سایت شورای راهبردی روابط خارجی با انتشار مقاله ای از امکان سنجی تشکیل باشگاه تحریمی ها خبر داد.

به گزارش عصر ایران در این مقاله که به قلم رضا مجید زاده - پژوهشگر اقتصاد سیاسی توسعه - نوشته شده، آمده است:

با وجود نزدیکی به پایان دوره ریاست جمهوری، دونالد ترامپ به ادامه سیاست‌های خود اصرار دارد و همچنان روی جنگ تجاری و تحریم اقتصادی پافشاری می‌کند. فهرست کشورهای تحت تحریم و جنگ اقتصادی آمریکا نیز کمتر نشده است و در صورت انتخاب دوباره او توسط مردم آمریکا احتمال دارد که این فهرست بلندتر شود، چرا که ترامپ با شدت دادن به اقدامات غیرقانونی در عرصه بین‌المللی روی رسوایی‌های اخیر خود نیز سرپوش گذاشته و افکار عمومی را از آنها منحرف می‌کند. اما در مقابل، آیا تحریم‌شدگان و کشورهای تحت تحریم می‌توانند یک باشگاه یا یک جبهه علیه ترامپ و سیاست‌های او تشکیل بدهند؟ کامیابی چنین ائتلافی به چه عواملی وابستگی دارد؟

برای تشکیل چنین ائتلافی دو ملاحظه کلیدی وجود دارد؛ نخست، وجود درکی از یک منفعت مشترک برای مقابله با بازیگر بزرگ و قلدر و دیگری اتخاذ رویکرد راهبردی ائتلاف.

کشورهای مختلف تحت تحریم آمریکا یا طرف جنگ تجاری با آن با دلایل متفاوت و آثار متفاوتی از تحریم و جنگ مواجهند؛ به طوری که برخی از آنها مانند ترکیه عقب‌گردهای تاکتیکی دارند و بسته به تقابل خود با کردهای سوریه یا تقابل با افراد منسوب به گولن چالش‌هایی با آمریکا دارند و برخی دیگر نیز فرایند چانه‌زنی را به صورت انفرادی پیش می‌برند. در طرف مقابل، آمریکا به واسطه حجم بالای تجارت خارجی و مزیت فناوری خود، قدرت چانه‌زنی بالایی دارد و با وجود رفتارهای خارج از عرف و غیرمنطقی ترامپ در سیاست خارجی، از توان متحدسازی برخوردار است.

در مدل همکاری‌های راهبردی، ائتلاف زمانی شکل می‌گیرد که ارزش افزوده برای هر بازیگر انفرادی در صورت پیوستن به ائتلاف از ارزش افزوده آن بازیگر در حالت عملکرد تکروانه بیشتر باشد و این بیشتربودن، دورنمای باثباتی هم داشته باشد.

تحریم‌های ایالات متحده علیه ایران، دو جنبه تجاری و مالی دارد؛ جنبه تجاری آن بیشتر به محدودیت تجارت شرکت‌های دولتی یا وابسته به سازمان‌های حاکمیتی و نظامی برای انجام تجارت خارجی مربوط می‌شود اما تحریم مالی هر دو گروه هستارهای خصوصی و دولتی ایرانی را در بر می‌گیرد به طوری که برخی از بانک‌های خارجی به مشتریان ایرانی خود خدمات مالی-بانکی ارایه نمی‌دهند.

تحریم فروش نفت نیز مهمترین قسمت از تحریم تجاری است که بر اساس فهرست معاف‌شوندگان، مقدار آن تغییر می‌کند. بنابراین برای ایران به تنهایی، ارزش افزوده ائتلاف یا تشکیل یک باشگاه تحریمی همانند تجربه موفق تاسیس اوپک در سال 1968، به صورت حداقلی به امکان تجارت بین‌المللی، فروش نفت و مبادلات مالی ضروری بستگی دارد.

اگر فقط روی کشورهای تحت تحریم آمریکا متمرکز شویم آنگاه تحقق چنین ارزش افزوده‌ای بعید می‌نماید؛ افزون بر این، توازن قدرت چانه‌زنی میان آمریکا و کشورهای تحت تحریم در صورت تشکیل ائتلاف یا باشگاه نیز همچنان به نفع آمریکا خواهد بود و امکان همترازی قدرت چانه‌زنی کشورهای ائتلافی با آمریکا، اندک است.

اما اگر بازه تحلیل از کشورهای تحت تحریم به کشورهای تحت جنگ تجاری گسترش داده شود آنگاه دورنمای ارزش افزوده و قدرت چانه‌زنی تا حد زیادی بهبود پیدا می‌کند چون بسیاری از کشورهای جهان از ترس مجازات توسط آمریکا، در کمک به مقابله با تحریم‌ها تردید دارند اما در صورتی که ائتلافی از کشورهای تحت تحریم و جنگ تجاری تشکیل شود که هدف اولیه را روی حفظ تجارت آزاد و منصفانه متمرکز کند آنگاه می‌توان با کمک کشورهای تحت جنگ تجاری و مایل به حفظ قدرت چانه‌زنی در برابر آمریکا، این ائتلاف را امکان‌پذیر کرد و حتی دامنه آن را به کشورهای بیشتری گسترش داد.

اما هنوز موانع جدی وجود دارد که از میان آنها می‌توان به تضاد منافع و تقابل‌های مخرب منطقه‌ای اشاره کرد که امکان تحقق این تعادل منفعت-محور را می‌کاهند و استمرار تعادل ریسک-محور را می‌افزایند.

بنابراین، کامیابی چنین ائتلافی به رویکرد سیاسی تنش‌زدا و مبتنی بر ایجاد روابط همکارانه نیز بستگی دارد. ایجاد روابط همکارانه تا حد زیادی به دورنمای وابستگی متقابل و اعتماد متقابل وابسته است که پیش‌شرط دیگری برای تشکیل و پایداری این ائتلاف را نشان می‌دهد. اما طراحی سازوکاری برای ایجاد باور گسترش و استمرار اقدامات غیرمنطقی ترامپ در آینده شانس پاسخ مثبت به پیشنهاد تشکیل ائتلاف را افزایش دهد.

درباره شورای راهبردی روابط خارجی

شورای راهبردی روابط خارجی یک اتاق فکر و نهاد مشورتی رهبری با رویکردی راهبردی در حوزه روابط خارجی است که در خرداد سال 1385 ، با حکم مقام معظم رهبری و باهدف نقش آفرینی در تصمیم گیریهای کلان ،نشان دادن افق های نو در روابط خارجی ، بهره مندی از نظرات نخبگان و تدوین شاخصها در جهت نیل به اهداف سند چشم انداز کشور به ریاست سیّد کمال خرّازی و عضویت علی اکبر ولایتی، علی شمخانی، محمد شریعتمداری و محمد حسین طارمی تشکیل شد.