آیا بایدن، ترمز فشارهای حداکثری علیه ایران را می‌کشد؟

مهندس سید ابراهیم شربیانی/ تحلیل گر مسائل اقتصادی

در بحبوحه انتخابات ۲۰۲۰ ایالات متحده آمریکا و در شرایطی که نتیجه انتخابات به نفع رقیب رئیس جمهوری فعلی این کشور(دونالد ترامپ) در حال اتمام است، در رابطه با تاثیرات نتایج این دوره از انتخابات امریکا بر اقتصاد ایران به ویژه در حوزه تجارت خارجی و برخی بازارهای داخلی، بحث‌هایی مطرح می‌شود.

هرچند، نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا چه در صورت پیروزی بایدن و چه ترامپ، نمی‌تواند اثر بلندمدت و قابل توجهی بر اقتصاد ایران داشته باشد، چراکه اقتصاد ایران فارغ از تحریم‌ها، نیازمند یک‌سری اصلاحات ساختاری است، اما با این حال به دلیل برخی تفاوت‌ها در سیاست‌های دو حزب جمهوری‌خواه و دموکرات آمریکا، می‌تواند تاثیراتی را هرچند غیرساختاری و در حوزه تجارت بین الملل و برخی بازارها در کشورمان داشته باشد.

در همین رابطه، دو رویکرد قابل پیش‌بینی است که رویکرد اول "پیروزی نامزد حزب جمهوری‌خواه دونالد ترامپ" است؛ البته این احتمال با توجه به روند شمارش آرای ایالات باقی‌مانده و پیشتازی نامزد حزب دموکرات، بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد، اما اگر فرض را بر پیروزی ترامپ بگذاریم باید منتظر تداوم فشار حداکثری علیه کشورمان در چهار سال بعدی نیز باشیم. چراکه طی چهار سال گذشته، ریاست جمهوری ترامپ را تجربه کردیم و دولاند ترامپ پس از به روی کار آمدن با خروج یکجانبه از برجام، فشاری حداکثری را بر ملت ایران تحمیل کرده و شدیدترین تحریم‌ها را اعمال کرد؛ طی این مدت، هر هفته شاهد تحریم‌ شرکت‌ها و نهادهای خصوصی و دولتی مختلف کشورمان توسط آمریکا بودیم و در برخی موارد، اشخاص و نفرات نیز تحریم می‌شدند!

در هر حال، طی چهار سال ریاست جمهوری دونالد ترامپ، هجمه‌ها و تحریم‌های بسیاری علیه کشورمان به کار گرفته شد که ما را در نقل و انتقالات پولی، تجارت بین‌المللی و واردات کالاها با مشکل مواجه کرد؛ به گونه‌‌ای که واردات کالا با به کار گیری ترفندهای مختلف، قیمت بالا و از طریق واسطه‌ها انجام می‌شد؛ از طرفی هم درصورت انجام واردات و صادرات، نقل و انتقال پول با مشکل مواجه بود، چراکه نمی‌توانستیم به خاطر تحریم‌های بانکی شدید، از طریق بانک‌ها نسبت به مبادله پولی اقدام کنیم. با پیروزی دوباره نامزد حزب جمهوری‌خواه، دونالد ترامپ _که بسیار نامحتمل به نظر می‌رسد_ ممکن بود این روند چهار سال بعد نیز تداوم پیدا کرده و فشارهای حداکثری بیش از این علیه کشورمان به کار گرفته شود.

اما رویکرد دوم که احتمال آن بسیار بالا و تقریبا نهایی است، "پیروزی نامزد حزب دموکرات‌، جو بایدن" است. با توجه به این‌که پیش از روی کار آمدن دولت ترامپ، ریاست جمهوری اوبامای دموکرات را تجربه کرده‌ایم، بنابراین نمایی کلی از رویکرد و سیاست خارجی دموکرات‌ها را در دست داریم، به گونه‌ای که حتی مذاکرات هسته‌ای و برجام نیز در این دوره شکل گرفت.

هرچند تا حدود زیادی مسائل اقتصادی کشور وابسته به درون است، اما سیاست‌های خارجی نیز در این رابطه موثر بوده و ما در دوران ریاست جمهوری دموکرات‌ها(پیش از ترامپ) دارای رشد اقتصادی بالای سه درصد بودیم و از نظر واردات کالا نیز به جهت برقراری سوئیفت و نقل و انتقال پول مشکلی نداشتیم؛ روزانه نیز به کشورهای مختلف جهان، حدود دو و نیم میلیون بشکه نفت صادر می‌کردیم، در حالی که این رقم امروز به زیر یک میلیون بشکه در روز نیز رسید. البته ناگفته نماند که پیش از ترامپ و طی سال‌های مختلف نیز ایران همواره تحت تاثیر تحریم‌های آمریکایی بوده و تمامی دولت‌های ایالات متحده، بر تحریم‌های ضدایرانی پافشرده‌اند، اما نکته اینجاست که شدت تحریم‌ها در دوران ترامپِ جمهوری‌خواه به اوج خود رسید و فشار حداکثری بر کشورمان اعمال شد.

