تجربه فیلمساز ایرانی از سفر به زوریخ در دوران کرونایی

جشنواره فیلم زوریخ جزو معدود جشنواره‌هایی است که امسال به شکل حضوری برگزار شد؛ تجربه‌ای که برای شرکت‌کنندگان و البته کسانی که اخبار این رویداد هنری را دنبال می‌کنند، هیجان‌انگیز و کنجکاوی برانگیز بود.

مهرداد اسکویی هم با فیلم «سایه‌های بی‌خورشید» از جمله حاضران در این جشنواره بود. او که در عرصه مستندسازی هنرمندی شناخته شده است، در گفت و گو با ایسنا، مطالب جالبی را درباره سفر در دوران کرونایی و این جشنواره که به شکل حضوری برگزار شده است، بیان کرد.

طبیعتا به دلیل شرایط کرونایی، بخشی از گفت و گوی ما درباره حضور مسافران در پروازهای خارجی، الزام ماسک زدن و رعایت فاصله‌های اجتماعی بود و بخشی دیگر هم درباره آینده صنعت سینما که این روزها به مشغله فکری  مهمی برای هنرمندان و سرمایه‌گذاران این هنر صنعت تبدیل شده است.

اسکویی در آغاز توضیحاتی درباره جایگاه جشنواره فیلم زوریخ ارایه کرد و گفت: این جشنواره یکی از بزرگترین جشنواره های سوییس و وجود هفت هیات برنامه‌ریزی در آن، نشان‌گر اهمیت این رویداد است. از آنجاکه امسال جشنواره لوکارنو برگزار نشد، همه توجه‌ها معطوف این جشنواره شد.

او ادامه داد: «زوریخ» و همینطور« ونیز» جزو معدود جشنواره‌هایی بودند که به صورت حضوری و فیزیکال برگزار شدند و مهمانان سرشناسی همچون جانی دپ، ژولیت بینوش، خاویر باردم در کنار نامزدهای جشنواره کن و برلین و ایدفا، از جمله حاضران در این جشنواره بودند.

این مستندساز با اشاره به تعطیلی اغلب رویدادهای هنری در پی همه‌گیری کرونا اضافه کرد: بسیاری از جشنواره‌های هنری نگاه‌شان به جشنواره زوریخ بود و می‌خواستند ببینند این جشنواره در برگزاری خود به شکل حضوری موفق می‌شود یا نه.

اسکویی با بیان اینکه تمام پروتکل‌های بهداشتی به شکل سفت و سختی در این جشنواره رعایت شده است، افزود: در این مدت بسیاری از جشنواره‌ها به صورت آنلاین برگزار شدند ولی برگزارکنندگان جشنواره زوریخ، در برگزاری حضوری این جشنواره خیلی جدی بودند و سفارت سوییس در ایران برای سفر من همکاری بسیار خوبی داشت؛ چراکه در حال حاضر ورود برای افراد عادی به این کشور ممنوع است.  

او که با فیلم «سایه‌های بی‌خورشید» در بخش «خطوط مرزی» این جشنواره حضور داشته است، از برپایی جلسات گفت و گو با دانش‌آموزان و دانشجویان به عنوان یکی از بخش‌های این جشنواره یاد کرد و افزود: مصاحبه‌هایی که داشتم با دانشجویان رسانه و فیلمسازی مستند و نیز دانشجویان هنر در سوییس بود و آنان پرسش‌های بسیاری هوشمندانه درباره این فیلم و دیگر فیلم‌هایی که در کانون اصلاح و تربیت ساخته‌ام، مطرح کردند. به جز این، جلسه جداگانه‌ای هم با دانش‌آموزان علاقه‌مند به فیلمسازی داشتم.

اسکویی با تشریح شیوه جلسه گفت و گوی خود با دانشجویان ادامه داد:  شیوه گفت و گویشان شبیه همان شیوه‌ای بود که من در فیلم «سایه‌های بی‌خورشید» با بچه‌های کانون اصلاح و تربیت داشتم. گویی من هم یکی از همان بچه‌ها بودم.

او یکی از جالب‌ترین بخش‌های این دوره از جشنواره را گفت و گوی چهره‌های مهم سینمایی درباره آینده سینما دانست و توضیح داد: این گفت و گو با حضور چهره‌های مهمی از صنعت سینما مانند تهیه‌کنندگان، فیلمسازان، استادان دانشگاه، مسئولان شرکت‌های بزرگ، برگزار و در آن مباحثی در زمینه فناوری‌های آینده ، مشکلاتی که کویید 19 برای صنعت سینما ایجاد کرده و آینده این صنعت، مطرح شد.

این هنرمند ادامه داد: عنوان کلی برنامه، «شروع جدید در منطقه جدید» بود و بحث‌های گوناگونی درگرفت که آیا سینما به صنعت بومی باز می‌گردد، آیا فیلم دیدن در سالن‌های بزرگ سینما، خواهد مرد؛ چراکه به گفته آنان، کویید 19 تا اواسط سال 2022 خواهد بود و آسیبی جدی به سینما وارد خواهد کرد.

