نیروی دریایی آمریکا طی جنگ جهانی دوم پروژه ای جدید به منظور بررسی طرح مفهومی یک هواپیمای مجهز به موتور جت با قابلیت اجرای عملیات از ناوهای هواپیمابر خود را کلید زد.

عصرایران؛ مجله تصویری سلاح- داگلاس A-3 اسکایواریر نوعی بمب افکن استراتژیک مجهز به موتور جت بود که برای اولین بار توسط شرکت هواپیماسازی داگلاس توسعه یافت. این طرح که از طرف نیروی دریایی آمریکا ارائه شده بود، طی مدت زمان خدمت خود تبدیل به سنگین ترین هواپیمای ناونشین (گونه ای از هواگردهای نظامی که به منظور اجرای عملیات از عرشه ناو هواپیمابر و یا ناوهای دارای باند فرود بالگرد طراحی می شوند) عملیاتی شد.

کمپانی داگلاس طی ژوئیه سال 1949 موفق به امضای قرارداد طراحی بمب افکن داگلاس A-3 اسکایواریر شد. برخلاف نمونه های ابتدایی که 45.3 تن بیشینه وزن برخاست داشتند، اسکایواریر با هدف کاهش این پارامتر به 30.8 تن طراحی شد. این ویژگی استفاده از ناوهای هواپیمابر کلاس میانه نیروی دریایی را برای آغاز عملیات توسط اسکایواریر تسهیل می کرد.

در ادامه بخش های مختلفی از این بمب افکن شامل موتور توربوجت وستینگهاوس J40 به وسیله شرکت آمریکایی برق وستینگهاوس ساخته شدند. اما از آن جایی که موتور مذکور نتوانست الزامات مطرح را برآورده سازد، در اواسط سال 1953 با موتور پرت اند ویتنی J57 جایگزین شد. گفتنی است که در تاریخ 28 اکتبر سال 1952، پروتوتایپ XA3D-1 پرواز اولیه خود را انجام داد.

31 مارس 1956 بود که اسکایواریر در قالب یک بمب افکن استراتژیک مجهز به تسلیحات هسته ای، خدمت رسمی خود را در اسکادران نیروی دریایی آمریکا آغاز کرد. اما فوریت استفاده از موشک های بالستیک موثر باعث شد که اسکایواریر در اوایل دهه 1960 به طور نسبی از نقش اصلی کنار گذاشته شود. با توجه به این مورد، بمب افکن فوق قسمت اعظم باقی مانده از حیات نظامی خود را مشغول انجام وظیفه در ماموریت های ثانویه متنوعی بود که از جمله مهم ترین آنها می توان به پلت فرم جنگ الکترونیک، شناسایی تاکتیکی و سوخت رسانی هوایی با ظرفیت بالا اشاره کرد.

به همین دلیل است که از اسکایواریر تحت عنوان باسابقه ترین هواپیمای ناونشین در تاریخ (ورود به خدمت طی اواسط دهه 1950 و بازنشستگی در سال 1991) یاد می شود. علاوه بر این، پرنده نام برده سنگین ترین هواپیمای عملیاتی برای استفاده از یک ناو هواپیمابر نیز به شمار می رفت که بدین جهت توانست لقب "نهنگ" را از آن خود سازد.

اسکایواریر یکی از دو مدل هواپیمای تهاجمی نیروی دریایی آمریکا به شمار می رود که به صورت بمب افکن استراتژیک در مقیاس بالا وارد خدمت رسمی نظامی شد. نمونه دیگر که به نوعی جد اسکایواریر است، نورث امریکن AJ سیوج نام دارد. علاوه بر این، مشتقی ارتقا یافته از اسکایواریر به نام داگلاس B-66 دسترویر نیز تا دهه 1970 در اختیار نیروی هوایی آمریکا قرار داشت و در این مدت توانست خود را با عناوین مختلفی همچون بمب افکن تاکتیکی، هواپیمای جنگ الکترونیک و پلت فرم شناسایی هوایی نشان دهد.