آنچه که قابل پیش بینی است، وجود برخی تفاوت‌ بین رویکردهای دموکرات‌ها و ریاست جمهوری ترامپ بوده و طبق مصاحبه‌ها و یادداشت‌هایی که از جوبایدن در زمان تبلیغات منتشر شده، اگر واقعا به گفته‌هایش عمل کند، احتمال می‌رود با روی کار آمدن دوباره دموکرات‌ها، آمریکا دوباره به برجام بازگردد، بر این اساس اصلاح قیمت دلار و سایر بازارهای موازی در کشورمان به جهت کاهش قیمت دلار، دور از انتظار نبوده و احتمالا سایر بازارها از قبیل طلا، مسکن، خودرو و... نیز دستخوش تغییر و اصلاح شوند.

شایان ذکر است که طی چهار سال اخیر، با بالا رفتن قیمت دلار در کشورمان، بازار مسکن نیز به دست دلالان افتاده و این بازار شاهد رشد ۳۰۰ الی ۴۰۰ درصدی و یک رشد غیرمنطقی بود؛ به نظر می‌رسد با پیروزی دموکرات‌ها روند افزایشی بازار مسکن نیز دستخوش تغییر و کاهش شده و رکودی چهار ساله را تجربه کند. همچنین در بازار بورس نیز اصلاح قیمتی دور از انتظار نبوده و سهام‌های بادکرده با

قیمت‌های حبابی که طی دو سال اخیر به خاطر بالارفتن قیمت دلار، دچار رشد نامتعارف و غیرمنطقی شده بودند، اصلاح شده و دیگر چنین سودهای کلانی در بازار بورس تجربه نخواهد شد. البته برخی سهم‌های کوچک، بیمه‌ای‌ها، تک سهم‌ها و خودرویی‌ها وضعیت به مراتب بهتری خواهند داشت.

احتمال می‌رود با پیروزی نامزد حزب دموکرات، تجارت بین‌المللی کشورمان نیز با بازگشت آمریکا به برجام و برقراری دوباره سوئیفت، شرایط بهتری را تجربه کرده و واردات کالا نیز روند رو به رشدی داشته باشد، چراکه رونق واردات کالایی کشورمان با فروش نفت ممکن بود که طی این چهار سال اخیر و به ویژه با تشدید تحریم‌های نفتی، اجبارا دلار به واردات کالاهای اساسی تخصیص یافت و واردات سایر کالاها با دلار نیمایی یا دلار آزاد انجام شد که شرایط را بسیار سخت می‌کرد، چون قیمت تمام شده کالاها دچار افزایش شده و گران‌تر به دست مصرف‌کنندگان داخلی می‌رسید.

با پیروزی بایدن احتمال رونق تجارت بین الملل کشورمان وجود داشته و انتظار می‌رود با بازگشت آمریکا به برجام، روند تجارت بین الملل و واردات و صادرات رونق گرفته و گمرکات شلوغ شود؛ بسیاری از کشورهایی هم که به خاطر تحریم‌ها و یا ترس از تحریم‌های آمریکا وارد تجارت با ایران نمی‌شدند، در این رابطه اقدام خواهند کرد.

هرچند براساس آنچه که در ابتدای مطلب، فارغ از تحریم‌ها در مورد نیازمندی اقتصاد ایران به یک‌سری اصلاحات ساختاری عنوان شد، اما انتظار می‌رود با توجه به سیاست‌ها و رویکردهای حزب دموکرات، یک‌سری قدم‌های مثبت که مطرح شد، در حوزه سیاست خارجی در مقابل ایران برداشته شده و از شدت تحریم‌ها کاسته شود؛ اما در حالت کلی، روند و شدت این تغییرات نیز به سیاست‌های بایدن در قبال ایران بستگی خواهد داشت.

در نهایت با توجه به سوابق گذشته ميتوان گفت ، تاكنون بيشترين تحريمها و فشارهاي اقتصادي و سياسي از جانب دولتمردان حزب جمهوريخواه آمريكا به كشورمان در زمان حضور اصلاح طلبان در راس دولت ايران بوده و نسبت به حضور دموكراتها در دولت آمريكا و همزماني حضور دولت اصولگراها در ايران بيشتر بوده است.