جای خالی اقوام ایران در ديپلماسي عمومي

ظرفيت هاي نهفته اما بالا بين جوانان و بازرگانان و نخبگان و كنشگران اقوام به راحتي قابليت به كارگيري و كاناليزه شدن در راستاي أهداف ملي و ديپلماسي رسمي را داراست.

عصرایران؛ فاضل دريس - آنچه از محتوای کلمات اندیشمندان در توضیح واژه ي قدرت نرم بر می آید این است که قدرت نرم، محصول و برآیند تصویرسازی مثبت، ارائه ي چهره موجه از خود، کسب اعتبار در افکار عمومی داخلی و خارجی، قدرت تأثیرگذاری غیرمستقیم توأم با رضایت بردیگران، اراده ي دیگران را تابع اراده خویش ساختن و مؤلفه هایی از این سنخ است. این قدرت معمولاً در مقابل قدرت نظامی و تسلیحاتی و در مواردی قدرت اقتصادی و به عبارتی قدرت سخت و خشن به کار می رود.

جذابیت یک کشور به طور معمول قدرت نرم خوانده می شود که به صورت بالقوه وجود دارد اما امروزه کشورها تلاش دارند تا با به کار بردن ساز و کارهایی آن را تقویت کنند. یکی از ابزارهای دیپلماتیک که امروزه دیپلماسی عمومی خوانده می شود در واقع ابزار یا مکانسیمی برای اعمال قدرت نرم در عرصه عمل است.

از مهم ترين ابعاد دیپلماسی عمومی، گسترش روابط پایدار با افراد کلیدی از راه اعطای بورس تحصیلی، تبادلات فرهنگی و دانشگاهی، آموزش، برگزاری همایش ها و دسترسی به مجاری ارتباطی است.

در واقع مخاطب ديپلماسي عمومي، مردم و أفكار عمومي كشورهاي هدف و مخاطب است كه از طريق اعمال نفوذ فكري و فرهنگي به گسترش تعاملات رسمي و همه جانبه كشورها كمك مي كند.*

در ديپلماسي عمومي ابزارها متنوع و داراي كاركردهاي مختلف متناسب با ماموريت ها و أهداف بوده و به همين خاطر بكارگيري ديپلماسي عمومي و در نهايت شكل گيري قدرت نرم هر كشوري ظرافت و مديريت خاص خود را مي طلبد.

اگر تبادلات فرهنگي و مراودات فكري و علمي و ديد و بازديدهاي نخبگاني را در گسترش دايره نفوذ قدرت نرم يك كشور، مهم و حياتي بدانيم؛ بدون شك يافتن افراد داراي قدرت حمل اين ماموريت نيز اهميتي دو چندان پيدا خواهد كرد.

از جمله گروههاي اجتماعي داراي پتانسيل اجراي برنامه هايي در قالب ديپلماسي عمومي، اقوام و جمعيت هاي انساني همگِن ، هم زبان و يا هم كيش و دارای برخی اشتراکات با كشور مخاطب است. وجود مردماني دارای اشتراک یا اشتراکاتی با ساكنان ديگر كشورها از جمله مثال هاي بارز در اين زمينه مي تواند باشد.

به نظر مي رسد استفاده از پتانسيل اقوام در ديپلماسي عمومي ایران، مغفول مانده و بدان پرداخته نشده است. همگان مي دانند گروه هاي انساني مختلف در ایران با عشق به سرزمين خود، از همكاري با نهادهاي مرتبط در پيشبرد أهداف سياست خارجي استقبال مي كنند و در اين ميان اعمال ظرافت و مديريت صحيح اين اشتياق توسط دستگاه رسمي خارجه ضروري است.

فرهيختگان اقوام ايران تحت چتري واحد و در راستاي سياست هاي دوستي با ملل و ارتباطات فرهنگي مي توانند نقش مهمي در ارتباط با كشورهاي هدف به خصوص كشورهاي منطقه إيفا كنند. اين امر نيازمند فراخوان، تشكيل حلقه هاي انديشه ورزانه و حتی اقتصادي و ساماندهي قواي فكري و دانشگاهي اقوام توسط متوليان و مجريان سياست خارجه و سازمانهاي فرهنگ محور برون مرزي است.

با نگاهي به گروههاي دوستي موجود و فعال در ساحت مراودات فرهنگي فرامرزي به خوبي اين نكته را روشن مي كند كه اقوام سهمي در تركيب گروههاي دوستي و فرهنگي بين المللي ندارند يا نقششان بسيار ناچيز است كه خود جاي بحث و اشكال دارد.

ظرفيت هاي نهفته اما بالا بين جوانان و بازرگانان و نخبگان و كنشگران اقوام به راحتي قابليت به كارگيري و كاناليزه شدن در راستاي أهداف ملي و ديپلماسي رسمي را داراست چرا كه مبادله ي فرهنگي مستقيم و يا ادبيات و محيط زيست و غيره بدون نياز به ترجمه يا تبيين و توضيح مقدماتي سهم زيادي در تقريب أفكار و أهداف و همسان سازي راهبردها خواهد داشت.

اقوام ترک، كرد و آذري و بلوچ، ترکمن، عرب، ارمنی و ... به ویژه استعدادهاي انساني غني آنان از جمله اين ظرفيت هاي بالقوه آماده ي فعاليت در زمينه ي ديپلماسي عمومي و قدرت نرم هستند كه استفاده بهينه و موثر و فعالانه آن می تواند در دستور كار مسوولان وزارت خارجه و ساير ارگانهاي ذيربط قرار گيرد.

اين نوشتار را با مثالي به پايان مي رسانم.

ديدارهاي متقابل سران كشورمان و كشورهاي عربي بخوبي اهميت تبادل و تقريب ديدگاهها در مواجه با چالش هاي مشترك اسلامي و منطقه اي را نشان مي دهد لذا وجود افراد و سمن ها و گروههاي دوستي داراي قرابت هاي فرهنگي و تاريخي و حتا مسلط بر آداب و پيشينه ي طرف مقابل از جمله موارد موثر در پيشبرد سياست هاي موردنظر در حيطه ي سياست خارجي است و اين ظرفيت در داخل اقوام ايراني به وفور يافت مي شود.

بدين معنا جهت تاثير گذاري بيشتر و بهينه بر جامعه ي كشورهاي عربي منطقه و گسترش نفوذ قدرت نرم كشورمان، به نظر مي رسد استفاده از نخبگان و فرهيختگان عرب ايران از جمله راهكارهاي گسترش روابط دو طرفه و چند جانبه منطقه اي خواهد بود به خصوص كه مشتركات تاريخي و فرهنگي و اجتماعي جوامع كشورهاي عربي و مردمان عرب ايران به عنوان يك فرصت بالقوه به فعل بالندگي و تعميق روابط خواهد انجاميد.