هفت صبح نوشته است: گروه عظام در تولید ۱۴ خودرو داخل کشور نقش مستقیم دارد‌که دست‌کم ۴ مورد آن‌ها جزو خودروهای پرتیراژ کشور هستند. تولید ۱۰۷ قطعه و مجموعه قطعه بر عهده عظام و زیر مجموعه‌هایش است که روی خودروهایی از مزدا ۳ و تیبا و تندر تا پژو ۲۰۶ و وانت نیسان و … استفاده می‌شود .

حتما متوجه شده اید که هفت صبح به شکل ویژه ای ماجراهای مربوط به دادگاه عباس ایروانی را پوشش داده است. اینجا می‌خواهیم برایتان بگوییم که چرا عظام و سرنوشتش برای صنعت خوروسازی و در ابعادی مهم تر برای اقتصاد ایران مهم است. در واقع بگوییم که گروه قطعه سازی عظام که الان به دلیل برگزاری دادگاه عباس ایروانی و مدیرانش، بحث درباره آن داغ شده و نامش سر زبان‌ها افتاده چه نقشی در زنجیره تامین قطعات صنعت خودروی کشور دارد؟ این گزارش را بخوانید :

تولیدات آنها روی کدام خودروها استفاده می‌شود و اساسا چه حجمی تولیدات قطعه سازی ایران از زیر سایه این هلدینگ بیرون می‌آید؟ بررسی ما نشان می‌دهد تقریبا هیچ خودرویی در داخل سراغ نداریم که در تولید آنها از قطعات عظام استفاده نشود و نشده باشد. گروهی از محصولات ایران خودرو (در مورد بعضی قطعات) به طور کامل و صددرصدی به محصولات تولیدی عظام وابسته هستند و در گروه سایپا معمولا یکی از تامین کننده‌های اصلی، همین محصولات عظام و زیر مجموعه‌هایش است. حالا جلوتر با عدد و رقم و به صورت مصداقی خواهیم گفت که دقیقا از چه قطعاتی و چه خودروهایی حرف می‌زنیم .

* یک: شرکت عظام در حقیقت یک هلدینگ است که ۱۰ شرکت و ۱۲ کارخانه زیر مجموعه دارد. بیش از ۵ هزار نفر به طور مستقیم در بخش قطعه سازی خودرویی و غیر خودرویی عظام مشغول فعالیت هستند و ۲۰ هزار نفر به صورت غیر مستقیم (به روایتی ۳۰ تا ۴۰ هزار نفر) اشتغال‌شان وابسته به این شرکت است. در مورد نقش صنعت خودرو در اشتغال بحث زیاد شده. به زعم بعضی کارشناسان اشتغال یک میلیون نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم به این صنعت وابسته است و یکبار انجمن خودروسازان ایران گفته ۲۶۵ هزار نفر در قطعه سازی فعالیت دارند.

چند سال پیش قبل اعلام شد که هزینه ایجاد هر شغل معادل ۳۰۰ میلیون تومان است. با این حساب اگر در نظر بگیریم ۲۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم با عظام در ارتباط شغلی هستند برای میزان این اشتغال به رقمی حدود ۶ هزار میلیارد تومان منابع نیاز داریم. در محافل اقتصادی و خودرویی معمولا قطعه سازی را به برندسازی خودرو ارجحیت می‌دهند به همین دلیل که این بخش اشتغالزاست. به طور مثال صنعت خودروسازی ترکیه همیشه تمرکز بیشتری روی قطعه سازی داشته تا برندسازی خودرو.

* دو: شرکت‌ها و کارخانه‌های عظام در استان‌های مختلف پراکنده هستند. از تهران و البرز و گیلان گرفته تا آذربایجان شرقی و اصفهان و خوزستان. به طور مثال شرکت پیستون ایران که از زیر مجموعه‌های عظام است در شهر صنعتی تبریز واقع شده و ۶۰۰ نفر پرسنل دارد. یا شرکت فرآوری و ساخت را مثال بزنیم که در شهر صنعتی رشت واقع شده و با ۶۲۲ نفر پرسنل کمک فنر تولید می‌کند. از گروه برق و الکترونیک این شرکت می‌توانیم شرکت استام صنعت را مثال بزنیم که استارت و دینام و قفل‌های سوئیچی تولید می‌کند با ۵۵۰ نفر پرسنل. به همین ترتیب کارخانه و شرکت‌های دیگری هم در نقاط مختلف کشور مشغولند.