نورث امریکن AJ سیوج

داگلاس B-66 دسترویر

داگلاس A-3 اسکایواریر

طراحی و توسعه

نیروی دریایی آمریکا طی جنگ جهانی دوم پروژه ای جدید به منظور بررسی طرح مفهومی یک هواپیمای مجهز به موتور جت با قابلیت اجرای عملیات از ناوهای هواپیمابر خود را کلید زد. موفقیت های اولیه باعث شد که این طرح مفهومی وارد فازهای بعدی توسعه شود. در سال 1948، فرمانده عملیات نیروی دریایی درخواستی مبنی بر طراحی یک پرنده نظامی دوربرد، وابسته به ناوهای هواپیمابر و ظرفیت حمل 4536 کیلوگرم بمب یا یک جنگ افزار هسته ای را ارائه داد.

همچنین لازم به ذکر است که نیروی دریایی به دنبال سرعت و برد بسیار بیشتر از ناوگان پیشین خود یعنی نورث امریکن AJ سیوج بود. در ادامه مجموعا 8 کمپانی هواپیماسازی در راستای پاسخ گویی به الزامات مذکور اعلام آمادگی کردند که از میان آنها شرکت داگلاس و Curtiss-Wright وارد مرحله نهایی شدند.

بدین ترتیب در اواخر سال 1948، قرارداد تهیه طرح های اولیه به هر دو کمپانی اعطا شد. طی ژوئیه سال 1949، نیروی دریایی آمریکا با نظر به شایستگی بیشتر طراحی داگلاس دستور ساخت دو پروتوتایپ با قابلیت پرواز و یک بدنه ثابت را صادر کرد. همانطور که پیش تر نیز اشاره شد، داگلاس مسئولیت ساخت اجزای مهمی از هواپیمای پیشنهادی شامل موتورهای توربوجت، رادارها، ژنراتورهای الکتریکی و شمار دیگری از سیستم های ثانویه را بر عهده شرکت برق وستینگهاوس گذاشت.

اما پس از آن که ناکارآمدی موتور J40 مشخص شد، کمپانی داگلاس خود را تحت فشار افزاینده برای ارسال به موقع و موثر اسکایواریر احساس می کرد. این موضوع منجر به تاخیر معرفی اسکایواریر تا تاریخ 31 مارس سال 1956 شد. به منظور غلبه بر مشکل نام برده، داگلاس به موتور پرت اند ویتنی J57 روی آورد که با وجود سنگین تر بودن، با مصرف سوخت کمتر منتج به کاهش وزن کلی هواپیما می شد.

مدل های اولیه از A-3 ظرفیت کافی برای جای دهی 3 نفر خدمه (خلبان، هدایتگر/ توپچی و خدمه سوم) را در اختیار داشتند. این در حالی است که نمونه های بعدی مخصوص شناسایی الکترونیک، با مجموعه ای متشکل از 7 نفر خدمه (خلبان، کمک خلبان، هدایتگر و چهار اپراتور سیستم های الکترونیکی) کار می کردند. در ادامه تلاش هایی نیز برای کاهش وزن هواپیما صورت گرفت تا تناسب آن با عملیات های وابسته به ناوهای هواپیمابر افزایش یابد. در نتیجه این تلاش ها صندلی های پران با توجیه اجرای بیشتر پروازها در ارتفاعات بالا حذف شدند. در مقابل از آن جایی که الزامات وزنی برای نسخه داگلاس B-66 دسترویر مطرح نبود، این هواپیما از همان ابتدا تا آخر دوران خدمت خود مجهز به صندلی های پران شد.

برخی از مدل های اسکایواریر

XA3D-1: دو پروتوتایپ که با استفاده از موتورهای توربوجت J40 ساخته شدند

YA3D-1: یک پروتوتایپ تولیدی با موتورهای پرت اند ویتنی J57

A3D-1 (A-3A): 49 نمونه تولید اولیه

A3D-2 (A-3B): نسخه تولیدی از مدل بمب افکن مجهز به بدنه مستحکم، موتورهای قویتر و مساحت سطح بال بیشتر

B-66 دسترویر: نیروی هوایی آمریکا 294 فروند از مشتق اسکایواریر به نام B-66 دسترویر را سفارش داد که اغلب آنها در نقش هواگردهای شناسایی و جنگ الکترونیک مورد استفاده قرار گرفتند.