کربن تا زمان تشدید مسمومیت یا مرگ می شود.

6.تاری دید

وقتي مغز تحت تاثیر کمبود اکسیژن قرار می گیرد، تاری دید یکی دیگر از نشانه هایی است که باید در زمینه مسمومیت با گاز مونوکسید کربن مورد توجه قرار داد.

این نشانه کمتر شایع است و به طور معمول تنها در موارد شدید با تجمع مونوکسید کربن در خون شکل می گیرد.

در صورت تجربه مشکلات بینایی به ویژه همراه با دیگر نشانه هایی که در این فهرست به آنها اشاره شده است، دریافت کمک پزشکی باید در اولویت قرار بگیرد.

7.تشنج

گاهی اوقات مسمومیت با مونوکسید کربن ممکن است موجب تشنج شود، که به عنوان یک انفجار غیر قابل کنترل فعالیت های الکتریکی در مغز که اسپاسم های عضلانی را به همراه دارد، تعریف شده است.

از آنجایی که تشنج ها به طور معمول در شرایط نزدیک به مرگ رخ می دهند، کمک پزشکی باید به سرعت در اختیار فرد قرار بگیرد، اما متاسفانه ممکن است مسمومیت از مرز نقطه احیا عبور کرده باشد.