چند سال پس از تصویب و اجرای قانون ممنوعیت استفاده از «برقع» در جوامع فرانسوی زبان، اجباری شدن ماسک که مثل برقع چهره ها را می‌پوشاند موضوع قابل تأملی است...

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- «مردان و زنان ماسک بر چهره» آشناترین تصویری است که می‌توان از شیوع بیماری کرونا در جهان ترسیم کرد و در گزارش‌های مختلف تلویزیونی از شهرهای مختلف دید.

در این میان مشاهدۀ زنان فرانسوی که ماسک بر چهره دارند در عین شباهت به دیگر کشورهای درگیر کرونا از جمله ایران خود ما از یک وجه دیگر قابل توجه و از منظری طعنه‌آمیز و نکته‌آموز است ویک پرسش را به میان می‌آورد:

آیا در همین فرانسه و 10 سال قبل نبود که مجمع ملی و مجلس سنا ممنوعیت استفاده از برقع و نقاب را تصویب کردند و از 2011 به اجرا گذاشتند؟ قانونی که به موجب آن زنانی که چهرۀ خود را به دلایل مذهبی یا علایق شخصی با برقع و در ادارات یا مدارس و وسایط نقلیۀ همگانی بپوشانند تا 150 یورو جریمه می‌شوند.

در سنای فرانسه این قانون تنها با یک رأی مخالف تصویب شد هر چند که سناتورهای سوسیالیست آن را مخالف قانون اساسی دانسته و در رأی‌گیری شرکت نکردند یا رأی ممتنع دادند چرا که با اصل انتخاب در نوع و آزادی پوشش مغایر می‌دانستند.

این در حالی بود که در تمام فرانسه تنها دو هزار زن از برقع استفاده می‌کردند و به خاطر همین دو هزار نفر این قانون را تصویب کردند زیرا «لاییسیته» فرانسوی نه تنها با نهادهای مذهبی که با نمادهای دینی هم مشکل دارد آن هم در کشوری که 5 میلیون مسلمان در آن زندگی می‌کنند.

کرونا اما چند ماهی است که سبب شده که استفاده از ماسک، اجباری شود و میلیون‌ها نفر در خیابان با چهره‌های پوشیده رفت و آمد می‌کنند و این تناقض آن قدر جالب توجه است که برای توجیه افکار عمومی هر از گاهی سخنی گفته می شود. البته آن‌قدر که در جوامع فرانسوی‌زبان مانند بخشی از بلژیک و کانادا ممنوعیت برقع را جدی گرفتند در خود فرانسه شدت نداشت.

به خاطر همین یک روزنامه‌نگار کانادایی (پاتریس برژون) از فرانسوا لوگو نخست وزیر «کبک»- با فرهنگ فرانسوی - پرسید: آیا مسخره نیست که برقع را برای معلمان، ممنوع و هم‌زمان ماسک را برای همۀ شهروندان، اجباری کرده‌اید؟

پاسخی که به او داده شده این است که اولا ماسک، موقت است. ثانیا ربطی به نشانه‌های مذهبی ندارد و صرفا بهداشتی است و سوم این که تمام چهره را نمی‌پوشاند.

خانم روزنامه‌نگار البته واکنش نشان داده و گفته قانون را می‌توان به صورت موقت، معلق کرد و اگر ممنوعیت برقع تنها به دلایل مذهبی است چرا هنگام تصویب به لزوم مشخص بودن چهره به دلایل امنیتی اشاره و استناد می‌شد و این که همه انواع برقع، تمام چهره را نمی‌پوشاند.

در قانون 2019 کِبِک البته آمده بود که ممنوعیت پوشاندن چهره در موارد بهداشتی، معلولیت و برخی فعالیت‌ها الزام‌آور نیست.

با این حال اکنون که ماسک و پوشاندن چهره به تصویر آشنای غالب جوامع درگیر با کرونا بدل شده ولو موقت باشد استدلال امنیتی خطرناک بودن برقع رنگ باخته و کسانی که می‌گفتند آزادی پوشش را نقض می‌کند صدای خود را بلند کرده‌اند.

لاییسیتۀ فرانسوی اما تنها در داستان ماسک و برقع تناقض خود را نشان نمی‌دهد. فرانسه با لاییسیته و بها‌ندادن به مذهب شناخته می‌شود اما در جریان درگیری اخیر میان ارمنستان و آذربایجان در منطقۀ قفقاز و در حالی‌که انتظار می‌رفت فرانسه به عنوان یک عضو گروه «مینسک» برای پایان مخاصمه بکوشد ترجیح دادند روس‌ها میانجی‌گری کنند. چرای آن هم روشن است. آذربایجان، مسلمان است و ارمنستان مسیحی و فرانسه طرف مسیحیان ایستاده است.

با‌مزه‌تر این‌که زمانی دو کشور فراتر از سکولاریسم و به عنوان «لاییک» شناخته می‌شدند: ترکیه و فرانسه. در جنگ آذربایجان و فرانسه اما ترکیۀ لاییک ( ولو در عمل دیگر لاییک نباشد) طرف آذربایجانِ مسلمان است و فرانسۀ لاییک، طرف ارمنستان مسیحی!

داستان تناقض‌های فرانسوی در یک ماه اخیر را می‌توان با اشاره به لبنان کامل کرد که اعطای کمک پس از انفجار بندرگاه بیروت را به روی کار آمدن دولتی مورد قبول پاریس، منوط کردند.

شاید می‌پنداشتند سید حسن نصرالله روی این موضوع حساسیت نشان می‌دهد و مطابق پیش بینی اصول‌گرایان ایرانی نطق غرّایی در سرزنش «استعمار نو» ایراد و بر استقلال لبنان تأکید می‌کند اما دبیر کل حزب‌الله در دام این بازی نیفتاد و از نمایندگان خود در پارلمان خواست به نخست‌وزیری چند بارۀ سعد حریری رأی تا نگویند پول فرانسوی‌ها در راه بود و او سد شد.

باری، وقتی برقع را ممنوع کردند، سه دلیل آوردند: اولی لزوم شناسایی امنیتی، دوم نشانۀ مذهبی و سومی اختلال در ایجاد رابطه.

حالا اما برای ترغیب استفاده از ماسک، همه به یاد این سخن شکسپیر افتاده‌اند که «چشم، پنجرۀ روح است‌»و رقابت دو فرهنگ انگلوساکسون و فرانسوی را هم کنار گذاشته اند!

نویسنده البته تفاوت «برقع» و «ماسک» را می‌داند اما این که جماعت محدودی را به خاطر پوشاندن چهره جریمه کنی و چندی بعد جمعیت غالب، ناگزیر شود چهرۀ خود را با ماسک بپوشاند وضعیت تناقض‌آمیز و پارادوکسیکالی ترسیم می‌کند و اصطلاحاً یک «ناسازواره» تشکیل می‌دهد و می‌توان گفت برقع و ماسک اجزای این ناسازواره در فرانسۀ کرونازده شده‌اند!

کسی چه می‌داند؟ شاید آن دو هزار زن مسلمان فرانسوی که با برقع، دهان و بینی خود را می‌پوشاندند زیر ماسک‌های اجباری به میلیون‌ها زن فرانسوی که ماسک بر چهره دارند و به این وضعیت عادت ندارند لبخند می‌زنند!