آمریکا از برجام خارج شد و دلِ دلواپسانی که درست یک سال قبل شعار می‌دادند « آخر هفته، روحانی رفته» غنج می‌رفت. بازگشت تحریم ها بر همه عرصه های اقتصادی و سیاسی تأثیر گذاشت...

عصر ایران- اگر در هر ماه دیگر سال 1397 بر سر این که کدام رخداد مهم‌تر بوده اختلاف نظر یا سلیقه وجود داشته باشد دربارۀ اردیبهشت، چنین نیست زیرا کیست که تردید کند هیچ خبری در دومین ماه سال کهنه به اندازۀ خروج آمریکا از برجام (توافق هسته ای ایران با 6 کشور) اهمیت ندارد و تا پایان سال و اکنون همچنان با تبعات آن درگیر هستیم.

چندان که رییس جمهور روحانی در پایان سال به صراحت از همه خواست بر دونالد ترامپ رییس جمهوری ایالات متحده لعنت بفرستند و از او و از خروج آمریکا از برجام به عنوان عامل اصلی درهم ریختگی و آشفتگی وضعیت اقتصادی یاد کرد.

شامگاه سه شنبه 18 اردیبهشت 1397 و 4 روز زودتر از موعد مقرر، دونالد ترامپ اعلام کرد به تعهد سلف خود – باراک اوباما- در توافق هسته‌ای با ایران پای‌بند نیست و از برجام خارج می‌شود.

حسن روحانی رییس جمهوری ایران بلافاصله واکنش نشان داد و ضمن تقبیح این پیمان شکنی از استمرار حضور ایران در برجام خبر داد و گفت:در غیاب موجود مزاحم، ایران با 5 کشور طرف است و فدریکا موگرینی نیز از جانب اتحادیه اروپا اعلام کرد در برجام می مانند.

با این حال همه می دانستند مهم ترین ضلع توافق هسته ای با ایران، آمریکا بود و با خروج ایالات متحده فضا مبهم شد.

این اتفاق در حالی رخ داد که هنوز سالگرد انتخاب دوبارۀ حسن روحانی به ریاست جمهوری در 29 اردیبهشت 1396 با شعار «به عقب برنمی گردیم» فرا نرسیده بود و دل دلواپسانی که درست یک سال قبل شعار می دادند «آخر هفته، روحانی رفته» غنج می رفت.

در همین اردیبهشت ماه، بازپرس شعبۀ دوم دادسرای فرهنگ و رسانه حکم به توقیف نرم‌افزار پیام‌رسان «تلگرام» داده بود چندان که «محتوای تلگرام با هیچ نرم‌افزاری اعم از فیلتر‌شکن و نظایر آن در کشور قابلیت دست‌رسی نداشته باشد».

بدین ترتیب در اردیبهشت 97 هر دو بال روحانی زخم دید. تلگرام، توقیف شد اما نه مانند مطبوعات که از حرکت بازمی‌ایستادند که با «وی پی ان» امکان استفاده از آن مهیا بود و در پایان سال اعلام شد پر‌استفاده‌ترین نرم‌افزار پیام‌رسان است و بال دوم البته برجام بود و اینجا هم اگر چه زخمی شد اما کاملا برچیده نشد.

مهم‌ترین نگرانی که از زبان مدیر عامل انجمن سواد رسانه‌ای به صراحت ابراز شد اما این بود که دست‌رسی با فیلترشکن امکان دست‌رسی به محتواهایی را می‌دهد که قبلا ممکن نبوده است.

در فضایی که همه به ترامپ می‌تاختند که چرا نقض عهد کرده آیت الله احمد جنتی بیانیه‌ای با عنوان «مجلس خبرگان رهبری» منتشر کرد که در آن از رییس جمهوری خواسته شده بود « به خاطر خسارت های برجام از مردم عذر خواهی کند.»

این بیانیه به سه دلیل بسیار سر و صدا کرد. نخست به این سبب که سید احمد خاتمی اعلام کرد بیانیه به هیأت رییسه خبرگان هم ربط ندارد چه رسد به همۀ اعضا.

