معافیت‌های هسته‌ای؛ چراغ سبز آمریکا یا اهرم فشار جدید در مذاکرات وین؟

به گزارش ایسنا، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا روز جمعه چندین معافیت از تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های هسته‌ای غیرنظامی ایران را امضا کرد. این تحریم ها مربوط به زمان دونالد ترامپ است. با این حال یک مقام وزارت خارجه آمریکا گفته است که "این اقدام برای تسهیل در روند مذاکرات وین است و به معنی بازگشت به برجام نیست."

معافیت‌های جدید به کشورها و شرکت‌های خارجی اجازه می‌دهد تا در پروژه‌های غیرنظامی نیروگاه هسته‌ای بوشهر ایران، آب سنگین اراک و راکتور تحقیقاتی تهران کار کنند.

دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا در مه ۲۰۲۰ به این معافیت‌ها به‌عنوان بخشی از برنامه «فشار حداکثری» خود علیه ایران پایان داده بود.

در عین حال، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در توییتر نوشت: تا زمانی که تهران به تعهدات خود ذیل برجام بازنگردد، رفع تحریم‌های ایران را ارائه نکرده و نخواهیم کرد.

در یکی دو هفته اخیر مذاکرات وین برای احیای برجام به طور جدی و با شتاب دنبال شد تا جایی که بخش عمده ای از اختلافات و پرانتزها رفع شد و برای چند اختلاف باقی مانده ایده ها و پیشنهادات متفاوت از سوی طرف های برجامی ارایه شد اما برای تصمیم گیری درباره هر یک از راهکارها طرف ها به تصمیم گیری نهایی در پایتخت ها نیاز داشتند. از این رو هیات ها هفته گذشته برای رایزنی با مقامات ارشد به کشورهایشان بازگشتند و قرار است طبق توافق میان هیات های مذاکره کننده ایران و 1+4 و آمریکا روز دوشنبه هفته جاری مجدد مذاکرات در وین از سر گرفته شود.

در همین حال اعلام خبر صدور چند معافیت هسته‌ای از سوی آمریکا گمانه‌زنی‌هایی را در رسانه‌های غربی به راه انداخت مبنی بر این که آمریکا برای توافق در وین طی روزهای آینده چراغ سبز نشان داده است. اما پشت پرده صدور این معافیت ها در این مقطع از مذاکرات چیست؟

به گزارش ایسنا، معافیت‌های صادر شده برای پروژه‌هایی است که ایران با همراهی کشورهای عضو برجام به ویژه چین و روسیه در حال انجام بوده است.

نیروگاه بوشهر در فاز اول حتی در زمان اوباما هم از تحریم های آمریکا مستثنی بوده است و بعد از آن در دولت ترامپ هم با وجود تحریم های حداکثری این پروژه در فاز دوم و سوم در حال پیشرفت بود تا اینکه به خاطر مشکلات عدیده به وجود آمده در نقل و انتقال بانکی در عمل روند با تاخیر و هم اکنون بسیار کند پیش می رود به شکلی که این دو پروژه از زمانبندی تعیین شده برای آن بسیار عقب هستند.

در رابطه با پروژه بازسازی راکتور اراک مشکلات بیشتر هم بود. با وجود اینکه این پروژه با هماهنگی کشورهای اروپایی عضو برجام در حال انجام بود اما با خارج شدن ترامپ از برجام و اختلافاتی که میان آمریکا و اروپا به وجود آمد و عدم راستی آزمایی و تایید روند از سوی این کشورها و نیز مشکلات مالی و بانکی برای انتقال پول و موانع بر سر راه برخی شرکت های چینی طرف قرارداد موجب شد تا این پروژه هم مسکوت بماند.

در موضوع راکتور تهران نیز مساله تامین سوخت این راکتور از موضوعات چالش‌برانگیز بوده و هست. راکتور تهران تامین کننده عمده مواد اولیه ساخت رادیوداروها در کشور و نیز بخش قابل توجهی از رادیوداروی کشور است که متاسفانه در حداقل سه سال گذشته دستخوش تحولات به وجود آمده در برجام شده است.

برخی معتقدند، آمریکا بیش از آنکه خواسته باشد حسن نیت خود را به ایران نشان دهد، "روغن ریخته بر زمین را نذر امام زاده کرده است". آمریکا و سه کشور اروپایی عضو برجام از ابتدای از سرگیری مذاکرات در آذرماه با ادعای اینکه برجام با توجه به اقدامات کاهشی هسته ای ایران به اصطلاح در حال "تهی" شدن است سعی کردند بر ایران برای تسریع در مذاکرات و کاستن از خواسته هایش در دولت ابراهیم رییسی فشار آورند. در این روند دائم بر تعیین ضرب الاجل و فشار در بیرون و درون اتاق مذاکرات تاکید کردند اما ایران از خواسته‌ها و تاکید بر طی روندی جدی، منطقی در مذاکرات عقب نشینی نکرد. 

طرف های غربی اما دست برنداشتند و هم چنان به ادعای واهی خود مبنی بر این که ایران در حال عبور از آستانه گریز هسته‌ای است، تاکید دارند. 

به نظر می آید، اقدام آمریکا در صدور معافیت های هسته ای بیش از آنکه یک چراغ سبز و اقدامی از سر اعتمادسازی و حسن نیت باشد بیشتر برای اعمال فشار به ایران در مذاکرات و نیز نزد افکار عمومی ایران و جهان است. یکی از انتظارات و فشارهایی که باید منتظر آن باشیم تا از سوی آمریکا و سه کشور اروپایی در مذاکرات این هفته در وین مطرح شود، اقدام متقابل ایران در برابر صدور معافیت های هسته ای آمریکاست و به احتمال قوی این انتظار برآورده نخواهد شد جز با تبدیل اورانیوم 60 درصدی به 20 درصدی یا کاهش تولید سوخت 20 درصدی و 3.5 درصدی.

از این رو آنچه از سوی رسانه‌های غربی و مقامات آمریکا در رابطه با صدور معافیت های هسته ای، تحت عنوان امتیاز آمریکا به ایران و نشانه‌ای از تعامل این کشور در مذاکرات یا برای تسریع در روند مذاکرات گفته می شود، نه تنها امتیاز نیست که یک اهرم فشار قوی به ایران برای پذیرش شرایط آنها و درخواست برای تبادل ذخایر اورانیوم یا تبدیل ذخایر با غنای بالا به غنای متوسط و پایین است. 

حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه کشورمان روز شنبه هفته جاری در حاشیه مراسم تجدید بیت با آرمان‌های بنیان‌گذار کبیر انقلاب اسلامی به مناسبت فرا رسیدن ایام دهه فجر و سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی در ارتباط با اقدام اخیر آمریکا در ارتباط با تمدید برخی از معافیت‌های هسته‌ای اظهار کرد: ما به طرف‌های آمریکایی به واسطه برخی از افرادی که این روزها پیام هایی را منتقل می کنند اعلام کرده‌ایم که آنها باید حسن نیت خود را در عمل نشان دهند. حسن نیت در عمل یعنی اینکه بر روی زمین اتفاق ملموسی رخ دهد. لغو برخی از تحریم‌ها به معنای واقعی خود می تواند ترجمان حسن نیت‌شان باشد. آنچه بر روی کاغذ رخ می دهد، خوب است اما کافی نیست.