یک سرگرمی ناب دیگر از دنیای «ماروِل»

جز ۲۷ فیلم، پنج شش مجموعۀ تلویزیونی کوتاه را هم در بر می‌گیرد و سرگرمی خوبی است به ویژه اگر دوست ندارید ارتباط تان با جهان فرزندان یا نسل بعدی قطع شود!

عصر ایران؛ خشایار پارسا- ماروِل با فیلم تازه‌اش «مرد عنکبوتی؛ راهی به خانه نیست-Spider-Man: No Way Home 2021) یک نقطۀ عطف دیگر در پروندۀ کارهایش به ثبت رساند (مارول استودیوز، استودیوی سازندۀ فیلم‌هایی است که دنیای سینمایی مارول را شکل می‌دهند؛ دنیایی از اَبَر قهرمان‌هایی تازه - به نسبت ابرقهرمان‌های قدیمی همچون سوپرمن و بتمن که در انحصار شرکت فیلم‌سازی دی‌سی هستند - که بر پایه شخصیت‌های کتاب‌های تصویری یا کمیک‌های «مارول کامیکس» ساخته می‌شوند).

فیلمِ ابرقهرمانی یادشده چهارمین فیلم از فاز چهارم و بیست‌وهفتمین فیلم در دنیای سینمایی مارول و دنبالۀ فیلم‌های «مرد عنکبوتی؛ بازگشت به خانه» (۲۰۱۷) و «مرد عنکبوتی؛ دور از خانه» (۲۰۱۹) است که در آنها تام هالند نقش مرد عنکبوتی را ایفا می‌کند.

جهانِ مارولی و پیچیدگی شخصیت‌ها و داستان‌هایش به نظر من نوکِ داستان‌گویی در تمدن مدرن به‌شمار می‌رود و فراموش نکنیم هنر مدرن، به خلاف اقتصاد و به‌ویژه‌ سیاست آن، دستاوردهای مفیدی برای بشر داشته و می‌بایست برای حضور خودمان در این جرگه به آنها توجه داشته باشیم.

پیش از این مارول چندین نوآوری انجام داده بود که برخی از آنها، به صورتی ابتدایی‌تر، تنها در تمدن ایرانی رخ داده بود که در دوران خودش، و حتا تا پیش از برآمدن تمدن مدرن، پیچیده‌ترین تمدن و برآمده از غنی‌ترین تاریخ بود.

نخست گرد هم آوردن قهرمانان در داستان‌هایی یگانه و سپس زاده شدن داستان‌های کناری از شخصیت‌های فرعی، چیزی که امروزه برای فیلم‌ها و سریال‌هایی که با استقبال روبه‌رو شوند، به گونۀ پیش‌درآمد یا اسپین‌آف، تبدیل به یک رویه شده است و ما مثلا در مورد شخصیت معروف داستانی‌مان، رستم، همین وضعیت را داشتیم که نویسندگان مختلف داستان‌های دیگری را حول شخصیت‌های پیرامونی داستانِ اصلیِ او، مثلا دختر یا پسرش، به رشتۀ تحریر درمی‌آورند.

اما مهم‌تر از همه این که خط داستانی مارول دیگر به عقب برنمی‌گردد و مثلا بر خلاف داستان‌های ابرقهرمانی پیشین که ما در دوره‌های زمانی مختلف نسخه‌هایی متعدد از بتمن را داشتیم که هر کارگردانی از نگاه خود همان داستان‌های پایه را تکرار می‌کرد اینک در داستان‌های جدید مارول ارجاع به رویدادهای قبلی را می‌بینیم و با وجودی که قهرمانان گاه در داستان‌هایی جدا می‌شوند و باز خط داستانی خودشان را دارند اما پیوندشان با داستانِ کلانِ کلی قطع نمی‌شود و مثلا رویداد «جنگ ابدیت»، انگار که واقعا رخ داده باشد، جزئی از پس‌زمینۀ فیلم‌ها و سریال‌های جدید شده است.