دوم این که حسن روحانی خود عضو مجلس خبرگان رهبری است و جدای جایگاه ریاست جمهوری به عنوان عالی‌ترین مقام رسمی کشور پس از رهبری مراعات عضویت او هم نشد.

سوم این که از آقای جنتی پرسیده شد چرا بابت کاری که ترامپ انجام داده رییس جمهوری ایران باید عذرخواهی کند؟

استدلال دلواپسان اما این بود که روحانی کشور را معطل برجام کرد و به هشدارهای آنان دربارۀ آمریکا توجه نشان نداد و به ایالات متحده اعتماد کرد. از نظر آنان البته بین باراک اوباما با دونالد ترامپ تفاوت چندانی نیست.

عباس عبدی هم نوشت این بیانیه در واقع تعریضی به رهبری است چون برجام را در نهایت ایشان امضا کرده است.

29 اردیبهشت اولین سالگرد انتخاب مجدد حسن روحانی در فضای آسیب دیدن و نه کاملا از پا افتادن تلگرام و برجام از راه رسید و هفته نامۀ پرسابقه تیتر زد: سالگرد خسته با برجام شکسته.

به جز این دو اتفاق اما که بحث بر سر آنها به انحای گوناگون تا آخر سال ادامه یافت یک خبر دیگر هم در آغاز اردیبهشت 97 مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت: کشف یک جنازۀ مومیایی شده در شهر ری و این شایعه که به رضا شاه تعلق دارد.

رضا شاه در تبعید درگذشت و جنازۀ او مومیایی شد تا در فرصت مناسب به ایران بازگردانده شود و پسرش 6 سال بعد توانست آن جنازه را به ایران بیاورد و به خاطر همین مومیایی شده بود.

مدیر کل روابط عمومی شاه عبدالعظیم اما گفت:« اطراف حرم قبلا قبرستان بوده و از این رو کشف جسد در این منطقه و در طرح توسعۀ آستان، امری طبیعی است و جسد کشف شده نیز بقایای یک جسد طبیعی است و هیچ جسد مومیایی یافت نشده و حتی چهره هم قابل شناسایی نیست و این شایعه در فضای مجازی ساخته و پرداخته شده است.»

حسن خلیل آبادی عضو شورای شهر تهران و ری اما از تعبیر «جنازۀ مومیایی شده» استفاده کرد و همین تعبیر احتمال تعلق جسد به پهلوی اول را در اذهان مطرح ساخت چون افراد عادی بسیار به ندرت مومیایی می شدند.

این شایعه در اردیبهشت 1397 سبب شد که خاطره ای از اردیبهشت 1359 تازه شود. هنگامی که دولت منتخب مجلس هنوز مستقر نشده بود در این فضا شیخ صادق خلخالی اولین حاکم شرع دادگاه های انقلاب، تصمیم به تخریب مقبرۀ رضا شاه گرفت هر چند تنها بنا تخریب شد شاید به این سبب که خلخالی تصور می کرد جنازه ای در کار نیست و اواخر دهه 20 به دروغ مدعی انتقال جنازه به ایران شدند و تابوت خالی بوده یا با اوج انقلاب از ایران خارج ساختند. به هر رو روشن نشد جنازه مومیایی شده متعلق به که بوده و دوباره دفن شد.

اتفاق دیگر در اردیبهشت 97 نهیب رییس جمهوری بر مدیران خود بود که در نشست هم اندیشی مدیران ارشد دولت گفت: « نمی دانم از چه کسی می ترسید؟ اگر از اخم این و آن می ترسید کنار بروید. واجب نیست چهار سال به صندلی بچسبید. مدیران اختیارات دارند و باید از اختیارات خود استفاده کنند. آدمی که از اخم یک نفر می ترسد حق ندارد به این صندلی بچسبد. رها کند و برود. چرا روزه سکوت گرفته اید؟!»

در پایان سال 1397 روحانی اما از این ادبیات کاملا فاصله گرفته است و این هم از تبعات همان مهم‌ترین اتفاق اردیبهشت است: خروج آمریکا از برجام که بر تمام شئون سیاسی و اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی ایران و زندگی ایرانیان اثر گذاشته و بر ادبیات روحانی نیز.