* سه: حجم تولیدات عظام به مراتب بیشتر از وارداتش است. بگذارید منظورمان را واضح‌تر بگوییم. تولیدات عظام سالانه رقمی به ارزش ۳۵۰ میلیون دلار است در صورتی که برای واردات (قطعاتی که فعلا در داخل کشور توانایی تولید آن‌ها وجود ندارد) سالانه ۵۰ میلیون دلار صرف شده. یعنی سهم تولید در این مجموعه ۷ برابر واردات است. در سال‌های اخیر هم ۴۰۰ میلیارد تومان برای تجهیزات خطوط تولید و تحقیق و توسعه سرمایه‌گذاری کرده که به تدریج ظرفیت ساخت در داخل بالاتر هم برود.

* چهار: در فهرست شرکای تجاری خارجی گروه قطعه سازی عظام به نام‌های بزرگی بر‌می‌خوریم. به طور مثال شرکت والئو فرانسه با عظام در زمینه تولید دیسک و صفحه کلاچ و استارت و دینام و … همکاری دارد که شرکت معتبر و خوشنامی است. بعد شرکت بوش آلمان را داریم که نیازی به معرفی ندارد و الان شرکت سازه پویش تحت لیسانس آن فعالیت می‌کند.

دو شرکت موبیس و ماندو از کره‌جنوبی در زمینه تولید سیستم ترمز ضدقفل و جعبه فرمان و کمک فنر با زیرمجموعه‌های عظام همکاری دارند. شرکت ماهله آلمان در زمینه تولید پیستون موتورهای دیزلی و بنزینی با عظام همکاری فنی دارد. شرکت اینا از آلمان به تولید موتور ملی ای اف سون کمک می‌کند. گروه عظام البته در زنجیره تامین قطعات با خیلی از قطعه‌سازان داخلی هم همکاری دارد و اصطلاحا در بعضی بخش‌ها هم افزایی دارند.

* پنج: یک تخمین وجود دارد که همین الان ۵۰‌تا ۷۰ درصد زنجیره تامین قطعات خودرو در کشور بر دوش گروه عظام است. ضمن اینکه تولید بعضی قطعات هم منحصرا از زیرمجموعه‌های همین شرکت بر می‌آید. مثال بزنیم شرکت پایا کلاچ از زیر مجموعه‌های عظام تنها تولید‌کننده داخلی دیسک و صفحه کلاچ خودرو تندر ۹۰ است. حالا بماند که این شرکت یکی از تامین کننده‌های رسمی رنو است و اصلا دیسک و صفحه کلاچ از ایران صادر می‌کند. اگر این شرکت نباشد ما اینجا برای تولید ال نود به مشکل می‌خوریم. یا حتی قطعاتی در حد صفحه آمپر پژو ۲۰۷ اتوماتیک.

در زمینه تولیدات کمک فنر شرکت فرآوری و ساخت هم تقریبا اوضاع بر همین منوال است. همین الان صد‌درصد کمک‌فنرهای مورد نیاز برای تولید خودروهای پژو ۴۰۵، پژو ۲۰۶، رانا، مزدا و بنز ۱۰ تن توسط این شرکت تامین می‌شود. در خودروهای سمند و پراید و تیبا هم سهم ۳۰ تا ۴۰ درصدی را برای این شرکت واقع در شهرک صنعتی رشت باید کنار بگذاریم. خلاصه اگر بخواهیم بگوییم عظام در تولید خودروهایی از جمله پراید، ۲۰۶، ۴۰۵، مزدا، نیسان، سمند، دنا، تیبا، ۲۰۷، وانت پیکان، پارس، رانا، ال نود و ۳۰۱ نقش دارد. به عبارتی عظام در تولید ۱۴ خودرو داخل کشور نقش مستقیم دارد که دست کم ۴ مورد آن‌ها جزو خودروهای پرتیراژ کشور هستند. شرکت‌های زیر مجموعه عظام البته هر کدام مستقلا با خودروسازان داخلی کار می‌کنند که ایران خودرو و در وهله بعد سایپا و بهمن موتور مشتریان پرو پاقرص محصولات آن‌ها محسوب می‌شوند.