اسکویی از گفت و گوی رییس دانشگاه اختراعات نوین در سوییس به عنوان برنامه‌ای دیگر نام برد و گفت: در این گفت و گو، تاریخچه کوتاهی از پیشرفت‌ها و اختراعات صوتی و تصویری ارایه شد و این پرسش جدی مطرح شد که آیا سینما در آینده بیشتر به سمت تلویزیون میل خواهد کرد. یکسری تئوریسین بودند و فرضیه‌های این چنینی را مطرح می‌کردند.

او، نگرانی بابت از دست دادن شغل فیلمسازان، مستندسازان و حتی اهالی رسانه را به عنوان دیگر مبحث مهم در این جلسات یاد کرد و توضیح داد: متاسفانه این وضعیت به فعالیت‌های فیلمسازی آسیبی جدی وارد کرده است چراکه فعالیت‌های فرهنگی در مرحله‌ای بعد از خوراک و پوشاک قرار می‌گیرند و تداوم این شرایط، سبب می‌شود خلاقیت و سرمایه‌گذاری در این زمینه پایین بیاید. به همین دلیل چهره‌های سرشناس هنری که در این گردهمایی حضور داشتند، پیشنهادهای جدی خود را برای بهتر شدن وضعیت صنعت فیلمسازی در عصر کرونا مطرح کردند و سوییسی‌ها هم تاکید داشتند که بر این پیشنهادها کار خواهند کرد.

اسکویی اضافه کرد: علاوه بر اینها، سلامتی دست اندرکاران صنعت انیمیشین هم به طور جدی مورد بحث قرار گرفت؛ چراکه آنان عموما در فضاهای بسته کار می‌کنند و وضعیت‌شان نسبت به هنرمندان دیگر شاخه‌ها حساس‌تر است.

کارگردان «رویاهای دم صبح» خاطرنشان کرد: در این گردهمایی، مسئولانی از جشنواره‌های کن و برلین هم حضور داشتند ولی نکته مهم این بود که صِرف آشنایی مطرح نبود، بلکه همه به دنبال راهکارهای عملی  مالی برای برون رفت از این وضعیت بودند. البته در اروپا صندوق‌های پشتیبانی از هنرمندان فعال هستند ولی بحث‌شان این بود که دولت‌ها باید بیشتر هزینه کنند تا صنعت فیلمسازی نمیرد؛ چون اگر رو به افول برود، احیای دوباره آن بسیار پر هزینه‌تر خواهد بود.بنابراین آنان دنبال راهکاهایی هستند که تولید، متوقف نشود و فضا به سمت آثار آرشیوی نرود.

او با ابراز خرسندی از حضور تماشاگران در این جشنواره افزود: برنامه‌ها به شکل کامل برگزار شد؛ حضور مردم، جلسات پرسش و پاسخ، گفت و گوهای مطبوعاتی و ... که در این فضای اخیر بسیار قابل توجه بود و جالب اینجاست مسئولان برنامه‌ریزی که عموما پشت صحنه هستند، امسال در میان مخاطبان و مهمانان حضور داشتند؛ تا همه چیز قابل کنترل باشد.

اسکویی از برگزاری نشستی برای آشنایی فیلمسازان و نامزدهای جشنواره‌های کن و برلین به عنوان دیگر برنامه این جشنواره یاد کرد و گفت: تنها حسرتم این است که ای کاش از ایران هم نماینده یکی از رسانه‌ها حاضر می‌بود که متاسفانه به دلیل شرایط خاص امسال، این امر میسر نشد.

این مستندساز افزود: یکی از نکات جالب توجه، اصرار برگزارکنندگان به برپایی برنامه فرش سبز بود که البته امسال فقط با حضور عکاسان برگزار شد.  

او که احتمالا تنها هنرمند آسیایی حاضر در این رویداد بوده است، با ابراز خشنودی از حضور در این جشنواره ادامه داد: احتمالا از اواخر امسال یا اوایل سال آینده، جشنواره‌های جهانی فیلم، به ساز و کاری برای برگزاری حضوری می‌رسند. بعد از تجربه موفق زوریخ و ونیز، این نگاه وجود دارد که با رعایت جدی پروتکل‌های بهداشتی و با در نظر گرفتن اصل فاصله اجتماعی، می‌توان جشنواره‌ها را به صورت حضوری برپا کرد.

این سفر البته اولین سفر خارجی اسکویی در دوران کرونایی نبوده است. او اسفند سال گذشته برای چند داوری و چند نمایش فیلم به فرانسه رفت که به دلیل گسترش کرونا و بسته شدن مرزها، سه ماه در این کشور ماندگار شد. البته پخش‌کننده خارجی فیلمش ترتیبی داد تا این ماندگاری اجباری خیلی هم به بیهودگی نگذرد و برایش چند اکران آنلاین فیلم، چند جلسه گفت و گو و مسترکلاس به صورت آنلاین و ... تدارک دید.