کلینیک تغذیه عصرایران/ رژیم های مکرر و بازگشت مجدد وزن ؛ چاره چیست؟

عصرایران - کلینیک تغذیه عصرایران، از دوشنبه هفته پیش با حضور و همکاری دکتر حمیدرضا فرشچی^* (متخصص تغذیه بالینی و فوق تخصص چاقی و دیابت) راه اندازی شده و در مطالب علمی و کاربردی مربوط به تغذیه به زبان ساده ارائه می شود.

موضع بحث امروز ، پاسخ به یک سوال تیپ است که مبتلابه بسیاری از کسانی است که در صدد کاستن از وزن خود هستند.

این ستون هر دوشنبه با مطالب جدید و مفید بروز می شود.

سوال: در حدود 20 سال است که من رژیم می گیرم و باز مجددا وزنم بالا می رود. آیا این باعث شده است متابولیسم یا سوخت و ساز بدن من پایین بیاید؟

این عقیده که رژیم غذایی "یویويي" ، متابولیسم شما را کاهش می دهد، در حال حاضر به یک اصل تبدیل شده است، اما این موضوع کاملا هم صحیح نیست.

اگر وزن کم کرده و مجددا وزن تان بازگردد، بدن شما بعد از رژیم گرفتن مکرر و بازگشت وزن ، نسبت به زمان قبل از رژیم، دارای بافت ماهیچه ای کمتر و در مقابل دارای چربی بیشتری می شود.

 این موضوع به این دلیل رخ می دهد : زماني كه کسی وزن کم می کند، هم بافت ماهیچه ای و هم چربی را از دست می دهد ولی در غالب افراد هنگام بازگشت مجدد وزن، بیشتر چربی اضافه می شود نه بافت ماهیچه ای.

چربی از نظر متابولیکی، کمتر از بافت ماهیچه ای فعال است و بنابراین کاهش وزن های پیاپی و متعاقب آن افزایش  های مجدد وزن، باعث می شود کسی که به این نحو رژیم می گیرد، میزان متابولیسم یا سوخت و سازش کاهش یافته و کاهش وزن در دفعات بعد دشوار تر شود.

با این وجود، بیشتر مطالعات نشان می دهد که اگر شما  از رژیم های چند روزه استفاده نکنید، این تغییر در بافت ماهیچه خیلی زیاد نیست و میزان متابولیسم کاهش یافته نیز خیلی زیاد نخواهد بود.

برای مثال، در بررسی علمی معتبری که در مرکز تغذیه بالینی دانشگاه کمبریج انجام شد، نشان داده شد میزان متابولیسم افراد بعد از چندین بار رژیم گرفتن، به طورقابل توجهی کاهش نیافته است.  لذا اگرچه رژیم های غذایی یویویی جواب به درمان را سخت تر می نماید، ولی این فقط به بهانه کاهش سوخت و ساز و یا متابولیسم نمی باشد و به نظر می آید عوامل روحی و روانی ناشی از عدم وجود انگیزه برای رژیم غذایی مجدد در عدم موفقیت شما در رژیم غذایی نقش اساسی تری را ایفا نماید.

توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که کاهش وزن شما ،چه یک بار رژیم گرفته باشید چه رژیمهای مکرر داشته باشید، میزان متابولیسم و سوخت و سازپایه را به طور طبیعی کاهش می دهد. لذا برای پایدار ماندن کاهش وزن خود، نقش فعالیت بدنی را نادیده نگیرید، چرا که افزایش فعالیت بدنی کمک شایان توجهی در افزایش انرژی سوخت و ساز شما خواهد داشت. در نتیجه فعالیت بدنی علاوه بر تقویت بافت عضلانی، باعث جبران متابولیسم پایه کاهش یافته شما خواهد بود.

* حالا پس از سال ها رژیم با توجه به کاهش یافتن سوخت و ساز بدنم ، آیا باید با رژیم گرفتن خداحافظی کنم و با همین وزن خود کنار بیایم؟

نکته قابل توجه آن است که اگر سال ها نیز رژیم یویويي داشته اید، متابولیسم شما می تواند افزایش یابد. لازم به ذکر است که سوخت و ساز بدن و یا متابولیسم بدن شما ثابت و بدون تغییر نیست. بنابراین حتی اگر شما در حال حاضر، میزان بافت ماهیچه ای که در بدن خود دارید نسبت به قبل از رژیم گرفتن کمتر باشد، باز هم این امکان وجود دارد که درصد بافت ماهیچه ای شما مجددا بالا رفته و میزان متابولیسم شما مجددا افزایش یابد.

راه حل این موضوع ورزش کردن است. اگرچه در بالا ذکر شد در صورت افزایش وزن مجدد پس از رژیم غذایی، این "وزن برگشته" بیشتر "چربی" خواهد بود ، اما در صورت برنامه ورزشی منظم و کافی، شما می توانید بخشی از وزن برگشتی خود را به ماهیچه تبدیل نمایید.

در این راه لازم به ذکر است که ورزشهای مقاومتی همانند ورزشهای منظم هوازی به ساخت ماهیچه کمک می کنند و لذا می توانند متابولیسم بدن را افزایش دهند.

نکته دیگر که باید بدان توجه داشته باشید نگاه واقع بینانه نسبت به خودتان است. شما در حال حاضر از 20 سال قبل مسن تر شده اید و در این شرایط حتی بدون رژیم گرفتن هم،  به تدریج هر چه سن بالاتر می رود به طور طبیعی بافت ماهیچه ای بیشتری را از دست می دهید.

در نتیجه شما هیچ گاه نخواهید توانست درصد بافت ماهیچه های خود  را به زماني كه فقط 20 سال داشتيد برسانيد. با این وجود، قطعا خواهید توانست با داشتن برنامه ورزشی منظم پیشرفت قابل توجهی در این زمینه داشته باشید.

اما آنچه مسلم است آنکه بهتر است به همراه ورزش ، یک رژیم غذايي سالم براي کاهش وزن خود نیز داشته باشید که البته در این رژیم توصیه می شود بیشتر از 500 كيلو کالری در روز از غذای دریافتی خود را  کم نکنید.

حتی در وزن مناسب نیز باید برنامه ورزشی خود را ادامه داده و بدانید که در وزن پایین تر، میزان متابولیسم شما به طور طبیعی پایین تر است. بنابراین لازم است میان کالری دریافتی و کالری مصرفی خود تعادل پایداری را برقرار کنید، در غیر اینصورت وزن شما مجددا برخواهد گشت.

باز هم قابل تاکید است که این موضوع به دلیل رژیم یویويي  سالهای قبل شما نیست، زیرا این موضوع برای تمام افراد لاغر نیز اتفاق می افتد.

 در پایان این نکته را فراموش نکنید که هر چه بیشتر ورزش کنید، احتمال بازگشت وزن تان  كمتر است و نیز می توانید بدون نگاه وسواس گونه راحت تر غذا بخورید، و از افزایش وزن مجدد پیشگیری نمایید.

نکته پایانی  آن است که اگر شما هدف گذاری منطقی داشته باشید و نخواهید وزن تان را بطور غیر منطقی در یک مدت محدود و به میزان زیاد پایین آوريد و به توصیه های علمی توجه کنید، رژیم یویويي سالهای گذشته شما مانع پیشرفت شما برای رسیدن به یک وزن مناسب نبوده و جای نگرانی نخواهد بود.