* شش: اما باز هم هست: عظام با تاسیس چند شرکت بزرگ نظیر پیستون ایران، پایا کلاچ، سازه پویش و پایا ذوب کاوه، همزمان قطعات مهم الکتریکی، فلزی، پلاستیکی و مکانیکی نظیر صفحه کلاچ، پیستون، سرسیلندر، شاتون، ادوات الکتریکی موتور و گیربکس، برخی از قطعات مهم سیستم فرمان و تعلیق مثل سگدست، سیبک طبق، کمک فنر، سیستم ترمز، مجموعه‌های امنیتی خودرو در بخش قفل و دزدگیر، انژکتور موتورهای بنزینی و گازی، میل‌لنگ، صفحه کلاچ، سنسور دنده عقب، استارت، دینام، شمع، سنسور اکسیژن، کویل، انواع پوسته‌های آلومینیومی کلاچ، دیفرانسیل و گیربکس، سیبک و جک هیدرولیک فرمان و حتی مجموعه کامل داشبورد را ساخته و تحویل مشتریان خود دهد. برای فهم دقیق‌تر ابعاد کار کافی است تعداد محصولاتی که در مجموعه برندهای این شرکت ساخته و عرضه می‌شود را جمع بزنیم. آنگاه به عدد عجیب و غریب ۱۰۷ قطعه و مجموعه قطعه می‌رسیم که از مزدا۳ تا تیبا و از تندر۹۰ تا پژو ۲۰۶ و وانت نیسان را شامل می‌شود.

*** نکته: مثل بوش
در سطح جهان بعضی شرکت‌های قطعه سازی مثل بوش یا زد اف شهرتی همپای بزرگترین خودروسازان دارند. شاید وضعیت عظام را هم به عنوان یکی از دو قطعه ساز بزرگ ایران بتوان هم رده ایران خودرو و سایپا دانست. چرا؟ چون محصولات این هلدینگ که در گستره عظیمی از خودروهای مونتاژ داخل، مورد استفاده دو خودروساز بزرگ کشور و بسیاری از شرکت‌های خصوصی مثل بهمن هستند. تولید عظام که در قالب ۵ شرکت بزرگ و تعدادی شرکت کوچک سازماندهی شده، به گفته برخی از کارشناسان بیش از ۵۰ درصد مصرف صنایع داخلی را تغذیه می‌کند.

برای نمونه در حالی که مجموعه خودروهای خانواده ۴۰۵ اعم از خود پژو ۴۰۵، سمند، سورن، دنا، پژو پارس و وانت آریسان از تولیدات خانواده عظام استفاده می‌کنند، مجموعه خودروهای پرتیراژ خانواده پراید اعم از سایپا ۱۳۱، ۱۳۲، ۱۱۱، ۱۵۱، تیبا، ساینا و کوییک هم وضعیت مشابهی دارند. حسن کریمی سنجری که معاون کنونی ایران خودرو دیزل است و دو دهه تجربه حضور در صنعت خودروسازی را دارد، در این‌‌باره به هفت صبح می‌گوید: «تقریبا هیچ خودرو مونتاژ داخلی نیست که از قطعات هلدینگ عظام استفاده نکند. اساسا دو گروه عظام و کروز تامین‌کننده اصلی مایحتاج صنعت خودروسازی ایران هستند و در نقشه این بخش، جایگاهی شبیه وضعیت بوش، ZF و دنسو در صنایع خودروسازی آلمان و ژاپن را دارند.»