سرانجام آن‌که ابرقهرمانان مارولی می‌کوشند با شخصیت‌های منفی داستان سخن بگویند و صدالبته استدلال‌های آن شخصیت‌ها هم به نسبت گذشته قابل دفاع و منطقی‌تر شده است؛ چیزی که جرقه‌اش را در قسمت‌های آخر انتقام‌جویان دیدیم، و نیز در زن شگفت‌انگیز ۱۹۸۴ (۲۰۲۰)، که البته از آنِ دی‌سی است و در آن قهرمان یک گام پیش نهاده و سبب تغییر شخصیت منفی شده بود؛ و اکنون نیز صورت کامل‌ترش را در مرد عنکبوتی تازه شاهد هستیم. این، یکی از کاستی های بزرگ قهرمانان جهان مدرن بود که توان گفت‌وگو با دیگری را نداشتند - و حتا فراتر از آن همیشه برایم سوال بود که اگر بیگانه‌ای، اژدهایی، روحی یا هر چیز فراطبیعی که توان گفت‌وگو دارد چرا نکوشیم با او گفت‌وگو کنیم که احتمالا به ضعف استدلالی و خردمندی بازمی‌گردد، چیزی که قهرمانان قدرتمند جهان مدرن، احتمالا به پیروی از شخصیت‌های سیاسی‌شان!، فاقد آن بودند. این موضوع، به ویژه در این فیلم، گویای آن دیدگاه کهن ایرانی است که افراد خودشان مقصر نیستند و آن اندیشه‌ی بدشان است که می‌بایست هدف قرار بگیرد، همچنان که بزرگان و عارفان ما هیچ‌گاه از خداوند خواهان مرگ کسی نبودند، بلکه می‌خواستند تا او به راه راست هدایت شود.

در فیلم اخیر، جدا از تکمیل موردهای گفته‌شده، به ویژه نکتۀ آخر که به یک نقطه‌عطف می‌رسد، نوآوری دیگری که به روال داستان افزوده شده است آورده شدن مردان عنکبوتیِ پیشین به داستان - با ترفند آن که از جهان خودشان آورده شده‌اند - بود که برای دوست‌داران‌شان لذت‌بخش است؛ برای نمونه، خودم توبی مگوایر را، به خاطر چهره‌ی جذاب کودکانه‌اش و داستان قوی‌تر فیلم‌هایش، در این نقش بسیار بیشتر از دو هنرپیشه‌ی بعدی می‌پسندیدم.

برای آنهایی که پیش از این پی‌گیرِ این مجموعه داستان‌ها نبودند پیشنهاد می‌کنم در این روزهای شادِ تعطیل و برای ارتباط گرفتن با شخصیتِ قهرمانان همۀ فیلم‌های مارولی را از آغاز بنگرند که جز ۲۷ فیلم، پنج شش مجموعۀ تلویزیونی کوتاه را هم در بر می‌گیرد؛ سرگرمی خوبی است به ویژه اگر قصد دارید ارتباط تان با جهان فرزندان یا نسل بعدی قطع نشود!

گفتنی است، فیلم‌ها از برگردان‌ها و دوبله‌های خوبی هم برخوردار ند که به لطف شبکه‌های پخش فیلم به سرعت هم صورت می‌گیرد! مثلا همین فیلم آخر که نسخۀ ویدیویی‌اش به تازگی منتشر شده از قبل‌تر، از هنگام پخش سینمایی، دوبله شده بود و این به نظرم تنها موردی است که ما از جنگ سردمان با آمریکا سود برده‌ایم و فیلم‌های تازه به سرعت و با کیفیت بالا و دوبله‌شده، و اگر بخواهیم بدون سانسور، در دسترس‌مان هستند در حالی وگرنه با این وضعیت اقتصادی کنونی خرید هر فیلم چند صد هزار تومان برایمان هزینه در بر داشت!

فیلم «مرد عنکبوتی راهی به خانه نیست»، هم‌چون دیگر فیلم‌های این سبک و از آنجا که مخاطب شان نوجوانان هستند و خانوادگی به شمار می‌روند، صحنه‌های غیرعُرفی برای ما ندارند و نسخه‌های سانسورنشده‌شان را هم می‌توان با خیال راحت از نظر گذراند.